Θανάσης Βαλτινός, “Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν”

Μια τραμπάλα: η ιστορία απ’ τη μια, η ερωτική επιθυμία απ’ την άλλη. Όσο ζορίζει η πρώτη, τόσο πιέζεται κι η δεύτερη, που έρχεται ως διέξοδος ή ως ασφυξία.

Θανάσης Βαλτινός “Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν” [πρώτη έκδοση: Άγρα 1992] εκδόσεις Εστία -2007

Παραδόξως δεν είχα διαβάσει Βαλτινό. Κυρίως επειδή έχει συσσωρευτεί μια υπερδιαφήμιση, που με απωθούσε. Τώρα όμως που δεν είναι τόσο στην επικαιρότητα, είπα ότι αξίζει να τον δω.

 

> Ο Θανάσης Βαλτινός γεννήθηκε στο Καστρί Κυνουρίας, το 1932. Οικογενειακές μετακινήσεις, που συνδέονται με τις δυσκολίες των κατοχικών και μετακατοχικών χρόνων, τον ανάγκασαν να φοιτήσει κατά σειρά στα γυμνάσια Σπάρτης, Γυθείου και Τρίπολης. Το 1950 ήρθε στην Αθήνα όπου ζει έως σήμερα. Σπούδασε κινηματογράφο. Μετά το 1974 έζησε κατά διαστήματα στο εξωτερικό: Αγγλία, Δυτικό Βερολίνο και Η.Π.Α., καλεσμένος από Πανεπιστήμια ή άλλα πνευματικά ιδρύματα. Έχει μεταφράσει τις "Τρωάδες" του Ευριπίδη και την "Ορέστεια" του Αισχύλου, που παίχτηκαν στην Επίδαυρο το 1979 και 1980 αντιστοίχως, από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν.
Έχει γράψει σενάρια για τον κινηματογράφο. Το 1984 τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ των Καννών για την ταινία του Θ. Αγγελόπουλου "Ταξίδι στα Κύθηρα". Το 1990 τιμήθηκε επίσης με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο: "Στοιχεία για την Δεκαετία του '60". Διετέλεσε μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, καθώς και της Εταιρείας Συγγραφέων της οποίας υπήρξε πρόεδρος επί σειρά ετών. Διετέλεσε γενικός Διευθυντής του 2ου Καναλιού της Εθνικής τηλεόρασης 1989-1990. Στις 5 Ιουνίου 2008 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην έδρα της Νέας Ελληνικής Πεζογραφίας της Τάξης των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Τον Δεκέμβριο του 2012 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

 

ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ κινούνται στο πλαίσιο του άκρα ρεαλιστικού. Γράφονται σε μια τριακονταετία 1960-1991 και αφορούν τη σύγχρονη μεταπολεμική πραγματικότητα. Ο Εμφύλιος και η Κατοχή. Η Δικτατορία. Τα ιστορικά γεγονότα αχνοφαίνονται, ενώ οι ήρωές του ζουν μέσα τους. Το ιστορικό φόντο είναι πανταχού παρόν και καθορίζει τη μικρή ζωή των προσώπων, τον θάνατο και τον έρωτα.

ΟΣΟ ΔΙΑΒΑΖΩ, συνειδητοποιώ πόσο ο συγγραφέας βάζει κορνίζα την Ιστορία γύρω από τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων, που πεθαίνουν λ.χ. στο μέτωπο από νάρκη, θάβουν με δέος τους νεκρούς τους, ερωτεύονται μέσα στην Κατοχή κι, ενώ ο πόλεμος μαίνεται, χτίζουν μια ζωή που θα κρατήσει πολύ μετά. Και μέσα σ’ αυτήν την κορνίζα εξιστορούνται η πορεία μέχρι τον θάνατο, που σπαραλιάζει ό,τι πέφτει στα χέρια του, αλλά και η διαφυγή απ’ αυτόν, η ερωτική επιθυμία, η γυναίκα, η έλξη.

ΤΡΙΑ του διηγήματα αφορούν τη Χούντα. Η Ιστορία εξακολουθεί να είναι περίγυρος αλλά και βίωμα, οδύνη και βία. Στο γνωστό «Γύψο» η αλληγορία της επτάχρονης ανελευθερίας παραλληλίζεται με γύψο, που καλύπτει το σώμα, ώσπου να γιάνει, αλλά σιγά σιγά αυτός, ο γύψος, πνίγει το άτομο και το σκοτώνει. Ήταν η φράση του Παπαδόπουλου «Ας προσευχηθούμε να μην χρειάζεται ξανά γύψος. Αν χρειάζεται πάντως, θα τον ξαναβάλωμεν. Το μόνο που μπορώ να σας υποσχεθώ είναι να σας καλέσω για να δείτε το πόδι χωρίς γύψο.», που ερέθισε τον Βαλτινό, την έκανε αλληγορία, πέρασε στα «Δεκαοχτώ κείμενα» και έκανε αντίσταση με μια παραβολή. Το δεύτερο που είναι ανέκδοτο αναφέρεται σε μια ανάκριση, χωρίς σωματική βία ομολογουμένως, αλλά με μπόλικη ψυχολογική, αν και ο επικεφαλής γίνεται λίγο συμπαθής, όταν καλλιεργεί πιπεριές για να του θυμίζουν το χωριό του. Το τρίτο παίζει πάνω στη διελκυστίνδα «άνδρας εξόριστος» - «γυναίκα σε έξαψη» κι αποτελεί πάλι μια πραγμάτευση του θέματος της πολιτικής μοίρας πάνω στις προσωπικές ανάγκες, το πάτημα της ιστορίας πάνω στην ερωτική ορμή.

Ο ΒΑΛΤΙΝΟΣ δεν φτιάχνει υποθέσεις, αλλά ατμόσφαιρες. Ο απλός άνθρωπος που πλήττεται από το άχθος της Ιστορίας, που εμφανίζεται τόσο σε καιρό πολέμου όσο και ειρήνης, βρίσκεται στο επίκεντρο της σκέψης του. Η ζωή καθορίζεται από τη μοίρα, που δεν είναι όμως μεταφυσική, αλλά ιστορική.

ΣΕ ΠΟΛΛΑ διηγήματά του έμεινα ενεή. Απλώς η ιστορία με τα υπόγεια ρεύματά της δεν με σήκωσε. Νομίζω ότι ο Βαλτινός στα καλά του είναι άριστος, στα κακά του είναι απλώς μέτριος.

Πάπισσα Ιωάννα