Ελίφ Σαφάκ, “Ο μαθητευόμενος αρχιτέκτονας”

Ο 16^ος αιώνας είναι η περίοδος ακμής της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αντί να τη μάθουμε μέσω των πολέμων και των δολοπλοκιών στα ανάκτορα, τη μαθαίνουμε μέσω ενός μεγάλου αρχιτέκτονα, όπως είναι ο Σινάν, ο οποίος πρωταγωνιστεί δίπλα στον μυθοπλαστικό ήρωα, τον μαθητή του Jahan.

  

Elif Shafak “The Architect’s Apprentice” Penguin 2014 Ελίφ Σαφάκ “Ο μαθητευόμενος αρχιτέκτονας”   μετ. Ά. Παπασταύρου εκδόσεις Ψυχογιός -2020

Αναζητώ πού και πού συγγραφείς και φωνές από την Τουρκία, γιατί πιστεύω ότι η ελίτ της χώρας κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα, μακριά από τους λαϊκισμούς της εξουσίας και τις αμόρφωτες φανατικές διαθέσεις της ενδοχώρας. Η Elif Shafak εκφράζει αυτό το προφίλ.

 

> Κόρη διπλωμάτη, η Ελίφ Σαφάκ γεννήθηκε στο Στρασβούργο το 1971. Πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Ισπανία, έζησε στην Κωνσταντινούπολη και τις ΗΠΑ και είναι μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς της Τουρκίας, η πιο αναγνωρίσιμη γυναίκα της σύγχρονης λογοτεχνίας της χώρας. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Ορτά Ντογού της Άγκυρας, όπου και εκπόνησε το μεταπτυχιακό της στο Τμήμα Γυναικείων Σπουδών. Έχει γράψει οκτώ μυθιστορήματα και αρκετές μελέτες, αρθρογραφεί δε σε τουρκικές, αγγλικές και αμερικανικές εφημερίδες. Η πρώτη συλλογή διηγημάτων της "Το κακό µάτι στην Ανατολία" κυκλοφόρησε το 1994 και το πρώτο της μυθιστόρημα "Πινχάν" το 1997. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα "Καθρέφτες της Πόλης" (1999) και "Απόκρυφο" (2000). Τιμήθηκε µε το Μεγάλο Βραβείο Μεβλανά για το "Πινχάν" το 1998 και µε το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ένωσης Συγγραφέων Τουρκίας για το "Απόκρυφο" το 2000. Το 2002 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της "Μπονμπόν Παλάς", που διαβάστηκε πολύ και το 2005 μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε µε μεγάλη επιτυχία στη Μεγάλη Βρετανία. Για το μυθιστόρημα "Οι 40 κανόνες της αγάπης" τιμήθηκε το 2011 στη Γαλλία με το βραβείο ALEF - Ειδική Μνεία για Ξενόγλωσσο Λογοτεχνικό Βιβλίο και έχει τιμηθεί με το παράσημο του ιππότη του Εθνικού Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Chevalier dans l' Ordre National des Arts et des letteres). Τα βιβλία της, με ευρωπαϊκές επιρροές και σύγχρονη θεματολογία -συχνά συνδυασμένη αριστοτεχνικά με στοιχεία ιστορία και παράδοσης-, έχουν σημειώσει ρεκόρ πωλήσεων στην Τουρκία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Βουλγαρία, ενώ έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Σήμερα ζει με το σύζυγο και τα δύο παιδιά της μοιράζοντας το χρόνο της μεταξύ Λονδίνου και Κωνσταντινούπολης.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ αναφέρεται στον 16^ο-17^ο αιώνα, στα χρόνια του μεγάλου αρχιτέκτονα Sinan, μαθητής του οποίου είναι ο Jahan, που κατάγεται από την Ινδία. Το έργο ξεκινά με τη δολοφονία των ανήλικων αδελφών του σουλτάνου Murat από τον ίδιο, για να διασφαλίσει την εξουσία του, δολοφονία στην οποία ήταν ο νεαρός Jahan μάρτυρας. Η ιστορία κατόπιν γυρίζει με μια μεγάλη αναδρομή πίσω και εξιστορεί πώς ο μικρός ήρωας έφτασε στην Κωνσταντινούπολη ως οδηγός ελεφάντων στη θηριοτροφείο του σουλτάνου.

ΕΞΑΡΧΗΣ το έργο έχει ιστορικές αναφορές που ντύνονται με εξωτικά χρώματα και ανατολίτικες αποχρώσεις. Ως αναγνώστες διαβάζουμε για χώρες κι εποχές μακρινές, για γυναικωνίτες και χαρέμια, για έναν μικρό ζωολογικό κήπο μέσα στα ανάκτορα και τις συνήθειες μιας αυτοκρατορίας που ήταν τότε στην ακμή της. Λίγο σαν παραμύθι καθώς στο προσκήνιο εμφανίζεται η μικρή πριγκίπισσα, λίγο σαν ιστορικό μυθιστόρημα με τις ανατροπές του.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ πρόσωπο, ο Jahan, είναι μάλλον η μυθιστορηματική χαραμάδα για να προσεγγίσουμε τον αρχιτέκτονα Σινάν. Αυτός θεωρείται μεγάλο όνομα στην οθωμανική οικοδομική με μεγάλα έργα, όχι μόνο εμβληματικής αρχιτεκτονικής όπως ποικίλα τζαμιά στην Κωνσταντινούπολη και την Αδριανούπολη, αλλά και χρηστικά έργα όπως υδραγωγεία. Ο Jahan κι ο ελέφαντάς του είναι ο μυθιστορηματικό άλλοθι που ανάγει τον ιστορικό αρχιτέκτονα σε μυθιστορηματική περσόνα, ώστε να μάθουμε, βιώσουμε, συναισθανθούμε μια εποχή μέσω της ιστορίας.

ΤΕΛΙΚΑ, η ωραία αφήγηση και ο παραμυθιακός διάκοσμος δεν με κράτησε βαθιά στην ανάγνωση. Έμεινα σε μια γρήγορη ροή των σελίδων με ελάχιστα ψήγματα προβληματισμού.

Πάπισσα Ιωάννα