Στέφανος Δάνδολος, “Ιστορία χωρίς όνομα”

Δυο τραγικές ιστορίες σε ένα πρόσωπο, στην Πηνελόπη Δέλτα: η απόφαση ανάμεσα στην οικογένειά της και στον Ίωνα Δραγούμη απ’ τη μια και απ’ την άλλη η αυτοκτονία της.

Στέφανος Δάνδολος “Ιστορία χωρίς όνομα” εκδόσεις Ψυχογιός -2017

Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):

Μια ακόμα μυθιστορηματική βιογραφία; Μήπως η επικαιρότητα του μακεδονικού ζητήματος κάνει ξανά επίκαιρη την Πηνελόπη Δέλτα, χάρη στα “Μυστικά του βάλτου” και το “Στο καιρό του Βουλγαροκτόνου”;

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):

Ο Δάνδολος δεν βιογραφεί την Πηνελόπη Δέλτα. Προσπερνά τη ζωή της, ή μάλλον τη συνοψίζει, για να επικεντρωθεί σε δύο καίρια σημεία της. Στο 1908 και στο 1941. Σ’ αυτά τα δύο ορόσημα βρίσκει μυθιστορηματικό υλικό για να τ’ απλώσει στις τριακόσιες τόσες σελίδες ενός εύπεπτου πεζογραφήματος.

Στα 1908 η Πηνελόπη παντρεμένη με τον Στέφανο Δέλτα, το γένος Μπενάκη, βρίσκεται σε ψυχολογική κλινική στο Gainfarn της Αυστρίας. Και συνάμα είναι στο αποκορύφωμα του έρωτά της προς τον Ίωνα Δραγούμη, που πηγαίνει εκεί να τη δει. 36 χρονών με τρεις κόρες, σκέφτεται να χωρίσει, αν κι ο δεσμός της με τον Δραγούμη είναι μόνο ψυχικός και όχι σωματικός. Στα 1941 η γηραιά Πηνελόπη περιμένει όπως όλοι οι Αθηναίοι την είσοδο των Γερμανών στην πρωτεύουσα. Με φόβο κι αγωνία. Ζει στην Κηφισιά με τη Μαριάνθη, υπηρέτρια-γραμματέα και φίλη. Αναπολεί αλλά και σκέφτεται το τελευταίο βράδυ σ’ αυτή τη γη. Τους Γερμανούς που ήξερε όταν έζησε για λίγο στη χώρα τους και τους Γερμανούς που τώρα αιματοκυλούν την Ευρώπη.

Η Δέλτα παρουσιάζεται λιγότερο ως συγγραφέας και περισσότερο ως διαταραγμένη ψυχοσύνθεση. Μελαγχολία, σύμφωνα με τη γνωμάτευση του γιατρού Freidman, απόπειρες αυτοκτονίας, αμφιταλάντευση ανάμεσα στις κόρες της και στον Δραγούμη, πεσιμισμός όταν οι Ναζί μπαίνουν στην Αθήνα. Τα συσσωρευμένα τραύματα είναι ορατά κι ο Δάνδολος καταφέρνει να τα φωτοσκιάσει τόσο όσο χρειάζεται.

Όμως, αντί να δώσει τραγική δύναμη στα δύο αυτά κομβικά σημεία, απονεύρωσε το πρώτο, ενώ στο δεύτερο όντως διατήρησε την ένταση που του άξιζε. Ειδικά ο έρωτας της Δέλτα προς τον Δραγούμη μοιάζει με ρομαντικό ειδύλλιο στα δάση της Βιέννης. Όσο διάβαζα τα συγκεκριμένα κεφάλαια, τόσο είχα την αίσθηση ότι διάβαζα ρομάντζο, με μελό διαλόγους, πασπαλισμένους βέβαια με δόκιμη γλώσσα, αλλά βγαλμένους από άλλη εποχή. Θα μπορούσε να τονίσει περισσότερο το δίλημμα και να μετριάσει τον συναισθηματικό χαρακτήρα της σχέσης. Η τραγωδία της Δέλτα δεν είναι ο παράνομος έρωτας, αλλά η αδυναμία της να πάρει μια τελεσίδικη απόφαση. Το δίλημμά της δεν είναι ηθικό, αλλά υπαρξιακό.

Το δεύτερο επίπεδο κυριαρχείται από τη διπλή διάσταση της γερμανικής εισόδου στην Αθήνα και της απόφασης της Δέλτα να αυτοκτονήσει. Καθώς πλησιάζουν οι ώρες της 27^ης Απριλίου 1941, οι ειδήσεις εντείνονται για το πού είναι οι Γερμανοί, πού θα γίνει η παράδοση της πόλης, ποιοι θα παρευρίσκονται, πόσο άδειοι είναι οι δρόμοι της πρωτεύουσας κ.ο.κ. Και παράλληλα η Δέλτα, φορτωμένη από μια ζωή, σκέφτεται να μην συνεχίζει τον βίο της. Δεν κατάλαβα βέβαια αν αυτή η απόφαση παρουσιάζεται από τον Δάνδολο ως απόρροια της γερμανικής εισβολής.

Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):

Το καταβρόχθισα. Το διάβασα σε δύο μέρες. Ανάλαφρη γραφή που παρακολουθεί το δράμα με νηφαλιότητα και σταδιακά με ένταση. Αν έλειπε ο μελό τόνος και το βάρος μεταφερόταν στην τραγική φύση της Δέλτα και στα αδιέξοδα διλήμματά της, θα ήμουν ακόμα πιο ευχαριστημένη.

> Ο Στέφανος Δάνδολος γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Εικοσιέξι χρόνια αργότερα εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα "Υπνοβάτες του Σεπτέμβρη" (β΄ έκδ., εκδόσεις Πατάκη, 2001). Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα "Ο περίγελος των αγίων" (1997), "Και φόρεσαν χειροπέδες στα πουλιά" (2000), η συλλογή διηγημάτων "Αγάπη σε δυο σταγόνες όνειρο" (1999), τα μυθιστορήματα "Νάρκισσοι και κανίβαλοι" (2002), "Νέρων" (2004), "Το αγόρι στην αποβάθρα" (2007), "Ο τελευταίος κύκνος" (2009), "Η χορεύτρια του διαβόλου" (2013). Διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες και λογοτεχνικές επιθεωρήσεις του εξωτερικού, ενώ το 2008 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Young Writers’ World Festival που πραγματοποιήθηκε στη Σεούλ. Το 2004 χαρακτηρίστηκε από τον Παύλο Μάτεσι ο σημαντικότερος Έλληνας συγγραφέας της γενιάς του, και το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Μπότση για το σύνολο του πεζογραφικού του έργου, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας "Βραδυνή".

Πάπισσα Ιωάννα