Georges Bernanos, “Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημέριου”

Ποιον απασχολεί η ζωή και οι σκέψεις ενός επαρχιακού εφημέριου; Τι είδους λογοτεχνία γράφεται με το ημερολόγιο και τη βιβλική γραφή; Μπορεί ο άνθρωπος του 20ού και 21ου αιώνα να εντρυφήσει στο χριστιανικό πνεύμα που δεν είναι “επίκαιρο”;

Georges Bernanos “Journal d'un curé de campagne” 1936 “Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημέριου” μετ. Ι. Μποτουροπούλου εκδόσεις Πόλις -2017

It feels like I'm talkin' to myself:

Μια κοινωνία διανοούμενων που δεν πιστεύει στον Θεό, όπως η δική μας,  ασχολείται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια με το θείο. Ασχολείται με την αναζήτησή του, που δεν φτάνει ίσως στην πίστη. Αλλά πολιορκεί τη θρησκευτικότητα κι επιχειρεί να δει πώς βιώνεται.

Probably find a way to complain about a Picasso painting:

Η Marilynne Robinson με βιβλία όπως το “Γκίλιαντ”, η “Λάιλα” κι η “Ρουθ”, ο Graham Greene με έργα όπως “Η δύναμις και η δόξα” και “Η καρδιά των πραγμάτων”, η Laurie Cosse με την “Απόδειξη”, ο ξεχασμένος Roger Martin Du Gard με τον “Ζαν Μπαρουά” κ.ο.κ. εκπέμπουν το θρησκευτικό τους μήνυμα. Η γλώσσα και ο προβληματισμός τους συνήθως δεν έχει διδακτικό και κηρυγματικό χαρακτήρα. Είναι πιο πολύ ο μοντέρνος προβληματισμός που αναδύθηκε μέσα στον 20ό και 21ο αιώνα γύρω από τον Θεό και κυρίως γύρω από το πώς βιώνεται η πίστη.

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα του Bernanos είναι ημερολογιακό. Κι αυτό, όπως φοβόμουν, μειώνει τη δράση υπέρ μιας εξομολογητικής διάθεσης, που είναι σχετικά αδρανής. Ο νεαρός ιερέας αναλαμβάνει μια ενορία που πεθαίνει από πλήξη, όχι από ακραίες αμαρτίες αλλά από μια αποτελμάτωση που ναρκώνει τις συνειδήσεις. Σκέφτομαι ότι τέτοια μυθιστορήματα ακολουθούν την άχρονη ροή της Καινής Διαθήκης, που απλώνεται σε πολλές σκέψεις διδακτικού περιεχομένου. Επομένως, λίγη σημασία έχει η δράση και περισσότερη ο εσωτερικός παλμός του αφηγητή.

Μόνιμο θέμα του η φτώχια, τόσο η δική του όσο και των άλλων, γεγονός που δείχνει, για τους άθεους, ότι ο όποιος θεός δεν είναι δίκαιος. Ο ιερέας του Bernanos πιστεύει στην “περηφάνια των φτωχών” και προβάλλει μια ολόκληρη κοσμοθεωρία για τη στάση του χριστιανού απέναντι στην ένδεια. Κατηγορεί την εκκλησία που κάνει σπονδές στους πλούσιους. Αν και βλέπει πως ο πλούτος πολλών είναι χρήσιμος για την κοινωνία, αφού η ταξική διαφορά δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. “Άλυτο πρόβλημα: να αποκαταστήσει τα δικαιώματα του Φτωχού, χωρίς να του δώσει την εξουσία”, γράφει σε ένα σημείο.

Ο αφηγητής πιστεύει στη χάρη του Θεού και στη δύναμη της προσευχής. Ο ίδιος δεν είναι ούτε χαρισματικός ρήτορας ούτε ξεσηκωτικός φιλάνθρωπος, αλλά επενδύει στην προσευχή για την προσωπική του γαλήνη αλλά και τη θεία παρέμβαση. Ο ίδιος είναι ασθενικός και αδύναμος. Αλλά πιστεύει ότι “ανήκει σίγουρα σ’ εκείνο το είδος των αδύναμων, των ταλαίπωρων, που οι προθέσεις τους παραμένουν αγαθές, αλλά ταλαντεύονται σε όλη τους τη ζωή μεταξύ της άγνοιας και της απελπισίας”. Είναι το αντιπαράδειγμα κληρικού, που ωστόσο είναι πιο ουσιαστικός από πολλούς άλλους δυνατούς, διαπρύσιους και καταπελτικούς.

Αυτή η σχετικά λιμνάζουσα αφήγηση αποκτά νεύρο λίγο μετά τη μέση του κειμένου. Τότε η αποκάλυψη των μυστικών της οικογένειας του κόμη και ο θάνατος της κόμισσας δίνουν τραγική διάσταση στο μυθιστόρημα κι αναδεικνύουν την αγάπη σε μοχλό ακόμα και των πιο αδύναμων ηρώων. Η ήπια κι αφανής παρουσία του ιερέα δεν μπορεί να θεωρηθεί σθεναρή παρέμβαση. Ωστόσο, έπαιξε έναν μυστήριο (όπως κάθε πράξη πίστης) ρόλο στη δρομολόγηση των εξελίξεων. Η κόμισσα του είχε εξομολογηθεί άτυπα το μίσος της κόρης της, τον αδόκητο χαμό του μικρού γιου της και τις απιστίες του άνδρα της. Επομένως, πίσω από την καθωσπρέπει εικόνα της οικογένειας κρύβονται τερατώδη μυστικά και άγριες δυστυχίες. Κι ο ιερέας αποκτά έναν αφανή ρόλο στην ψυχική εξέλιξη των άλλων.

I exercise my right to express when I feel it's time:

Το ημερολόγιο είναι ένα είδος εξομολόγησης και ψυχικής κάθαρσης για τον ιερέα. Μέσα από τη γραφή ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Είναι μια λύτρωση από τα προβλήματα υγείας του, αλλά κι από την σαθρότητα του κόσμου. Ο ίδιος δηλώνει αθώος επειδή είναι ανίκανος για μεγάλες απερισκεψίες! Κάτι που δείχνει την ταπεινότητα ως αρετή και ως μέγεθος.

In2life, 15/5/2018 

> O γάλλος συγγραφέας Ζορζ Μπερνανός (1888-1948) είχε μια ζωή και μια καριέρα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν "περιπετειώδεις". Μαθητής Ιησουιτών, πτυχιούχος Νομικής και Φιλολογίας, οπαδός της Action francaise, ξεκίνησε ως δημοσιογράφος σε φιλοβασιλική εφημερίδα. Πολέμησε στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, εμπειρία που τον σημάδεψε δια βίου· παντρεύτηκε μια απόγονο της Ζαν ντ' Αρκ κι απέκτησε έξι παιδιά. Λόγω οικονομικών προβλημάτων αλλά και υγείας έζησε σε διάφορα μέρη στον Νότο της Γαλλίας, στην Πάλμα της Μαγιόρκας, κι αργότερα στη Βραζιλία. Το 1930, ήδη διάσημος συγγραφέας των μυθιστορημάτων "Sous le soleil de Satan" (1926) και "La Joie" (βραβείο Femina 1929), διακόπτει τις σχέσεις του με την άκρα δεξιά κι απορρίπτει πολλές από τις πολιτικές, λογοτεχνικές και κοινωνιολογικές θέσεις του. Ασκεί κριτική κατά του κομφορμισμού των καθολικών κύκλων και λίγο αργότερα θα υπερασπιστεί τους Ισπανούς Δημοκρατικούς κατά του Φράνκο, μέσα από μια σειρά πολιτικών άρθρων. Θα επανέλθει στη λογοτεχνία με το "Ημερολόγιο ενός επαρχιακού εφημερίου" το 1936· θα ακολουθήσουν αρκετά μεγάλα έργα που έγραψε επηρεασμένος από τον ισπανικό εμφύλιο, (Grands Cimetieres sous la lune) και τα οποία θα εκδοθούν αργότερα. Σ' όλη τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου βρίσκεται στην Βραζιλία, αρθρογραφώντας κατά της κυβέρνησης δωσιλόγων του Βισύ, και παίρνοντας θέση υπέρ του Ντε Γκωλ, με παράκληση του οποίου θα επιστρέψει τελικά το 1945 στη Γαλλία. Θα αρνηθεί δυο φορές το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής καθώς και την είσοδό του στη Γαλλική Ακαδημία, προκειμένου να κρατήσει την ανεξαρτησία του ως συγγραφέας. Πέθανε από καρκίνο το 1948.

Πάπισσα Ιωάννα