Thursday, July 27, 2017

Miguel de Unamuno, “Η θεία Τούλα”

Μια παράξενη φυσιογνωμία. Παρθένος και μητέρα, θεία και μητριά. Χωρίς εγώ αλλά με έντονο το πνεύμα της κηδεμονίας. Με μια ανιδιοτέλεια που γίνεται καταπίεση.


Miguel de Unamuno
“La Tίa Tula”
1921
“Η θεία Τούλα”
μετ. Κ. Παλαιολόγος
εκδόσεις Gutenberg -2017


“Το μυθιστόρημα του Δον Σανδάλιο, σκακιστή” μάς το σύστησε ο γηραιός Πατριάρχης Φώτιος, επειδή ο ίδιος είναι δεινός σκακιστής, αλλά εγώ το αγάπησα για άλλους λόγους. Και τώρα που ξανασυνάντησα τον Unamuno ήθελα να δω αν είναι όντως τόσο εξαιρετικός master της αφήγησης, όπως τον πρωτογνώρισα. 


Η Tula, ή αλλιώς Gertrudis, θέλει να παντρέψει την αδελφή της Rosa με τον Ramiro. Καθώς οι δυο νέοι συνδέονται, πιέζει το ζεύγος να οδηγηθεί στον γάμο. Κι απ’ την αρχή η πρωταγωνίστρια φαίνεται ισχυρή προσωπικότητα. Φαίνεται να χειραγωγεί την αδελφή της και τον γαμπρό της. Να τους οδηγεί με πίεση στον γάμο, να τους μανιπουλάρει στην τεκνοποιία, μέχρι να κάνουν τρία παιδιά. Ακόμα κι ο θάνατος της Rosa μοιάζει να χειραγωγήθηκε απ’ την Tula. Αυτή μίλησε πειστικά στην αδελφή της για την τύχη των παιδιών της, αν αυτή πεθάνει, όπως και έγινε. Κι έτσι ένας άβουλος Ramiro και τρία μικρά παιδιά βρίσκονται τελικά υπό την απόλυτη κηδεμονία, κυριολεκτικά και μεταφορικά, της θείας Tula. Στο τέλος μένει η θεία με πέντε ανίψια που τα μεγαλώνει σαν παιδιά της.

Στο πρόσωπο της Tula συναιρούνται ποικίλοι ρόλοι. Η παρθένος κοπέλα που συναντά τη στοργική μητέρα. Η αυστηρή και σοβαρή γυναίκα που αγαπάει τα ανίψια της ανυστερόβουλα. Η θεία που δεν θέλει να γίνει μητριά. Η κουνιάδα που φλερτάρει με τον ρόλο της συζύγου του Ramiro. Στο πρόσωπό της διασταυρώνονται κοινωνικοί ρόλοι. Η αγνότητα διαγκωνίζεται με τη μύχια σεξουαλικότητα. Ο περίκλειστος χαρακτήρας ισορροπεί με την ανάγκη για δόσιμο. Η θρησκευτικότητα κοντράρεται με την αιρετική σκέψη. Γράφει σε ένα σημείο ο Unamuno ότι η Tula είναι μια αγία που φτιάχνει γύρω της αμαρτωλούς. Ή μάλλον μια αμαρτωλή που προσπαθεί να φτιάξει αγίους! Sin and Sanctity. Η πρωταγωνίστρια είναι γεμάτη δύσκολες ισορροπίες και εσωτερικές αντιφάσεις. Κι αυτό δημιουργεί μια τραγικότητα, που οδηγεί σε παράξενες αποφάσεις.

Το έργο έχει έντονα θεατρικά στοιχεία. Πολλούς διαλόγους, πολλές σκηνές, πολλά επεισόδια που καταλήγουν στον θάνατο. Προχωράει κλιμακωτά. Κι η δράση δεν είναι καθόλου αμελητέα, αφού συνεχώς γίνονται πράγματα. Όμως ο συγγραφέας μέσα από τη δράση οδηγεί τη σκέψη στον ψυχισμό των ηρώων του. Κι εκεί παίζεται το game.


Λίγες οι φορές που ένας κλασικός συγγραφέας με αφήνει σχετικά διστακτική. Ψυχικό βάθος στους χαρακτήρες αλλά και αίσθηση ενός κενού. Μαεστρία στον χειρισμό του θέματος αλλά και μια ταχύτητα. Το σημαντικότερο και μαζί το πιο συγκλονιστικό είναι η απουσία φυσικών περιγραφών και προσδιορισμών. Κλείνω λοιπόν το βιβλίο με την αίσθηση όλου του ψυχικού κόσμου της Tula. Η οποία ξεδιπλώνει όλες τις paternalistic επιδιώξεις της, τα θέλω και τα πρέπει σε κάθε της σκέψη ή λόγο. Κι ενώ δεν ξέρουμε τίποτα για την υπόλοιπη ζωή της, ούτε για το σπίτι, τη δουλειά, την κοινωνία, διερευνούμε μέχρι αγανακτήσεως με τις εμμονές της κάθε της ψυχικό παλμό. I cant stand her stubbornness. Δεν την μισούμε αλλά δεν την αγαπάμε κιόλας. Μένει κλεισμένη στα προσωπικά της πρέπει και καταπιέζει συχνά και τους άλλους.

> Ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο (Μπιλμπάο, 1864 - Σαλαμάνκα, 1936) υπήρξε Ισπανός μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ουμανιστής φιλόσοφος. Προερχόμενος από αστική καθολική οικογένεια, σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης και διορίστηκε καθηγητής αρχαίων ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα (και πρύτανής του, μεταξύ 1900-1914 και 1930-1936). Το 1914 παύθηκε από τη θέση του, εξαιτίας της αντίθεσής του προς τη συντηρητική κυβερνητική πολιτική, αφενός, και των αμφιβολιών του σχετικά με τον βαθιά ριζωμένο στην Ισπανία καθολικισμό, αφετέρου, που εξέφραζε με τα έργα του. Το 1923 το δικτατορικό καθεστώς του Πρίμο ντε Ριβέρα τον εξόρισε στις Κανάριες Νήσους, απ' όπου διέφυγε στη Γαλλία, όπου έμεινε μέχρι την πτώση της δικτατορίας του Ριβέρα, το 1930, για να επιστρέψει μετά στο Πανεπιστήμιο. Μοντερνιστής, μέλος της λεγόμενης "Γενιάς του 1898" (μαζί με τους Αντόνιο Ματσάδο, Αζορίν, Πίο Μπαρόχα, Ραμόν δελ Βάλλιε-Ινκλάν, κ.ά.), ο Ουναμούνο θεωρείται από τους σημαντικότερους Ισπανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα. Το έργο του απεικονίζει την πάλη ενός ανθρώπου που θέλει αλλά δεν μπορεί να πιστέψει στον Θεό και, ταυτόχρονα, δυσπιστεί απέναντι στην επιστήμη και στη λογική. Το πιο γνωστό του μυθιστόρημα, "Άμπελ Σάντσεθ: Μια ιστορία πάθους", μια σύγχρονη εκδοχή της ιστορίας του Κάιν και του Άβελ, αποτελεί μια ανατομία του φθόνου. Στο δε μυθιστόρημά του, "Καταχνιά", ο ήρωας του έργου εξεγείρεται κατά του συγγραφέα ο οποίος σχεδιάζει να τον θανατώσει, όπως ακριβώς ο καταδικασμένος σε θάνατο άνθρωπος εξεγείρεται κατά του Θεού για τη μοίρα του.
Πατριάρχης Φώτιος

10 comments:

Κατερίνα Τοράκη said...

Είναι ιδιαίτερος όντως. Διάβασε και τις "παραδειγματικές νουβέλες" του.

Πάπισσα Ιωάννα said...

ΟΚ. Ευχαριστώ για την πρόταση.
Π.Φ.

konstantinos-paleologos said...

Oι Παραδειγματικές νουβέλες είναι του Θερβάντες, όχι του Ουναμούνο,

Κ.Π.

Κατερίνα Τοράκη said...

Όντως έχει γράψει και ο Θερβάντες, δεν τις έχω διαβάσει, η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω αν έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, με πιάνετε αδιάβαστη. Εγώ μιλάω για τις παραδειγματικές νουβέλες του Ουναμούνο που τις έχω διαβάσει στην έκδοση της Αλεξάνδρειας. Ευκαιρία πάντως να αναζητήσω τις πολύ παλαιότερες του Ουναμούνο.

Κατερίνα Τοράκη said...

Εννοώ του Θερβάντες...

konstantinos-paleologos said...

Έχετε δίκιο, "Τρεις παραδειγματικές νουβέλες και ένας πρόλογος", σε μετάφραση Νίκου Γκούβη, κατά μίμηση του κλασσικού έργου του Θερβάντες, που στα ελληνικά έχει μεταφραστεί, από τη Σοφία Κορνάρου, ως Υποδειγματικές νουβέλες, παρότι ejemplares στα ισπανικά, όπως και το έργο του Ουναμούνο.

Καλή ανάγνωση!

Κατερίνα Τοράκη said...
This comment has been removed by the author.
Κατερίνα Τοράκη said...

Θα τις αναζητήσω, ευχαριστώ!

Unknown said...

Καλημέρα σας,
λοιπόν διάβασα την θεία Τούλα και ενθουσιάστηκα, πόσο μου θύμισε διάφορα άτομα γύρω μας που προσπαθούν να χειραγωγήσουν παιδιά, συζύγους, φίλους, συναδέλφους...
Καλή επάνοδο και στην Πάπισσα Ιωάννα.
Σουμέλα

Πάπισσα Ιωάννα said...

Καλημέρα, Σουμέλα.
Είδες δηλαδή έναν χαρακτήρα διαχρονικό που βγαίνει από το βιβλίο και αντιστοιχεί με πολλούς στην πραγματική ζωή;
Δεν το είχα σκεφτεί έτσι.
Π.Φ.