“Η σκούπα και το σύστημα” του David Foster Wallace

Συχνά η γλώσσα χτίζει κόσμους ή τουλάχιστον οριοθετεί τα πλαίσια μέσα στα οποία θα γίνει κατανοητός ο μη-γλωσσικός κόσμος. Εξίσου συχνά όμως η αναφορά στη γλώσσα και στα συστήματά-της σαρώνει καθετί άλλο που θα μπορούσε να είναι έξω από αυτήν και μετατρέπει την πραγματικότητα σε ένα γλωσσικό πεδίο σημείων και μόνο.

Αμερικάνικος με κονιάκ: David Foster Wallace “The Broom of the System” Viking Press 1987
“Η σκούπα και το σύστημα” μετ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης εκδόσεις Κριτική 2016

          Τι σημαίνει καθαρός αμερικανικός μεταμοντερνισμός που εξάπτει όσους τον αγαπούν, που τους συγκλονίζει όταν πέσει στα χέρια-τους ένα νέο δείγμα, που κάνει τους γηγενείς ιστολόγους και συγγραφείς να ηδονίζονται από το παιγνιώδες, αντισυμβατικό και ξεσαλωτικό προϊόν-του;

          Το πρώτο βιβλίο του πολύ David Forest Wallace, δημοσιευμένο το 1987, είναι μια χαμογελαστή κωμωδία, που συνδυάζει φαιδρές καταστάσεις με φιλοσοφικό υπόβαθρο και κοινωνική κριτική. Βασική πρωταγωνίστρια είναι η Λινόρ που εργάζεται ως τηλεφωνήτρια στις εκδόσεις Φρίκουεντ εν Βίγκορους, ενώ είναι κόρη του πάμπλουτου Μπίντσμαν και έχει δεσμό με τον εργοδότη-της Βίγκορους. Διάφορες κωμικές σκηνές, από όταν η Λινόρ ήταν 15 χρονών και παρευρέθηκε στο κολλέγιο της αδελφής-της μέχρι τη σύγχυση στις τηλεφωνικές γραμμές του Κλίβελαντ, όπου πελάτες άλλων εταιριών καλούν τελικά τον εκδοτικό οίκο, και η δημιουργία μιας ερήμου στο Οχάιο κ.ο.κ., διαμορφώνουν έναν πολύχρωμο διάδρομο, σαν κουρελού διαφορετικών χρωμάτων, ένα πάτσγουορκ ζωνών και επεισοδίων, που συνδέονται χαλαρά και δεν συγκροτούν ένα κλασικό μυθιστόρημα συνεχούς ροής.

          Η πρωταγωνίστρια, στην προσπάθειά-της να αυτοπροσδιοριστεί και να βρει τον εαυτό-της, έχει να λύσει θέματα προς τρεις τουλάχιστον κατευθύνσεις: η γιαγιά-της εξαφανίστηκε από το γηροκομείο, το αφεντικό-της την αγαπά παθολογικά και ο αδελφός-της είναι ανορεξικός.

          Προσπάθησα με διάφορους τρόπους να αλώσω αυτό το κάστρο, αλλά νομίζω ότι δεν τα κατάφερα. Το τελείωσα με σύγχυση, τόσο επειδή δυσκολεύτηκα να βρω νόημα όσο και επειδή συναισθηματικά ο κόσμος του Wallace δεν με αγγίζει. Ως προς το πρώτο διάβασα αγγλόγλωσσες κριτικές, που εντοπίζουν το βιτγκενσταϊνικό μοντέλο της σχέσης της γλώσσας με την πραγματικότητα, το κωμωδιακό φορτίο που σατιρίζει την αμερικάνικη κοινωνία, τα επιμέρους νοήματα που χωνεύονται σ’ αυτό το λογοτεχνικό χωνευτήρι. Ως προς το δεύτερο, η αποτυχία ήταν δεδομένη, καθώς συνάντησα για άλλη μια φορά τον αμερικάνικο μεταμοντερνισμό που καθρεφτάκι κάνει τους ιθαγενείς εδώ στο Ellada να χοροπηδάνε από αγαλλίαση. Όπως όμως έχω ξαναγράψει, μπορεί το βιβλίο όντως να είναι σταθμός για το 1987 που κυκλοφόρησε, και ειδικά στα αμερικανικά γράμματα, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι η πρόσληψή-του θα είναι εξίσου επιτυχής. Οι αμερικάνικοι κώδικες δεν είναι αυτόχρημα παγκοσμιοποιημένοι, όπως θα ήθελαν οι αμερικανολάγνοι, πολλά δεδομένα πάνω στα οποία θα στηριζόταν η κατανόηση δεν είναι γνωστά (τουλάχιστον σε μένα!), ο κυκεώνας ετερόκλιτων επεισοδίων, πραγματολογικών στοιχείων, αναφορών, ιστορικών και κοινωνικοπολιτικών οροσήμων δεν φτάνει σε μένα με την ίδια σφοδρότητα και σημασία που θα φτάνει στον Αμερικάνο.

          Επομένως, δηλώνω αδυναμία να καταλάβω το δαιδαλώδες σύμπλεγμα που ονομάζουν πλέον μυθιστόρημα, εγώ ο ανήμπορος να δεχτώ όλο αυτό τον κώδικα που μας πουλάνε για μεταμοντέρνα πρόοδο, όχι επειδή πραγματικά δεν είναι (επαναλαμβάνω ότι σε αμερικάνικους ορίζοντες προσδοκιών μπορεί να λέει πολλά), αλλά επειδή ό,τι είναι άξιο δεν διαχέεται σε κάθε νέο πολιτισμικό ορίζοντα με τον ίδιο τρόπο.

[Οι εικόνες που συνοδεύουν τη βιβλιοπαρουσίαση είναι από:   www.theapricity.com,   twistedsifter.com,   www.salon.com   &   comicsgrinder.com]

Πατριάρχης Φώτιος