“Τζαζ, παθήσεις και άλλα τινά” του Παναγιώτη Γούτα

Όταν γράφεις από χόμπι, από μεράκι, δεν νοιάζεσαι αν είσαι πρωτοπορία ή όχι. Δείχνεις ψυχούλα και προχωράς. Βεβαίως, υστερείς στη συνταρακτικότητα των λόγων-σου, αλλά κερδίζεις τη συγκίνηση και την ανθρώπινη ματιά.

Freddo cappuccino: Παναγιώτης Γούτας “Τζαζ, παθήσεις και άλλα τινά” εκδόσεις Κέδρος 2015

          Το ιδιαίτερο σημείο που εντόπισα από τα πρώτα δύο διηγήματα της συλλογής είναι η σύζευξη σημείων που δεν φαίνονται ταιριαστά αλλά με απόλυτα φυσιολογικό τρόπο συνδέονται στην ίδια ιστορία. Μπαίνω κατευθείαν στο ψαχνό, γιατί η γραφή του Γούτα δεν εκπλήσσει μορφικά, αλλά μπορεί και κερδίζει τον αναγνώστη με τον εύστοχο τρόπο που ωσμώνει διαφορετικής φύσης υλικά.

          Η γραφομηχανή λ.χ. ενός συγγραφέα μοιάζει με τη γραφομηχανή ενός τρομοκράτη, καθώς ο διηγηματογράφος, με αδιόρατες ομοιότητες και με συνεχή πήγαινε-έλα, ορθώνει μπροστά-μας την παραλληλία των δύο προσώπων-ρόλων. Ή ο φίλαθλος του ΠΑΟΚ που παρακολουθεί τον αγώνα και μαθαίνει όσα γίνονται, παρόλο που είναι τυφλός, θύμα κροτίδας, μπορεί να σταθμίσει τα πράγματα και να βγάλει συμπεράσματα για την ομάδα. Ο τρομοκράτης-συγγραφέας και ο τυφλός θεατής είναι δυο εύστοχες εικόνες της αντιφατικής αλλά όχι αλλόκοτης πραγματικότητας. Ή ο μοναχικός θεολόγος, που διαβάζει τον σκανδαλώδη Καβάφη, κερδίζει τον έρωτα μιας μαθήτριας, πέρα από κάθε κοινωνική υποψία.

Δύο άλλα διηγήματα δίνουν ένα διαφορετικό στίγμα: ο άνθρωπος που βλέπει γύρω-του τη δυστυχία είναι καταρχάς ιδιοτελής αλλά μέσα-του νιώθει τύψεις και αλλάζει συμπεριφορά. Ο περαστικός που βλέπει τον ζητιάνο ναρκομανή αρνείται να τον βοηθήσει αλλά οι ενοχές του προκαλούν σφοδρές ημικρανίες και τελικά αναζητεί μια διέξοδο ψάχνοντάς-τον. Ή ο επιβάτης του ταξί βρίσκει στο πάτωμα ένα πενηντάευρο και σκέφτεται να το κρατήσει, ώσπου συμπαθεί τον ταξιτζή και το άρρωστο παιδί-του, με αποτέλεσμα να ξαναφήσει το χαρτονόμισμα εκεί που το βρήκε.

Ο Γούτας δεν καινοτομεί. Ούτε στη μορφή, ούτε στο περιεχόμενο. Γράφει με τους αναμενόμενους όρους και για θέματα που τα βλέπει με ανθρωπισμό και με συγκίνηση. Είναι ο κλασικός συγγραφέας που με έναν σαμαρακικό τρόπο πιστεύει στο καλό και στη δυνατότητα του ανθρώπου να οδηγηθεί σ’ αυτό, ακόμα και αν ξεκινά από άλλη αφετηρία. Είναι ο άνθρωπος που γράφει επειδή έχει πράγματα να πει και όχι από επαγγελματισμό ή από τη λογική του σιναφιού. Οι ιστορίες-του, υπ’ αυτό το πρίσμα, είναι τίμιες, αυθεντικές, έρχονται στον αναγνώστη ειλικρινείς.

Πολύ αισθαντικά θεώρησα τα “μουσικά” διηγήματα, όπου με λέξεις επιχειρήθηκε να συλληφθεί το άγγιγμα της μουσικής. Μουσικά σάουντρακ σε μια ιστορία απώλειας, τζαζ κομμάτια που συνοδεύουν τα αισθήματα του ήρωα, τριζάτα σολαρίσματα που ανακαλούν αναμνήσεις και εικόνες. Η λογοτεχνία συναντά συχνά τη μουσική, καθώς μέσω αυτής συγκινεί, ξυπνά, αναπολεί, συγκλονίζεται… Ο Γούτας αφήνει κατά μέρος την πρωτοτυπία της αφήγησης, για να συνταιριάξει τη μνήμη με το μουσικό-της ένδυμα, μέχρι τα αυτιά και την ψυχή του αναγνώστη. Η μουσική ταυτόχρονα εξωραΐζει και εξυψώνει τον άλλο, ενώ, όταν αποκαλυφθεί η πραγματικότητα, όλα προσγειώνονται σε μια πιο ρεαλιστική και ωμή βάση.

Βλέπεις σε πολλά διηγήματα τον κεντρικό χαρακτήρα να είναι δειλός, ή καλύτερα συνεσταλμένος, άτολμος, να αφήνει τις γυναίκες να περνάνε, να κλείνεται στη μουσική-του και να μην τολμά να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες. Είναι μια συστολή πολύ εύλογη, που δείχνει ωστόσο και μια παθητική στάση απέναντι στη ζωή. Ίσως αυτό που στη ζωή δεν μπορεί να κατακτηθεί, τελικά μεταφέρεται ως νίκη μέσα στη λογοτεχνία.

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 26/1/2016 και εδώ στολίστηκε με εικόνες από:  besthypnosismp3downloads.com, www.telegraph.co.uk, www.uucpa.org, www.parapolitika.gr και 365.com.mk]

Πατριάρχης Φώτιος