Τι λογοτεχνία παράγεται στη Γερμανία;
Η αφορμή δόθηκε σε κάποια προηγούμενη συζήτηση, όπου διαπιστώθηκε ότι, ενώ οι
μεγάλες οικονομικά και πολιτισμικά χώρες, έχουν μια τρανή λογοτεχνία να
προωθήσουν, η σημερινή Γερμανία υστερεί. Ισχύει όντως κάτι τέτοιο;
Καταρχάς,
η γερμανική (και γερμανόφωνη) λογοτεχνία δεν είναι καθόλου αμέτοχη στη
διαμόρφωση του παγκόσμιου Κανόνα. Ο πρώτος μεγάλος μπορεί να θεωρηθεί ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε με τον “Φάουστ” και τον “Βέρθερο” κι
ακολουθούν πολλοί ποιητές και δραματουργοί του 18ου και 19ου
αιώνα Νοβάλις, Σίλερ, Φον Άρνιμ, Φον Κλάιστ, Χάινε, Χαίλντερλιν όπως
φυσικά και ο μεταγενέστερος Μπρέχτ και
ο νομπελίστας Χάουπτμαν κ.ο.κ.
Στην πεζογραφία
εισαγόμαστε με βαριά χαρτιά στις αρχές του 20ού αιώνα και τη μοντερνιστική στροφή.
Από τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε έως τον
γερμανόφωνο Φράντς Κάφκα κι από τους
Χάινριχ και Τόμας Μαν έως τον Χέρμαν Έσσε. Από τον Χάινριχ Μπελ
έως τον Άλφρεντ Ντέμπλιν κι από τον Έριχ
Μαρία Ρεμάρκ μέχρι τη Ρουμάνα γερμανόφωνη όμως Χέρτα Μύλερ. Να μην ξεχάσω τον Γκύντερ
Γκρας και τον Ελβετό Φρήντριχ Ντύρενματ, τον Γιόσεφ Ροτ, τον Στέφαν Τσβάιχ, τον Χανς Φαλάντα, τον Τόμας Μπέρνχαρντ, τον Βίνφριντ Ζέμπαλντ, τον Μίκαελ Έντε, την Κρίστα Βολφ, τον Πάτρικ Ζύσκιντ… Μέσα
στον 20ο αιώνα τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ (εκτός από τους
παραπάνω Γ. Χάουπτμαν, Χ. Έσσε, Τ. Μαν, Χ. Μπελ, Γ. Γκρας, Χ. Μύλερ) και ο Τέοντορ Μόμσεν, ο Ρούντολ Όικεν, ο Πολ φον Χόυζε, ο Ελβετός Καρλ Σπίτελερ, η Σουηδή Νέλυ Ζαχς, ο βουλγαρικής καταγωγής Ελίας
Κανέττι, η Αυστριακή Ελφρίντε Γέλινεκ, 13 συνολικά γερμανόφωνα Νόμπελ.
Σήμερα, ποιοι εν ζωή
συγγραφείς μπορεί κανείς να πει ότι ταράζουν τα διεθνή ύδατα; Μαζεύω ονόματα,
όπως του Μπέρνχαρντ Σλινκ, του Πέτερ Χάντκε, του Ίνγκο Σούλτσε, του Μάρτιν Βάλζερ, ενώ άλλοι
νέοι όπως ο Ντάνιελ Κέλμαν ή ο Βόλφγκανγκ Χέρνντορφ δεν
ξέρω πόσο θα πείσουν με τη διάρκειά-τους.
Τελικά έχουν οι Γερμανοί
βαρύ πυροβολικό σήμερα; Ποιοι απ’ αυτούς αξίζει να μας απασχολήσουν; Ποια άλλα
κλασικά ονόματα παρέλειψα; Ποιοι σύγχρονοι μεταφράζονται και είναι καλό να τους
διαβάσουμε;
Θα ακολουθήσουν
αναρτήσεις για γερμανόφωνα βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2015 στα ελληνικά
και είπα να τα συγκεντρώσω εδώ. Αναφέρομαι στον Thomas Bernhard, τον Bernhard Schlink, τον Wolfgang Herndorf, τον Νομπελίστα Heinrich Böll για την 1η Φεβρουαρίου και
τον Νομπελίστα Thomas Mann, λίγο αργότερα, μάλλον την 1η Μαρτίου.
[Οι εικόνες που συνοδεύουν την ανάρτηση ελήφθησαν από:
Πατριάρχης Φώτιος
12 comments:
Φώτιε, γερμανική ή γερμανόφωνη; Υπάρχει διαφορά;
Και επίτρεψέ μου να συμπληρώσω με τους Αυστριακούς Μπροχ και Μούζιλ, σπουδαίοι και οι δύο!
Η γερμανική είναι μια λογοτεχνία με μεγάλο και ένδοξο παρελθόν, αλλά αμήχανο παρόν. Στα σύγχρονα ονόματα που αναφέρατε μπορεί να προστεθεί η Jenny Erpenbeck. Αλλά θεωρώ πως η μεγάλη λογοτεχνία της σημερινής εποχής γράφεται, κυρίως, στην αγγλική και την ισπανική γλώσσα με τη δεύτερη ίσως να είναι στην κορυφή.
Πολύ εύστοχος ο προβληματισμός σου Πατριάρχη Φώτιε, αλλά νομίζω ότι η απάντηση είναι απλή. Η γερμανική (γερμανόφωνη) λογοτεχνία ό,τι είχε να δώσει το έδωσε σε μια ιστορική περίοδο που ήταν κατάλληλη για να ευδοκιμήσει. Μιλάω για την περίοδο περίπου από 1850 μέχρι 1950, γιατί τότε ξεδιπλώνονται μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, μην ξεχνάμε ότι έχει προηγηθεί η επανάσταση του 1848, κορυφώνεται η σύγκρουση των νέων ανερχόμενων αστικών δυνάμεων με τις παλιές δυνάμεις. Οι παλιές που συσπειρώνονται γύρω από την μοναρχία και την εκκλησία καταφέρνουν να επιβιώσουν επίσημα μέχρι και το 1918 (ανεπίσημα μέχρι και τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες). Όπως καταλαβαίνετε όλο αυτό έχει αντανάκλαση στη φιλοσοφία και την τέχνη, εμφανίζεται ο Φόϋερμπαχ, ο Χέγκελ, ο Μάρξ, ο Ένγκελς, στη συνέχεια ο Νίτσε, έχουμε τον Γκαίτε κ.ο.κ. Στη συνέχεια, την περίοδο που ονομάστηκε "δημοκρατίας της Βαϊμάρης" (1919-1033) ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδος, όπου η διαπάλη ιδεών και αντιλήψεων στην τέχνη οξύνεται, είναι γνωστά τα ονόματα που διαπρέπουν αυτή τη περίοδο στη λογοτεχνία δεν χρειάζεται να τα επαναλάβω. Εν ολίγοις, είναι οι κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν άμεσα την τέχνη. Πλέον δεν υπάρχουν εθνικές σχολές, και μέσα στην ιστορία αν το θέλετε οι συνθήκες αλλάζουν, οι κοιτίδες της άνθησης στην τέχνη μεταναστεύουν μαζί με την κοινωνική κίνηση, φυσικά δεν επαναλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο, αλλά αναπτύσσονται νέα ρεύματα. Έχει δίκιο ο Old Man Reading ότι τα τελευταία χρόνια η μεγάλη λογοτεχνία γράφεται στα ισπανικά, δεν είναι τυχαίο που μεταπολεμικά άνθησε στη Λατινική Αμερική. Επομένως αν η γερμανική λογοτεχνία είχε σήμερα κάτι αξιόλογο να δώσει θα το είχε δώσει δεν χρειάζεται να νεκραναστήσουμε ούτε το Μαν, ούτε τον Τσβάιχ, ούτε τον Κάφκα, ούτε τον Μπρέχτ ή να δημιουργήσουμε καρικατούρες τους. Το κύμα της ιστορίας σαρώνει στο πέρασμα οτιδήποτε στέκεται σαν ένα άγαλμα με το κεφάλι στραμμένο στους περασμένους αιώνες, αντί να κοιτάξει να αξιοποιήσει όλη την πολιτιστική κληρονομία για να δημιουργήσει κάτι καινούριο.
Κατερίνα,
πολύ σωστά συμπληρώνεις τους δύο Αυστριακούς.
Από την άλλη,
βάζω μαζί με τη γερμανική και τη γερμανόφωνη,
επειδή, όπως οι Αγγλοσάξονες συμπεριλαμβάνουν Ινδούς, Πακιστανούς, Αφρικανούς κ.ο.κ. που γράφουν στα αγγλικά,
έτσι και οι Γερμανοί μπορούν να συγκαταλέξουν Ελβετούς, Αυστριακούς, Τσέχους κ.ο.κ.
που γράφουν στα γερμανικά.
Κι αυτό επειδή η πολιτισμική δύναμη δεν αφορά τόσο τη χώρα προέλευσης,
αλλά το πολιτισμικό δυναμικό, μέσα στο οποίο η γλώσσα παίζει σημαντικό ρόλο
κι επιπλέον είναι συνεκτικός δεσμός.
Καλημέρα
Π.Φ.
Old Man Reading,
σωστά.
Η ισπανόφωνη και φυσικά η αγγλόφωνη κυριαρχούν.
Γιατί όμως η γερμανόφωνη όχι τόσο;
Μια απάντηση δίνει εύστοχα ο Απόστολος.
Π.Φ.
Απόστολε,
ολοκληρωμένη η άποψή-σου.
Δηλαδή εννοείς ότι η νυν γερμανική κοινωνία δεν έχει σοβαρά προβλήματα να αντιμετωπίσει,
με αποτέλεσμα να έχει βαλτώσει πολιτισμικά
και επομένως η λογοτεχνία-της δεν "πιέζεται" να πραγματευτεί ζυμώσεις, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, υπαρξιακά διλήμματα κ.ο.κ.;
Π.Φ.
Χωρίς αυτό να σημαίνει Πατριάρχη Φώτιε ότι αποκλείεται να δούμε σήμερα καλούς και άξιους Γερμανούς λογοτέχνες και θα περιμένω με ανυπομονησία να σηκώσεις τον κατάλογο που μας υποσχέθηκες. Αυτό που προσπάθησα να πω, αν και δεν το διατύπωσα και τόσο σωστά είναι η αλήθεια, είναι ότι δεν βλέπω ρεύμα στη Γερμανική λογοτεχνία όπως υπήρχε το 19ο και 20ο αιώνα και φυσικά οι κοινωνικοιστορικές εξελίξεις επιδρούν σημαντικά όμως θα ήταν λάθος αν λέγαμε ότι αυτό γίνεται με τρόπο απόλυτο και μηχανιστικό. Πάντως η γερμανική λογοτεχνική παράδοση δεν προσέφερε και λίγα σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι ένας θησαυρός ανεκτίμητος που δεν πρέπει να θαφτεί κάτω από τα αγριόχορτα της λεγόμενης "παραλογοτεχνίας". Ό,τι γεννιέται και αξίζει πρέπει να το στηρίξουμε είτε προέρχεται από τη Λατινική Αμερική, είτε από τον Αγγλοσαξωνικό κόσμο, είτε από την ηπειρωτική Ευρώπη είτε από οπουδήποτε αλλού.
Καλησπέρα Πατριάρχη και λοιπόι φίλοι.Σωστή η προσθήκη Μπροχ και Μούζιλ από την Κατερίνα και Έρπενμπεκ από τον/την Old Man Reading. Νομίζω είναι πιο σωστό να μιλήσουμε για γερμανόφωνη γενικότερα, οπότε επιτρέψτε μου να θυμίσω και τον Πέτερ Χάντκε,την Άννα Ζέγκερς,την Ίνγκεμπορ Μπάχμαν,τον Μαξ Φρις και βεβαίως τον Ζέμπαλντ.Υπάρχουν κι άλλοι,εμείς δεν τους γνωρίζουμε επειδή οι εκδότες μας προτιμούν να μεταφράζουν αγγλόφωνη και ισπανόφωνη (για την οποία έχω μερικές ενστάσεις-έτσι κουβέντα να γίνεται,δεν επιμένω κιόλας- ως προς το αν ποιοτικώς είναι μπροστά από την αγγλόφωνη,το συζητάμε αν θέλετε).
Απόστολε,
νομίζω ότι συμφωνούμε.
Δεν είναι στις κορυφές η γερμανόφωνη λογοτεχνία,
αλλά αυτό -φυσικά!- δεν σημαίνει ότι δεν έχει καλούς συγγραφείς,
ειδικά με τις οργανωτικές δυνατότητες που τους προσφέρει (βιβλιοθήκες, έκθεση Φρανκούρτης κ.ο.κ.)
Καλημέρα
Π.Φ.
Βιβή, καλημέρα.
Θέτεις ένα θέμα πολύ λογικό:
η γερμανόφωνη λογοτεχνία δεν είναι τόσο γνωστή σε μας
λόγω αγγλοκεντρικών και ισπανοκεντρικών προτιμήσεων
ή γενικότερα (σε παγκόσμιο επίπεδο) αυτή υστερεί;
Διαισθητικά, νομίζω,
και επειδή έχουμε καλούς μεταφραστές
και επειδή αν η Γερμανία παρήγε κορυφαίους συγγραφείς
θα τους γνωρίζαμε έστω μέσω των αγγλικών-τους μεταφράσεων,
ότι συμβαίνει μάλλον το δεύτερο.
Εικάζω...
Π.Φ.
Κάτι τέτοιο εικάζω κι εγώ,Πατριάρχη,λίγο διαφορετικά ιδωμένο.Θα τολμήσω να πω ότι γενικά η ευρωπαϊκή λογοτεχνία από την μια ως την άλλη άκρη τής ηπείρου έχει σοβαρά προβλήματα (κυρίως θεματολογίας)εδώ και πολύ καιρό και ναι,υστερεί.Όχι δηλαδή μόνον η γερμανική και η γαλλική μα ολόκληρη.Ήταν βέβαια αναμενόμενη η όποια πτώση μετά την τόση λαμπρότητα.Πόσοι Φλωμπέρ, Σταντάλ,Κάφκα,Καμύ,Μούζιλ και λοιποί -δεν τήρησα ημερολογιακούς κανόνες,έφερα αχταρμικά τα παραδείγματα- ήταν λογικό και πιθανό να έβγαιναν(και δεν μίλησα καν για τους Ρώσους);
Όταν πάλι λέμε αγγλόφωνη και ισπανόφωνη καλό δεν θα ήταν να κάνουμε κι εκεί επιμερισμό; Από την μια είναι,λέω, οι Αμερικανοί των ΗΠΑ και από την άλλη οι υπόλοιποι αγγλόφωνοι και κατά τον ίδιο τρόπο από την μια οι Ισπανόφωνοι από διάφορες χώρες που παίρνουν έστω εμπορικό προβάδισμα μα με πολύ ελκυστικά βιβλία (και πρόχειρα αναφέρω Παδούρα,Βάσκες, Νέουμαν κά) και από την άλλη οι Ισπανοί (πχ Ρεβέρτε,Μαρίας,ο Θαφόν λιγότερο κά)με αρκετά διαφορετική, νομίζω,θεματική από τους πρώτους.
υγ.Τι να κάνουν κι οι καημένοι οι μεταφραστές,και να ξετρυπώσουν νέους Γερμανούς πχ που κάτι έχουν να πουν σε ένα χ κοινό,ποιος εκδότης θα ρισκάρει να τους βγάλει,έχουν γίνει πολύ ζόρικα τα πράγματα.
Post a Comment