Wednesday, September 24, 2014

Η “Εποχή της ακοής”

           
Γιατί οι άνθρωποι δεν διαβάζουν; Γιατί ειδικότερα οι Έλληνες δεν διαβάζουμε; Οι πρώτες απαντήσεις που ακούγονται συνήθως αφορούν στην έλλειψη ανάλογης καλλιέργειας, στην ανεπάρκεια του σχολείου, στην τηλεοπτική κυριαρχία, στους υπολογιστές κ.ο.κ. Ίσως όλα αυτά εξηγούνται αν σκεφτούμε σε ποια εποχή ζούμε.
            Θα πρότεινα να εκλάβουμε την εποχή-μας (δεν ξέρω από πότε κι εξής) ως την “Εποχή της ακοής” (όχι της εικόνας). Η ακοή κυριαρχεί από το τηλέφωνο, σταθερό και κινητό, που επικρατεί ως πρώτη ίσως ανάγκη, από τη διάθεση για επικοινωνία, από την τηλεόραση που εκπέμπει συνεχώς ήχο, φωνή ή τραγούδι, από το καφενείο παλιότερα και την καφετέρια τώρα, όπου παρέες ανθρώπων επιχειρούν να συναναστραφούν με τους άλλους, να μιλήσουν και να ακούσουν, να κουτσομπολέψουν και να μάθουν, να πληροφορηθούν και να συζητήσουν. Η σιωπή αντίθετα είναι συχνά εχθρός. Το ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο προσφέρει παρέα στ’ αυτιά και άκοπη τροφή στον εγκέφαλο, ο βόμβος του κινητού είναι ευπρόσδεκτος ήχος, ακόμα και στο φέισμπουκ είναι μια μασκαρεμένη προφορική επικοινωνία, που γρήγορα θα αντικατασταθεί από το skype και τις ηλεκτρονικές δυνατότητες του να βλέπεις και να ακούς αυτόν με τον οποίo μιλάς.
            Η όραση από την άλλη απαιτεί προσπάθεια. Και δεν μιλάω για την ανώδυνη περιδιάβαση του ματιού πάνω στην οθόνη της τηλεόρασης ή το απλανές βλέμμα σε ένα γλυκό φυσικό τοπίο. Αναφέρομαι περισσότερο στη δύσκολη προσήλωση πάνω στη σελίδα, σ’ αυτήν την επίμονη προσπάθεια να πας εσύ στο κείμενο παρά να αφήσεις το τραγούδι λ.χ. να έλθει προς εσένα, στη συστηματικότητα της πρόσληψης μιας ιστορίας, που κάθεται πάνω στις λέξεις αλλά επιζητά και τη δική-σου ενεργή συμμετοχή, αισθητηριακή και νοητική. Το διάβασμα θέλει ενεργητικότητα, πνευματική εγρήγορση, επεξεργασία και όχι απλή συλλογή πληροφοριών, θέλει μόχθο, θέλει υπομονή, θέλει δραστηριοποίηση…
            Στην εποχή και στην κοινωνία της ελάσσονος προσπάθειας, της έτοιμης κατανάλωσης, της χαλαρής ζωής, της πίεσης από ένα σωρό άλλες έγνοιες που μετατρέπει αυτόχρημα τον ελεύθερο χρόνο σε μπαταρία ανανέωσης, το διάβασμα φαντάζει περιττή (υπερ)κόπωση, άχρηστη σπατάλη δυνάμεων… Κι ενώ ο άνθρωπος είναι πάντα δεκτικός να ακούει ιστορίες (το παραμύθι της γιαγιάς παλιότερα, οι ταινίες και ο κόσμος που αναπαριστούν), δύσκολα αυτές γίνονται αποδεκτές όταν πρέπει να δαπανήσεις φαιά ουσία για να τις προσλάβεις. Είδωλα των καιρών είναι οι ομιλητικοί δημοσιογράφοι, ακόμα και οι φλύαροι πολιτικοί, οι τραγουδιστές και οι ηθοποιοί, οι TV περσόνες και οι κάθε λογής έχοντες βήμα.
Θα σου άρεσε λοιπόν να ακούς τον συγγραφέα να μιλά και να απλώνει τις ιστορίες-του και τα βιώματά-του στον χώρο, ακόμα κι αν οι ίδιες ιστορίες έχουν γραφεί στα βιβλία-του. Προτιμάς να τον ακούς, να κάθεσαι χαλαρός και εν μέρει παθητικός υποδοχέας, να μπαίνουν μόνες-τους οι αφηγήσεις διά του κοχλία του αυτιού-σου μέχρι το κέντρο της σκέψης-σου. Ίσως γι’ αυτό διαβάζονται και οι συνεντεύξεις των δημιουργών από την πλατιά μάζα, ενώ τα έργα-τους βρίσκουν μικρότερο κοινό.
            Ζητάμε τον ήχο και τη φωνή, ίσως λίγη παράσταση, λίγη ηθοποιία, και λιγότερο τον λόγο και τη δύναμή-του.

[Άντλησα οπτικό υλικό από τις ιστοσελίδες: www.hearingaiddoctors.com, en.wikipedia.org, 1hdwallpapers.com, www.gettyimages.co.uk και girlfriendbooks.blogspot.com]
Πατριάρχης Φώτιος

8 comments:

Rosa Mund said...

Aχ, Φώτιέ μου, να 'ξερες πόσο συμφωνώ μαζί σου.
Βομβαρδιζόμαστε από χίλια μύρια ετερόκλητα πράγματα στην εποχή της ακοής -και της πληροφορίας, (που πολλοί έχουν μπερδέψει με τη Γνώση).
Τόσες πολλές πληροφορίες που δεν σου αφήνουν περιθώρια να σκεφτείς. Έχεις ήδη μπουχτίσει ακούγοντας.
Για διάβασμα ούτε λόγος. Εκτός αν το έχεις βάλει μέσα στη ζωή σου με συνοπτικές διαδικασίες, ως τροφή της ψυχής σου.
Δεν είναι τυχαίο που σχεδόν ποτέ δεν αγοράζω βιβλίο στην παρουσίασή του, όσο δελεαστική κι αν είναι. Όταν ωριμάσει μέσα μου το ενδιαφέρον, τότε ίσως.
Έχω βαρεθεί τα λιβανιστικά (και μη) και δεν εμπιστεύομαι πια και πολύ τα μπλογκ. Πιο σωστά: μάλλον βαριέμαι τη φλυαρία.
Δεν έχω πια την πολυτέλεια να διαθέτω ηλιθιωδώς τον έτσι κι αλλιώς λίγο χρόνο μου, σπαταλώντας τον σε αναγνώσεις, που δεν μου προσφέρουν τίποτα.


ΥΓ. Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη. (Umberto Eco)

Μαραμπού said...

Και η εποχή της ακοής δεν είναι άσχημη. Το πρόβλημα είναι η επιφανειακότητα, το "κοιτάζω αλλά δεν βλέπω", "ακούω αλλά δεν καταλαβαίνω". Όλοι σπεύδουν να διαφωνήσουν ή να συμφωνήσουν με μιαν άποψη, πριν καταλάβουν τι λέει, πολλές φορές πριν καν την διαβάσουν ολόκληρη! Οι περισσότεροι τρέχουν να πάρουν μια γεύση από όλα τα γεγονότα. Προσωπικά, θεωρώ θλιβερή την σκέψη, να νομίζει κάποιος ότι αν σταματήσει δυο μέρες να παρακολουθεί τα γεγονότα τότε ο κόσμος θα τον αφήσει αμετάκλητα πίσω! Είναι σαν να στρίβεις σε κάθε γωνία του δρόμου σε μια μεγάλη πόλη, είναι σίγουρο ότι θα χαθείς έτσι!

Η ανάγνωση, σίγουρα απαιτεί μια υποτυπώδη μαθητεία για να μπορέσεις να την εντάξεις στην καθημερινότητά σου, αλλά από κει και πέρα, αποτελεί η ίδια, μια σπουδαία μαθητεία και ευρυγωνική θέαση για τα γεγονότα που σε περιβάλλουν. Η φαιά ουσία δεν φοριέται τα τελευταία χρόνια - αν έβγαινε και σε άλλα χρώματα, όπως τα iPhone, τότε κάτι θα γινόταν!!

Τα σέβη μου

Πάπισσα Ιωάννα said...

Rosa,
είμαστε όντως δέκτες απειράριθμων πληροφοριών,
με αποτέλεσμα να μπουκώνουμε,
να νομίζουμε ότι αρκεί το διαδίκτυο ή η τηλεόραση.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μαραμπού,
συνεχίζω τη σκέψη-σου.
Η "Εποχής της Ακοής", όπως την ονομάζω,
ισοδυναμεί με "Εποχή της Ταχύτητας".

Διαβάζουμε διαγωνίως,
πηδάμε από τίτλο σε τίτλο και από έντονα γράμματα σε έντονα γράμματα,
ακούμε τηλεόραση και ραδιόφωνο, τσιμπολογάμε στο fb και ανθολογούμε άναρχα τις πληροφορίες.
Επομένως, το ποιοτικό διάβασμα, της λογοτεχνίας και των συναφών, φαντάζει Γολγοθάς!!!
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Πέρα από τα παραπάνω, παρατηρώ ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται και από μια έλλειψη πάθους γι'αυτά που μας ενδιαφέρουν. Το πάθος σε κάνει ν'αναζητάς αυτό που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια(ακόμα και για τα iphone)και κατά συνέπεια να συγκεντρώσεις την σκέψη σου, να διαβάσεις και τελικά να ενδιαφερθείς πραγματικά για κάτι.
Ε.Γ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ε.Γ.,
δεν μιλάω γενικά για τα αίτια της χαμηλής αναγνωσιμότητας,
αλλά για ένα βασικό -κατ' εμέ- αίτιο
που είναι η κουλτούρα του προφορικού λόγου που κυριαρχεί.

Όσο για το πάθος,
γιατί να παθιαστώ με το διάβασμα και όχι με τον αθλητισμό, με τη μουσική, με τις εξόδους;
Με άλλα λόγια, υπάρχουν πλείστοι τομείς στους οποίους το πάθος υπάρχει και οδηγεί σε ζήλο.
Στο διάβασμα γιατί απουσιάζει;
Μήπως πάλι επειδή έχουμε συνηθίσει,
ενταγμένη στην κουλτούρα της ακοής, της ταχύτητας, της εύκολης πρόσληψης,
να τα δεχόμαστε όλα έτοιμα,
στ' αυτιά,
και όχι στα μάτια,
που χρειάζονται περισσότερη προσήλωση;

Καλό βράδυ
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Όσον αφορά το πάθος, το ζήτημα είναι ότι απουσιάζει και σε δραστηριότητες ευκολότερες από το διάβασμα.
Η πλειοψηφία ακούει μουσική αλλά δεν παθιάζεται με την μουσική, πράγμα που θα οδηγούσε και στο διάβασμα(στίχοι, βιογραφίες, βιβλία που αναφέρονται στη μουσική κτλ). Βλέπει κινηματογράφο αλλά δεν παθιάζεται κ.ο.κ. Και ας μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό διαβάζει λογοτεχνία αλλά πάλι εξαιτίας της έλλειψης πραγματικού ενδιαφέροντος, αρνείται να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα σε κάτι πιο ουσιαστικό.

Καλό Σαββατοκύριακο,
Ε.Γ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ε.Γ.,
δεν έχεις άδικο.
Κάνουμε τα πάντα γρήγορα, άνευρα, ρηχά, επιδερμικά.
Σαν υποχρέωση.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος