ΝΟΜΠΕΛ λογοτεχνίας 2013: Alice Munro

Αν δεν κάνω λάθος, η Σουηδική Ακαδημία έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια τα κριτήριά-της, ή τουλάχιστον αυτά δεν είναι τόσο μονόπλευρα. Έτσι δίπλα σε συγγραφείς που βραβεύτηκαν πιο πολύ για την πολιτική τους δράση και την κοινωνική ματιά που εκφράζουν στο έργο-τους, τώρα τελευταία κοιτάζει και λογοτέχνες που μιλάνε πιο ατομικά.

 

Παγωτό φράουλα: Alice Munro “Dear Life” Vintage International 2013 “Ακριβή-μου ζωή” μετ. Σ. Σκουλικάρη εκδόσεις Μεταίχμιο 2014

 

            Ο τρόπος με τον οποίο γράφει η Καναδή συγγραφέας είναι σχετικά μονοδιάστατος. Δεν νιώθεις να ξεσηκώνεσαι, δεν νιώθεις ότι στην επόμενη στροφή θα σηκωθείς από την καρέκλα-σου και θα χτυπήσεις με έκπληξη το μέτωπό-σου. Τα διηγήματά μάλιστα του παρόντος τόμου είναι εικοσασέλιδα-τριακοντασέλιδα και έτσι δεν μπορείς εύκολα να προσπεράσεις αυτό το μειονέκτημα.

            Αν το κάνεις, θα δεις τα ετερόκλητα στοιχεία να συνδέονται σταδιακά σε ένα κοινό πλαίσιο. Θα δεις την ψυχολογία των ηρώων να ξεδιπλώνεται στη μικρή φόρμα και να δείχνει τα εσώψυχά-τους. Θα δεις μια ήρεμη γραφή που δεν τρέχει αλλά και δεν προδίδει τον χαρακτήρα-της και δεν αφήνει εκκρεμή τον αναγνώστη. Το τέλος μένει ανοικτό, με ένα αίνιγμα να σκαρφαλώνει στα χείλια του αναγνώστη, ο οποίος δεν μπορεί να καταλάβει, αν δεν δώσει ο ίδιος μια λύση, το γιατί συνέβησαν όλα αυτά (π.χ. στο διήγημα “Άμουνδσεν” γιατί ο γιατρός χώρισε τελικά τη νεαρή δασκάλα που είχε ερωτευτεί).

Αυτό το ανοικτό τέλος οφείλεται στα πολλά υπόγεια ρεύματα που διαρρέουν το διήγημα και οδηγούν την ανάγνωση σε συγκλίσεις και συσχετισμούς. Η αλήθεια είναι ότι αυτές δεν έρχονται εύκολα, με συνέπεια να μην καταλαβαίνει κανείς το συνολικό αποτέλεσμα σε πολλά από τα διηγήματα. Ξεχώρισα το “Χαλίκι”, στο οποίο η μικρή αφηγήτρια εξιστορεί τη φυγή της μητέρας-της από τον πατέρα-τους, η οποία πήρε μαζί-της τόσο την ίδια όσο και την αδελφή-της Κάρο. Πήγαν να ζήσουν στο τροχόσπιτο του φίλου-της Νιλ, ο οποίος, όπως λέει η μητέρα, είναι ο φυσικός πατέρας των παιδιών. Τελικά η μικρή Κάρο πνίγεται σε ένα μεγάλο λάκκο με νερό, είτε επειδή ήθελε να παίξει είτε επειδή έτσι δήλωσε τη δυσφορία-της και την αδιαφορία της μητέρας για το άτομό-της.

Βρήκα τον Munro άχρωμη σαν την καναδέζικη κοινωνία. Κι οι δυο εκφράζουν έναν κόσμο κλειστό, εσωστρεφή, που δεν κοιτάζει πάνω από το τείχος που τον ορίζει. Μια γραφή επίπεδη, ουδέτερη, που αναφέρεται σε οικεία πρόσωπα και πράγματα, αλλά συνάμα τόσο συνηθισμένα (παρά τις ιδιαιτερότητές-τους) που κάνουν τον αναγνώστη. Αυτό όλο κάνει επιφυλακτικό όποιον διαβάζει τα διηγήματα της Μανρό, η οποία παραδόξως έλαβε τη νομπελική διάκριση, παρόλο που τα πολυάριθμα κείμενά της εκφράζουν ένα μειωμένης έκτασης όραμα. Κανένας πολιτικός προβληματισμός, καμιά εθνική ή δι-εθνική σύλληψη, καμία πανοραμική θέαση του κόσμου, παρά εστίαση στο μικρό ανθρώπινο βίωμα, στα ψυχολογικά βάραθρα του καθενός.

[Άντλησα τις εικόνες της ανάρτησης από: www.thetimes.co.uk, www.cnn.com, www.newsbeast.gr και rmcguirephoto.com]

Καλό μήνα

Πατριάρχης Φώτιος