Η “Εποχή της ακοής”

           

Γιατί οι άνθρωποι δεν διαβάζουν; Γιατί ειδικότερα οι Έλληνες δεν διαβάζουμε; Οι πρώτες απαντήσεις που ακούγονται συνήθως αφορούν στην έλλειψη ανάλογης καλλιέργειας, στην ανεπάρκεια του σχολείου, στην τηλεοπτική κυριαρχία, στους υπολογιστές κ.ο.κ. Ίσως όλα αυτά εξηγούνται αν σκεφτούμε σε ποια εποχή ζούμε.

            Θα πρότεινα να εκλάβουμε την εποχή-μας (δεν ξέρω από πότε κι εξής) ως την “Εποχή της ακοής” (όχι της εικόνας). Η ακοή κυριαρχεί από το τηλέφωνο, σταθερό και κινητό, που επικρατεί ως πρώτη ίσως ανάγκη, από τη διάθεση για επικοινωνία, από την τηλεόραση που εκπέμπει συνεχώς ήχο, φωνή ή τραγούδι, από το καφενείο παλιότερα και την καφετέρια τώρα, όπου παρέες ανθρώπων επιχειρούν να συναναστραφούν με τους άλλους, να μιλήσουν και να ακούσουν, να κουτσομπολέψουν και να μάθουν, να πληροφορηθούν και να συζητήσουν. Η σιωπή αντίθετα είναι συχνά εχθρός. Το ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο προσφέρει παρέα στ’ αυτιά και άκοπη τροφή στον εγκέφαλο, ο βόμβος του κινητού είναι ευπρόσδεκτος ήχος, ακόμα και στο φέισμπουκ είναι μια μασκαρεμένη προφορική επικοινωνία, που γρήγορα θα αντικατασταθεί από το skype και τις ηλεκτρονικές δυνατότητες του να βλέπεις και να ακούς αυτόν με τον οποίo μιλάς.

            Η όραση από την άλλη απαιτεί προσπάθεια. Και δεν μιλάω για την ανώδυνη περιδιάβαση του ματιού πάνω στην οθόνη της τηλεόρασης ή το απλανές βλέμμα σε ένα γλυκό φυσικό τοπίο. Αναφέρομαι περισσότερο στη δύσκολη προσήλωση πάνω στη σελίδα, σ’ αυτήν την επίμονη προσπάθεια να πας εσύ στο κείμενο παρά να αφήσεις το τραγούδι λ.χ. να έλθει προς εσένα, στη συστηματικότητα της πρόσληψης μιας ιστορίας, που κάθεται πάνω στις λέξεις αλλά επιζητά και τη δική-σου ενεργή συμμετοχή, αισθητηριακή και νοητική. Το διάβασμα θέλει ενεργητικότητα, πνευματική εγρήγορση, επεξεργασία και όχι απλή συλλογή πληροφοριών, θέλει μόχθο, θέλει υπομονή, θέλει δραστηριοποίηση…

            Στην εποχή και στην κοινωνία της ελάσσονος προσπάθειας, της έτοιμης κατανάλωσης, της χαλαρής ζωής, της πίεσης από ένα σωρό άλλες έγνοιες που μετατρέπει αυτόχρημα τον ελεύθερο χρόνο σε μπαταρία ανανέωσης, το διάβασμα φαντάζει περιττή (υπερ)κόπωση, άχρηστη σπατάλη δυνάμεων… Κι ενώ ο άνθρωπος είναι πάντα δεκτικός να ακούει ιστορίες (το παραμύθι της γιαγιάς παλιότερα, οι ταινίες και ο κόσμος που αναπαριστούν), δύσκολα αυτές γίνονται αποδεκτές όταν πρέπει να δαπανήσεις φαιά ουσία για να τις προσλάβεις. Είδωλα των καιρών είναι οι ομιλητικοί δημοσιογράφοι, ακόμα και οι φλύαροι πολιτικοί, οι τραγουδιστές και οι ηθοποιοί, οι TV περσόνες και οι κάθε λογής έχοντες βήμα.

Θα σου άρεσε λοιπόν να ακούς τον συγγραφέα να μιλά και να απλώνει τις ιστορίες-του και τα βιώματά-του στον χώρο, ακόμα κι αν οι ίδιες ιστορίες έχουν γραφεί στα βιβλία-του. Προτιμάς να τον ακούς, να κάθεσαι χαλαρός και εν μέρει παθητικός υποδοχέας, να μπαίνουν μόνες-τους οι αφηγήσεις διά του κοχλία του αυτιού-σου μέχρι το κέντρο της σκέψης-σου. Ίσως γι’ αυτό διαβάζονται και οι συνεντεύξεις των δημιουργών από την πλατιά μάζα, ενώ τα έργα-τους βρίσκουν μικρότερο κοινό.

            Ζητάμε τον ήχο και τη φωνή, ίσως λίγη παράσταση, λίγη ηθοποιία, και λιγότερο τον λόγο και τη δύναμή-του.

[Άντλησα οπτικό υλικό από τις ιστοσελίδες: www.hearingaiddoctors.com, en.wikipedia.org, 1hdwallpapers.com, www.gettyimages.co.uk και girlfriendbooks.blogspot.com]

Πατριάρχης Φώτιος