ΑΜΦΙΠΟΛΗ: Το [Κασ]Τάζ Μαχάλ της Ελλάδας

Ας παραμερίσουμε το πολιτικό σκέλος που υπερπροβλήθηκε, ας ξεχάσουμε τις εθνικιστικές κορώνες, ας παρακάμψουμε τις υπεραισιόδοξες προβλέψεις που ακούγονται εύκολα. Ας μείνουμε στα γεγονότα και ας προχωρήσουμε πολύ προσεκτικά σε εικασίες που δεν θα αιθεροβατούν: 

1. Τα ίδια τα ευρήματα: ένας μεγάλος περίβολος 500 περίπου μέτρων κατασκευασμένος από μάρμαρο σε σχεδιασμό του Δεινοκράτη. Χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. και περιβάλλει μια τούμπα, έναν λόφο, που κρύβει κατά πάσα πιθανότατα τάφο ή τάφους της μακεδονικής ιστορίας. Στην κορυφή-του είναι σχεδόν βέβαιο ότι υπήρχε ο Λέων της Αμφίπολης, άγαλμα λιονταριού που είχε μεταφερθεί σε άλλο σημείο της περιοχής και τώρα επανασυνδέεται με το κτίσμα για του οποίου την κορυφή ήταν προορισμένο. Σε ένα σημείο του περιβόλου ανευρέθηκε η είσοδος, στην οποία βρίσκονται τα αγάλματα δύο Σφιγγών να κοιτάζει το ένα το άλλο. Η σκαπάνη έχει προχωρήσει τον μαρμαροστρωμένο προθάλαμο και… έπεται συνέχεια.

 

2. Ορισμένα ειδικά αρχιτεκτονικά γνωρίσματα (μπορείτε να το παραλείψετε αν το θεωρήσετε σχολαστικό):

Μοναδικός σε διαστάσεις και σε επιμέλεια, χωρίς αντίστοιχό του στη Μακεδονία και στα Βαλκάνια, ο τύμβος της Αμφίπολης φθάνει τα 23 μέτρα ύψος με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις.

Ολόκληρη κατασκευή δηλαδή, από λευκό καλοδουλεμένο μάρμαρο Θάσου, η οποία συγκρατείται στη θέση της από αντίθημα, δηλαδή αφανή τοίχο από πωρόλιθο έτσι που το συνολικό πάχος της κατασκευής να ανέρχεται σε 130 εκατοστά. 

Αυτός ο περίβολος εξάλλου, για τον οποίο θα πρέπει να απαιτήθηκαν περί τα 2.500 κυβικά μαρμάρου, είναι ένας τέλειος κύκλος κατασκευασμένος με απίστευτη γεωμετρική ακρίβεια, όπως επισημαίνει με θαυμασμό ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής κ. Μιχάλης Λεφαντζής. «Αυτό το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή γνώση της γεωμετρίας. Αρκεί να αναφέρω ότι χρησιμοποιεί το π: 3,14 αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν ως τότε σε χρήση» αναφέρει συγκεκριμένα.

Με έκταση 20 στρεμμάτων ο τύμβος φέρει στην κορυφή του μία τετράπλευρη κτιστή κατασκευή (9,95 Χ 9,95 Χ 5,30 μέτρα), η οποία αρχικώς είχε θεωρηθεί από τον πρώτο ανασκαφέα Δ. Λαζαρίδη ταφικό σήμα. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για το θεμέλιο του βάθρου επάνω στο οποίο βρισκόταν ο Λέων της Αμφίπολης» λέει ο κ. Λεφαντζής.

Η έρευνα του ιδίου σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό 400 και πλέον μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών γύρω από το άγαλμα που ανήκουν στον περίβολο του τύμβου (ορισμένα ενσωματωμένα στο βάθρο του λιονταριού). «Όλα τα μέλη του περιβόλου είναι της ίδιας τεχνοτροπίας με το λιοντάρι» επισημαίνει. «Για μένα μάλιστα η τυπολογία αυτού του περιβόλου δεν υπάρχει αλλού στη Μακεδονία. Αρχιτεκτονικά πρόκειται για ένα υβρίδιο».  

Όσον αφορά τον Λέοντα, «Με ύψος 5,30 μέτρα και συνολικό με το βάθρο του 15,84 μέτρα, έχει μακεδονικό εμβάτη με ημικίονες και ασπίδες στο βάθρο του» προσθέτει. «Επιπλέον είχε δημιουργηθεί με οπτική διόρθωση, έτσι ώστε να είναι ορθά ορατός από απόσταση 100 μέτρων και ύψος 30».

(defencenet.gr)

Στην ανακοίνωση του Μαρτίου στο ΑΕΜΘ, οι Περιστέρη - Λεφαντζής έκαναν και μία εξαιρετική παρατήρηση. Το ύψος του αγάλματος του λιονταριού είναι 5,28 μέτρα. Ο εμβάτης της όλης κατασκευής είναι 0,528 μ. Το ύψος του βάθρου και ο λέων μαζί 15,84 μ., ενώ η διάμετρος του τύμβου στην Καστά Σερρών είναι 158,40 μ. Πρόκειται για ένα «μνημείο γεωμετρίας», σύμφωνα με τους δύο μελετητές. Ο κ. Λεφαντζής υποστηρίζει πως ο τύμβος έχει ιδιαίτερη τυπολογία, καθιστώντας τον μοναδικό αρχιτεκτονικό επίτευγμα τόσο σε ποιότητα όσο και σε μέγεθος. Οι όποιες ταφές έγιναν τον 4ο αι. π.Χ. θα πρέπει να βρίσκονται εσωτερικά από τη βάση του περιβόλου, ο οποίος πρέπει να καταστράφηκε στα ρωμαϊκά χρόνια.

(Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 31 Αυγούστου 2013)

 

3. Ιστορικό πλαίσιο: ο Αλέξανδρος πεθαίνει το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα και η σορός-του μεταφέρεται, σύμφωνα με μαρτυρίες, στην Αλεξάνδρεια, όπου θεωρείται ότι βρίσκεται ο τάφος-του. Οι Διάδοχοί-του, μετά από ανεπιτυχείς προσπάθειες να ορίσουν έναν κοινώς αποδεκτό Βασιλέα, τον αδελφό-του Φίλιππο Αρριδαίο και τον γιο-του Αλέξανδρο Δ΄, γιο του με τη Ρωξάνη, κηρύσσουν εμφύλιους πολέμους, με αποτέλεσμα να χωρίσουν την αυτοκρατορία σε πολλά βασίλεια. Στη Μακεδονία και την Ευρωπαϊκή περιφέρεια αυτοί που κυβέρνησαν εμφανίζονται παρακάτω:

o    Αντίπατρος, Αντιβασιλέας 334-319 π.Χ.

·         Φίλιππος Γ' 323-317 π.Χ.

·         Αλέξανδρος Δ' 323-310 π.Χ.

o    Περδίκκας, Αντιβασιλέας 323-321 π.Χ.

o    Αντίπατρος, Αντιβασιλέας 321-319 π.Χ.

o    Πολυπέρχων, Αντιβασιλέας 319-317 π.Χ.

o    Κάσσανδρος, Αντιβασιλέας 317-306 π.Χ.

Δυναστεία των Αντιπατριδών

• Κάσσανδρος 306-297 π.Χ.
• Φίλιππος Δ΄ 297-296 π.Χ.
• Αλέξανδρος Ε΄ 296-294 π.Χ.
• Αντίπατρος Β' 296-294 π.Χ.

Δυναστεία των Αντιγονιδών

• Δημήτριος ο Πολιορκητής 294-288 π.Χ.
• Λυσίμαχος (με τον Πύρρο) 288-281 π.Χ.
• Πύρρος της Ηπείρου (με τον Λυσίμαχο) 288-285 π.Χ.
• Πτολεμαίος Κεραυνός 281-279 π.Χ.
• Μελέαγρος της Μακεδονίας 279 π.Χ.
• Αντίπατρος Ετησίας 279 π.Χ.
• Σωσθένης της Μακεδονίας (Στρατηγός) 279-277 π.Χ.
• Αντίγονος Β' Γονατάς 277-274 π.Χ.  

4. Η πορεία των ερευνών: Η επικεφαλής αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη έχει αναλάβει από το 2009 και σταδιακά έφερε στο φως τον περίβολο και φέτος την είσοδο του τύμβου. Πρώτα βρέθηκε ο γνωστός πια ταφικός περίβολος του τύμβου, με ιδιαίτερα επιμελημένη μαρμάρινη επικάλυψη, η οποία είχε σε ένα μεγάλο τμήμα αφαιρεθεί. Στην αναζήτηση αυτών των μαρμάρινων μελών, η Κ. Περιστέρη και ο Μ. Λεφαντζής ταύτισαν τα 500 διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στο Λέοντα της Αμφίπολης (κάποια χιλιόμετρα μακριά) με αυτά του ταφικού περιβόλου, οδηγώντας στο συσχετισμό του Λέοντος με τον τύμβο.

            Μετά τη μετακίνηση της εξωτερική σειράς

λίθων αποκαλύφθηκε η πρόσοψη του τάφου, πάνω στο υπέρθυρο της οποίας συναντάει το βλέμμα-μας τις δύο Σφίγγες. Οι αρχαιολόγοι μετακίνησαν και μεγάλο όγκο χώματος, με αποτέλεσμα να μπορέσουν να μπουν στον προθάλαμο του τάφου. Ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά μοτίβα, ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, επιστέψεις και άλλα στοιχεία της τέχνης της εποχής αποκαλύπτονται όσο προχωρά η σκαπάνη με χειρουργική προσοχή.

 

5. Υπερβολές. Οι Ελληναράδες και οι θεαματικοθήρες δημοσιογράφοι θα ήθελαν να είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι διεθνιστές δεν ασχολούνται με «εθνικιστικά ιδεολογήματα», οι (λίγοι ευτυχώς) άσχετοι υποθέτουν ότι είναι εξωγήινοι, Αιγύπτιοι, Μογγόλοι, ιθαγενείς της Νοτίου Αμερικής, Ινδιάνοι της Αλάσκας κ.ο.κ. Κάποιοι διαδίδουν ότι πρέπει να υπάρχουν πλούσια ευρήματα επειδή το “Καστά” παράγεται από το αγγλικό cash. ΈΛΕΟΣ!

Κι όμως διάφορα φλέγοντα ερωτήματα σφυρίζουν στα κεφάλια όλων των Ελλήνων:

- Γιατί ο χώρος φυλάγεται από ισχυρή αστυνομική δύναμη; Γιατί πήγε ο πρωθυπουργός να επισκεφτεί άρον άρον τις ανασκαφές; Γιατί ανανεώθηκε εσπευσμένα η κρατική χρηματοδότηση; Κι ακόμα πιο ουσιαστικά ερωτήματα για το παρασκήνιο: Γιατί οι Αμερικάνοι και οι Αυστραλοί ζήτησαν να παρευρίσκονται κατά τις έρευνες; Γιατί ο Πούτιν πήρε τηλέφωνο τον Σαμαρά; Γιατί ο στρατός κήρυξε την περιοχή σε έκτακτη ανάγκη; Γιατί είναι έτοιμα τα γύρω νοσοκομεία; Με ποια άλλα σημεία του ελληνικού χώρους σχηματίζει τρίγωνο ο τύμβος της Αμφίπολη; Ειρωνεύομαι… αν και ευτυχώς δεν ακούστηκαν πολλές ουφο-εικασίες.

 

6. Ας μείνουμε λοιπόν σε πιο ασφαλή μονοπάτια:

α.         Το 311 π.Χ. ο Κάσσανδρος θανατώνει τη Ρωξάνη και τον γιο-της (και γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου) Αλέξανδρο Δ΄. Ο αρχαιολόγος μάλιστα Λαζαρίδης είχε ξεκινήσει τη δεκαετία του ’60 να ψάχνει, σε ανταγωνιστικό δρόμο με τον Ανδρόνικο, τον τάφο της Ρωξάνης. Μια πρώτη εικασία, λοιπόν, που ακούστηκε πολύ νωρίς, είναι ότι μέσα στον τύμβο βρίσκεται ο τάφος αμφοτέρων των μελών της βασιλικής οικογένειας. Πιθανή αντίρρηση: ο μικρός, όπως υποστήριζε και ο Ανδρόνικος, είναι θαμμένο στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας πλάι στον παππού του, τον Φίλιππο Β', στον «τάφο του Πρίγκιπα».

β.         Στις Αιγές (Βεργίνα), πρώτη και ιστορική πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου, υπήρξε το βασιλικό νεκροταφείο, το οποίο ανακάλυψε ο Ανδρόνικος. Εκεί θάβονταν παραδοσιακά όλοι οι βασιλείς της Μακεδονίας, ακόμα κι όταν η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Πέλλα (Στην Πέλλα μάλιστα βρέθηκε το νεκροταφείο, όπου θάβονταν οι υπόλοιποι Μακεδόνες). Η σειρά αυτή σπάει με τον Αλέξανδρο, του οποίου το πτώμα δεν είναι γνωστό πού έχει ταφεί. Τι γίνεται λοιπόν με τους μετέπειτα βασιλείς και αντιβασιλείς; Έχουμε στοιχεία για το πού τάφηκε λ.χ. ο Αντίπατρος, κορυφαίος στρατηγός του Φιλίππου, τοποτηρητής της Μακεδονίας όσο έλειπε ο Αλέξανδρος, πατέρας του Κάσσανδρου που ανέλαβε τον θρόνο στα τέλη του 4^ου αιώνα; Ή ο Περδίκκας και ο Πολυπέρχων που διετέλεσαν αντιβασιλείς στην περιοχή, προτού αναλάβει ο Κάσσανδρος; Ή ο Αντίγονος, πατέρας του Δημητρίου του Πολιορκητή, που έδωσε το όνομά-του στη δυναστεία των Αντιγονιδών;

γ.         Μέχρι τώρα ξέραμε ότι ο Λέων (σύμβολο ισχύος) ήταν στην κορυφή ενός ταφικού μνημείου του 4ου αι. π.Χ. στην Αμφίπολη. Πολλοί πιθανολογούσαν ότι το ταφικό αυτό μνημείο ανήκει στο ναύαρχο και πιστό φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Λαομέδοντα.

δ.         Σύμφωνα με τον καθηγητή αρχαιολογίας Νίκολας Σόντερς (ο οποίος πιστεύει ότι το σώμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει γίνει κομματάκια και μοιραζόταν σαν αντίδωρο στους Αλεξανδρινούς!!!), “ένοικος” του τάφου μπορεί να είναι ο Νέαρχος ο Κρης, που ήταν ένας από τους ναυάρχους του μεγάλου στρατηλάτη, του οποίου η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αμφίπολη όταν εκείνος ήταν ακόμη παιδί. Επομένως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια από τις μεγάλες προσωπικότητες της πόλης, γεγονός που, σύμφωνα με τον καθηγητή, θα μπορούσε να τον ανταμείψει με έναν μεγαλοπρεπή τύμβο. (http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64054155 )

ε.         Επειδή η σορός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σύμφωνα με τις πηγές, είναι στην Αίγυπτο, θα ήταν παρακινδυνευμένο και αφελές να ελπίζουμε ότι μπορούμε να τη βρούμε εδώ. Όμως μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι ενδεχόμενο στην Αμφίπολη να έχουμε, λόγω όγκου, μεγέθους και επιβλητικότητας του μνημείου, το κενοτάφιο του μεγάλου στρατηλάτη, στο οποίο προόριζαν να φέρουν τη σορό του Έλληνα κατακτητή. 

            Το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για μνημείο προς τιμήν ενός από τους στρατηγούς, ναυάρχους, αντιβασιλείς του μακεδονικού βασιλείου. Βεβαίως, το μνημείο είναι σημαντικό ούτως ή άλλως, ακόμα κι είναι συλημένο. Η αρχαιολογία και η ιστορία δεν χρειάζονται κατ’ ανάγκη χρυσό ή άλλα πολύτιμα μέταλλα· αυτά είναι για τον λαό. Δεν χρειάζεται καν να ελπίζουμε ότι είναι μέσα ο Αλέξανδρος. Δεν χρειάζεται να ονειρευόμαστε τουρίστες και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Δεν χρειάζεται να οραματιζόμαστε αρχαιολογικά επιχειρήματα κατά των Σκοπιανών. Το ίδιο το μνημείο είναι μια ανακάλυψη μεγάλης ιστορικής σημασίας και καλλιτεχνικής αξίας. Είναι το Ταζ Μαχάλ της Μακεδονίας!

Πατριάρχης Φώτιος