“Η θεραπεία του νερού” του Percival Everett

Το καλό βιβλίο είναι μπροστά από την εποχή-του, όχι μόνο επειδή αναδεικνύει τον ψυχισμό του ανθρώπου αλλά και διότι χρησιμοποιεί τους σύγχρονούς-του αφηγηματικούς τρόπους για να ντύσει πρωτοποριακά την ιδέα-του. Αυτό κάνει και ο Αμερικάνος συγγραφέας! 

Αμερικάνικος με περγαμόντο:

Percival Everett

“The Water Cure”

2007

“Η θεραπεία του νερού”

μετ. Δ. Αθηνάκης

εκδόσεις Πόλις

2013 

            Τα προηγούμενα έργα του αμερικάνου συγγραφέα με είχαν ενθουσιάσει. Όχι επειδή είναι κινηματογραφικά, επειδή έχουν σασπένς, επειδή γοητεύουν με τους γρήγορους ρυθμούς-τους ή με την καταιγιστική γραφή που παρασέρνει τον αναγνώστη σε τρελές αναβάσεις. “Το σβήσιμο” (ελλ. μετ. 2004)  δεν το έχω διαβάσει, ενώ η “Αμερικάνικη έρημος” (ελλ. μετ. 2006) εστιάζει σε έναν άνθρωπο που είχε αποφασίσει να αυτοκτονήσει και μετά θάνατον επανέρχεται στη γη χωρίς σωματικές λειτουργίες. Η νέα-του ζωή τον ανάγει σε διάβολο και σε μεσσία, σε ήρωα που του επιτρέπει να περνοδιαβαίνει την Αμερική και τον κόσμο-της, από τα ΜΜΕ ως τη θρησκοληψία και τις αιρέσεις. Τέλος, οι “Πληγωμένοι” (ελλ. μετ. 2008) αναφέρονται στον  μαύρο πρωταγωνιστή, ο οποίος διαχειρίζεται ένα ράντζο εκπαίδευσης ζώων (κυρίως αλόγων), όπου φιλοξενεί για ένα διάστημα τον γιο ενός φίλου του, γιο ο οποίος είναι ομοφυλόφιλος. Οι περιπέτειες που περνάνε τόσο ο ίδιος λόγω του χρώματός του όσο και ο νεαρός Ρόμπερτ λόγω των σεξουαλικών του προτιμήσεων είναι το βασικό στόρι του βιβλίου, πίσω από το οποίο φαίνονται οι ψυχολογικές διακυμάνσεις των προσώπων, η κοινωνική σήψη, ο ρατσισμός κ.ο.κ.

            Το βασικό χαρακτηριστικό-του, όπως έχει στραγγίξει στη μνήμη-μου, είναι η αναζήτηση της βαθύτερης ουσίας της ζωής πέρα από χολυγουντιανές φανφάρες και συνθήκες ευμάρειας. Η επιτυχία ή η αποτυχία δεν είναι η επιφανειακή ζωή που ζούμε, αλλά ένας πυρήνας τον οποίο οι περισσότεροι αγνοούμε ή αφήνουμε στα αζήτητα, επειδή παρασυρόμαστε από την εξωτερική μαυλιστική πραγματικότητα. Μια ιδιαίτερη ανθρώπινη ύπαρξη που ζει οριακά ή δεν ζει, αναδεικνύει κρυμμένες πλευρές της ζωής με υποδόριο χιούμορ, υπαρξιακές διαθέσεις και μια αργή αλλά καθόλου βαρετή αφήγηση.

“Η θεραπεία του νερού” ξαφνιάζει γιατί διαφοροποιείται από τα άλλα μυθιστορήματα ως προς τον τρόπο αφήγησης. Η ηρακλείτεια αποσπασματικότητα κατονομάζεται ως πρότυπο μιας διακεκομμένης γραφής που απαρτίζεται από μικρά επεισόδια, πολλές σκέψεις, φιλοσοφικές ιδέες, αναγωγές σε λόγια άλλων, κατά βάση φιλοσόφων, υποθετικά σενάρια κ.ο.κ. Το απόσπασμα στο μεγαλείο-του έρχεται ως δομικό στοιχείο μιας μεταμοντέρνας πραγματικότητας που δεν την ενδιαφέρει η συνοχή, αλλά σκόπιμα λειτουργεί ως αποσπασματικός φορέας ιδεών και γεγονότων που οι μεν χειραγωγούν τα δε.

Κέντρο της ιστορίας είναι η θανάτωση της εντεκάχρονης κόρης του πρωταγωνιστή, ο οποίος αποφασίζει να εκδικηθεί και απάγει τον πιθανό εγκληματία στον οποίο θα εφαρμόσει όλη τη μανία-του, μανία στηριγμένη ωστόσο σε φιλοσοφικά βάθρα και θεωρίες για τη ζωή, τον θάνατο, την ανθρώπινη ύπαρξη κ.ο.κ. Ο πατέρας ζει χωρισμένος στο βουνό και βιοπορίζεται γράφοντας ερωτικά μυθιστορήματα με γυναικεία ψευδώνυμο. Ο βιασμός και ο θάνατος της κόρης-του προκαλεί κλονισμό στην πίστη στη λογική και στη δικαιοσύνη.

Έτσι, όλο το έργο περιλαμβάνει τον καταρρακωμένο κόσμο τον οποίο ανέκαθεν επιχειρούσε η ανθρωπότητα να ορίσει φιλοσοφικά, λογοτεχνικά, ιστορικά, ενώ τώρα στα μάτια ενός ανθρώπου του 21^ου αιώνα φαντάζει α-νόητος, α-βάσιμος, αν-ούσιος. Είναι η μεταμοντέρνα λογική της εποχής-μας, ειδικά μετά το Άουσβιτς, που υποδεικνύει ότι η κοινωνία, το δίκαιο, η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αλληλεγγύη και η λογική είναι μεγάλες αφηγήσεις, που δεν τελεσφορούν πλέον.

Παράλληλα με το φιλοσοφικό αντι-διαφωτιστικό μήνυμα, ο Everett εισάγει και ένα πολιτικό, καθώς στο πρόσωπο και στη φωνή του Ισμαήλ Κίντερ, του εκδικητή, αντικατοπτρίζεται η Αμερική, που βασανίζει όποιον νομίζει ότι την έβλαψε, χωρίς όμως πραγματικά ερείσματα, αλλά με μια ρητορική πολιτισμικών δανείων και ψευδοκουλτούρας, που δεν έχει νόημα. Τα βασανιστήρια του Κίντερ παραπέμπουν στο Γκουαντάναμο και συνάμα αποκαλύπτουν την παρά-νοια της δυτικής ανθρωπότητας που πολιτισμένη νομίζει ότι έχει κάθε δίκιο να ρητορεύει και να σκοτώνει. Ο καπιταλισμός αντί για τη δημοκρατία και η δικαιοσύνη του ισχυρού είναι οι αξίες που επικρατούν.

Το μυθιστόρημα του Everett δείχνει -με άλλο τρόπο σε σχέση με τα προηγούμενα- την πολύ δυνατή πέννα-του, που μπορεί να ελίσσεται αφηγηματικά (με αιχμή του δόρατος την αποσπασματικότητα, τη διακειμενικότητα, τη φιλοσοφική εμβάθυνση) αλλά δεν παύει να είναι μια ιδεολογική πρόταση που αξίζει να σταθεί δίπλα στις άλλες μορφές λόγου που κυριαρχούν στην εποχή-μας.

Να σημειώσω, τέλος, ότι ο μεταφραστής Δημήτρης Αθηνάκης έκανε πολύ καλή δουλειά στην πραγματολογική τεκμηρίωση του έργου με σημειώσεις που εξηγούν όλο τον διακειμενικό πλούτο στον οποίο στηρίζεται η συνολική σύνθεση.

Πατριάρχης Φώτιος