“Όλγα ή τίποτα” της Λητώς Πιτυρή

Τελικά σπουδαία λογοτεχνία για την κρίση θα γραφτεί μετά από πέντε χρόνια, όταν θα έχει κατακάτσει ο κουρνιαχτός των μέσων μαζικής ενημέρωσης και θα έχουμε χωνέψει καλύτερα, έξω από τις δημοσιογραφικές ευκολίες, το εύρος του προβλήματος και τις συνέπειές-του στους μυχούς της ύπαρξής-μας. Κι αυτό γιατί, όσο είμαστε μέσα στη δίνη, δεν μπορούμε παρά να βλέπουμε το μικρό κύκλο γύρω από την ύπαρξή-μας και όσα το περιβάλλον ή ο τύπος μας υπαγορεύει.

Εσπρέσο με άρωμα μέντα:

Λητώ Πιτυρή

“Όλγα ή τίποτα”

εκδόσεις Κέδρος

2013

            Όταν αγόρασα το βιβλίο της νεοεμφανιζόμενης συγγραφέως, δεν είχα πολυκατανοήσει ότι δύσκολα κανείς μπορεί να συλλάβει την κρίση όντας μέσα-της. Είπα να δω –όπως κάνω συχνά- το νέο αίμα τι γράφει, πώς γράφει, πώς εισπράττει την ύφεση και πώς τη μετατρέπει σε λογοτεχνία. Είδα το οπισθόφυλλο που λέει «Το πρώτο μυθιστόρημα της Λητώς Πιτυρή αναφέρεται στη νέα γενιά την οποία πλήττει η οικονομική κρίση» και σκέφτηκα ότι μπορεί να συναντήσω μια φρέσκια ματιά και μια άλλη οπτική.           

           Το μυθιστόρημα της Πιτυρή αποτελείται στην ουσία από παράλληλες ιστορίες νέων ανθρώπων, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχετίζονται με μια κατασκευαστική εταιρεία η οποία περνάει κι αυτή τη δική-της κρίση. Έτσι, κάθε ενότητα αναφέρεται στην καθημερινή ζωή ενός από αυτούς, ζωή που κλονίστηκε από την οικονομική ύφεση, και αναθεωρείται συχνά εκ βάθρων. Ο Άρης χωρίζει από την Όλγα και φεύγει για την Αγγλία, η Όλγα μένει πίσω αλλά με κουτσουρεμένο μισθό, ο διευθυντής της εταιρίας βουλιάζει στα χρέη-του, η Λίνα μεγαλώνει κολλημένη στη μάνα-της, ο Σπύρος αναρριχάται με τα πόδια της γυναίκας-του Ράνιας κ.ο.κ. Η μία ιστορία συνδέεται με τις άλλες στον βαθμό που ο πρωταγωνιστής της μιας γίνεται δευτεραγωνιστής ή απλός συμμετέχων στην άλλη σε ένα αφηγηματικό γαϊτανάκι που δεν περνά αδιάφορο. Σταδιακά όλο και περισσότερο οι ιστορίες συγκλίνουν σε ένα ενιαίο σύνολο.

            Κέντρο και ατμόσφαιρα των ιστοριών αυτών είναι η αναταραχή που υφίσταται η καθημερινότητα λόγω των οικονομικών προβλημάτων, τα οποία προκαλούν ψυχολογικές συνέπειες, αλλοτριώνουν τον άνθρωπο, προξενούν φθορά στις σχέσεις-του με τους άλλους, οδηγούν σε αδιέξοδα, αλλοιώνουν τον ρυθμό της ζωής, πιέζουν σε ακραίες λύσεις… Η οικονομική κρίση είναι ο κυκεώνας μέσα στον οποίο λιώνουν τα ανθρώπινα αισθήματα και δοκιμάζονται οι πάγιες συνήθειες και οι διαπροσωπικές επαφές.

            Ωραία όλα αυτά, αλλά τα φανταζόμαστε ή τα ζούμε, χωρίς να μπούμε στη λογοτεχνία, χωρίς να διαβάσουμε την οπτική γωνία της νέας πεζογράφου. Επομένως, προχωρώντας τις σελίδες αναρωτιόμουν τι θα με κάνει να καταλάβω καλύτερα τον ελληνικό κόσμο και το στίγμα αυτής της καινοφανούς περιόδου που ζούμε. Πόσο θα με κάνει αυτό το βιβλίο να ανακαλύψω ή να αποκωδικοποιήσω τα μηνύματα πίσω από τις εικόνες της τηλεόρασης και τα συμπτώματα της καθημερινότητας που βλέπω και στη ζωή-μου ή στη ζωή των ανθρώπων του στενού περιβάλλοντός-μου;

            Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία που εμπλουτίζουν ή στηρίζουν το κείμενο δεν βοηθάνε. Όσο οι νέοι συγγραφείς μένουν εξαρτημένοι στα βιώματα που καθορίζουν τον δικό-τους κόσμο (π.χ. αρχιτεκτονική, κατασκευές, νεανικές σχέσεις στο ανά χείρας έργο), τόσο θα βλέπουν το δέντρο και θα χάνουν το δάσος. Κι έτσι, πάλι διαβάζω μια συγγραφέα που μπαίνει στη λογοτεχνία με τις βαλίτσες-της γεμάτες με τα δικά-της ρούχα, τα οποία νομίζει ότι είναι design και μοδάτα, ενώ είναι τα συνηθισμένα συνολάκια που όλοι φοράνε. Οι σχέσεις με τους άλλους, η οικογένεια και οι παρασπονδίες, η εργασία ως παράγοντας αλλοτρίωσης, η αναξιοκρατία, οι επιδιώξεις που πολλές φορές δεν πραγματοποιούνται, τα φρούδα όνειρα…

            Ο λόγος της Πιτυρή δεν είναι κακός. Αλλά δεν έχει και μια ιδιαιτερότητα που να αφήσει το σημάδι-του. Μερικά σημεία της αφήγησης εγείρουν συγκίνηση, κάποιον προβληματισμό, έχουν ορισμένες έξυπνες ατάκες και σκηνές. Όλα αυτά όμως δεν είναι αρκετά για να καταξιώσουν το τελικό αποτέλεσμα, όταν λείπει ο μακρόπνοος στόχος που θα αναβιβάσει την ιδέα-σύλληψη στο επίπεδο της λογοτεχνικής και ιδεολογικής ποιότητας, τέτοιας που θα πείσει τον αναγνώστη ότι το βιβλίο έχει κάτι καινούργιο να του προσφέρει.

[Οι φωτογραφίες που κοσμούν το κείμενο λήφθησαν από: weallwantsomeone.org, tomcoconstruction.net, www.oregonlive.com, tipsoftravelling.com, growchangelearn.blogspot.com και www.bls.gov]

Πατριάρχης Φώτιος