Friday, June 15, 2012

Το βιβλίο, το δέντρο και το δάσος

Το να διαβάζεις ένα βιβλίο δεν είναι μόνο απόλαυση, είναι κ α ι απόλαυση. Αλλά είναι συνάμα και μια μαχαιριά στο πηγμένο μυαλό-σου που μπορεί να ρευστοποιηθεί ξανά και να συνεχίσει (ή να αρχίσει) να σκέφτεται.
Έγραφα στις 9/12/2009: “Διαβάζω δεν σημαίνει ότι ασχολούμαι απλώς με το ανά χείρας βιβλίο, αλλά ότι σκέπτομαι και εκτός αυτού πάνω σε ένα ανθρώπινο θέμα”. Το βιβλίο δεν είναι με άλλα λόγια αυτοσκοπός, αλλά μέσο για μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού-μας και του κόσμου. Και λίγους μήνες αργότερα ο Δημοσθένης Κούρτοβικ ανέλυε την ίδια σκέψη γράφοντας (16/4/2011):
Ένα βιβλίο αξίζει, όταν μπορεί να γεννήσει συζητήσεις που προχωρούν πέρα απ’ αυτό… Θέλω να πω ότι ένα βιβλίο είναι για μένα πάντοτε η αφορμή να μιλήσω για άλλα πράγματα. Όχι βέβαια πράγματα άσχετα με το βιβλίο, όχι ερήμην του βιβλίου ούτε αγνοώντας τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του, προπαντός όταν πρόκειται για λογοτεχνία. Ας πούμε ότι το βιβλίο είναι ένα βοτσαλάκι που πέφτει στον γιαλό του νου μου και προκαλεί ομόκεντρα, ολοένα πλατύτερα κύματα σκέψεων. Αυτά τα κύματα έχουν μεγαλύτερη σημασία από το ίδιο το βότσαλο… ”.       
Προς τι αυτές οι δύο συγκλίνουσες σκέψεις; Σκεφτόμουν πρόσφατα ότι όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο, πέρα από την ευχαρίστηση, αποκομίζουμε και μια ιδιαίτερη ματιά να (ξανα)δούμε τον κόσμο. Με βάση το (καλό) βιβλίο δοκιμάζουμε το πρίσμα που δεν είχαμε έως τότε και με αυτό ξαναβλέπουμε την πραγματικότητα. Όμως έχω την αίσθηση ότι ούτε αυτό αρκεί. Είναι σαν να μελετάμε ένα δέντρο, να ξέρουμε πολύ καλά τον ξύλινο σκελετό-του, τα παχιά φύλλα-του, τους ζουμερούς καρπούς-του, αλλά συχνά δεν γνωρίζουμε τη θέση-του στο δάσος, τον ρόλο-του στο γενικότερο οικοσύστημα.
            Και πιο σημαντικό από το ίδιο το έργο είναι να καταλάβουμε ποια ψηφίδα αυτό αποτελεί σε ένα ευρύτερο ψηφιδωτό, το οποίο καταδεικνύει τη (σημερινή, αν είναι σύγχρονο κείμενο) θέαση του κόσμου όπως την έχει η ελληνική κοινωνία, η ευρωπαϊκή δι-εθνής κοινότητα, η παγκόσμια κουλτούρα, η εποχή-μας. Κάθε καλό βιβλίο είναι ένα βότσαλο (για να δώσω άλλη σημασία στη λέξη του Κούρτοβικ…) σε ένα μωσαϊκό που μας δείχνει την πραγματικότητα και τις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα σ’ αυτήν. Αν γνωρίσουμε πολύ καλά μόνο το βότσαλο, το κομμάτι δηλαδή του παζλ, είναι πιθανόν να χάσουμε τη γενική εικόνα, να βλέπουμε λ.χ. το εξαιρετικό βιολί Stradivarius με όλη την περίκομψη κατασκευή-του, αλλά δεν αντιλαμβανόμαστε την ορχήστρα μέσα στην οποία αυτό (ίσως άθελά-του!) εν-ορχηστρώνεται. Βλέπουμε λ.χ. μια πέννα-κομψοτέχνημα με ωραία οξεία μύτη και απαλό γράψιμο και δεν μπορούμε να δούμε το γραφείο και το χαρτί πάνω στο οποίο αυτή η πέννα ζωγραφίζει τον παράδεισο...
            Αφήνω τις παρομοιώσεις και ξαναέρχομαι στο θέμα-μου με κυριολεξίες και σαφείς διατυπώσεις.
            Όταν συγκινούμαστε ή προβληματιζόμαστε με ένα βιβλίο, οφείλουμε να ανέβουμε λίγο πιο ψηλά και να επιχειρήσουμε να δούμε τι καινούργιο κομίζει στην κατανόηση του κόσμου. Να συνειδητοποιήσουμε ποια θέση κατέχει στα χαρακώματα μέσα στα οποία πολεμά με ιδέες και στοχασμούς, ποιον ρόλο ανέλαβε να παίξει στην πορεία ή στις πορείες της εποχής-μας προς μια νέα πραγματικότητα, που αλλάζει σταδιακά και υποσυνείδητα για συγγραφείς και αναγνώστες. Να μη σταθούμε στο ερώτημα ποιο μικρό κομμάτι της ζωής καλύπτει, αλλά να αναρωτηθούμε πώς αυτό το μικρό κομμάτι καθαρίζει ένα μικρό μέρος της ζούγκλας για να χαράξουμε το μονοπάτι προς μια νέα αλήθεια.
            Το ζητούμενο δεν είναι να διαβάζουμε και να καταλαβαίνουμε μια πτυχή του κόσμου, αλλά να αντιλαμβανόμαστε -από το στίγμα του βιβλίου στο εθνικό ή διεθνές σκηνικό- όλο το χαλί πάνω στο οποίο κινούμαστε.
Πατριάρχης Φώτιος

19 comments:

Pellegrina said...

Πολυ ενδιαφέρον θεμα καιθα επανέλθω.Πρωτη (ανάλαφρα υπερβολική!)παρατηρηση:φοβάμαι οτι στην ελληνική πραγματικότητα,το βιβλιο που ειναι βοτσαλο με την εννοια του Κούρτοβικ (ταρακουνάει τη λιμνούλα),πολύ δυσκολα θα ειναι βοτσαλο και με τη δικιά σου (μέρος ενος μωσαϊκου).Αλλα το πιο τραγικό για μενα,όχι για τη λογοτεχνια αλλα για ολη την ελληνική πραγματικότητα,ειναι οτι αυτο δεν γινεται αντιληπτό (ή δεν ενδιαφερει):η επανάληψη σκεψεων πανω στα ιδια και τον ιδιο τελματωμένο κοσμο θεωρειται οτι κινει,ξανα και ξανα,την ιδια βαλτωμένη λιμνούλα,ενω ταυτοχρονα (βεβαιως και) σχηματιζει ενα μονοτονο,ατερμονα επαναλαμβανόμενο σκηνικό,πανω στο οποίο ο,τιδιαφορετικο πεσει ουτε καν αναγνωριζεται(με την πρωταρχικη σημασια της λέξης)Το ιδιο αυτες τις μερες παρατηρούμε και στην ελληνική πολιτική σκηνή.Η συλλογικη συνειδηση αυτης της κοινωνίας ειναι καθηλωμένη.

Pellegrina said...

σκηνικό=μωσαϊκο

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μα, Pellegrina, δεν μιλάω για συνειδητή εκ μέρους των συγγραφέων συμβολή σ' αυτό το ευρύτερο ψηφιδωτό.
Πιστεύω πιο πολύ στο υποσυνείδητο της λογοτεχνίας, αφού ό,τι και να γραφεί ενέχει την ατομική και κοινωνική αύρα της εποχής, είναι δείγμα της πραγματικότητας μέσα στην οποία συλλαμβάνεται και εκτελείται. Φυσικά, όσο καλύτερο είναι, τόσο μετέχει ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΑ σ' αυτό το οικοδόμημα και κάνει και τους άλλους να συνειδητοποιήσουν το δάσος.

Αυτό που συζητώ περισσότερο είναι η αναγνωστική συμπεριφορά. Εμείς (οι αναγνώστες, οι ιστολόγοι και πιο συστηματικά οι κριτικοί) οφείλουμε να βλέπουμε σε κάθε βιβλίο τη θέση-του (τη συνταγματική και παραδειγματική θέση-του αλλά και την αντίθεσή-του με τα άλλα) σε ένα ευρύτερο βοτσαλωτό. Να σηκώσουμε το ανάστημα και να δούμε τόσο το συγκεκριμένο έργο και την αξία-του όσο και το στίγμα της ψηφίδας-του σε όλο το δάπεδο.
Πώς διαβάζουμε και τι παρατηρούμε, αυτό θέτω, και λιγότερο αν τελικά αυτό το γενικότερο σκηνικό εκφράζει κάτι δημιουργικό και βαθύ. Αυτό είναι ένα άλλο θέμα, αξιόλογο και αξιοσυζήτητο μεν, αλλά χρήζει άλλης κουβέντας.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Αα,μ΄λιστα!
α)"αφού ό,τι και να γραφεί ενέχει την ατομική και κοινωνική αύρα της εποχής, είναι δείγμα της πραγματικότητας μέσα στην οποία συλλαμβάνεται και εκτελείται"
Ετσι ακριβώς,μόνο που φαίνεται οτι δεν ζουμε ολοι στην ιδια "πραγματικότητα"και ότι συχνα δυσκολευόμαστε να αναγνωρισουμε μη βιωμένες πραγματικότητες. Γι αυτο οι κριτικοί (και οι συστηματικοί ανανγωστες)θα πρέπει και ως ανθρωποι ναεχουνευρυμυαλό,περισότερο από τους συγγραφεις.(που στο κατω κατω ασχολούνται με το βότσαλό τους,να γινει καλό) Για να δουν το βοτσαλο,θα πρέπει να βλέπουν τη λιμνούλα και το βοτσαλωτό.Ειδικά στη ρευστη εποχή μας.
β)Αραγε ισχυει απόλυτα οτι "όσο καλύτερο είναι, τόσο μετέχει ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΑ σ' αυτό το οικοδόμημα και κάνει και τους άλλους να συνειδητοποιήσουν το δάσος"; Τον κριτικό ισως ναι,τον "απλό"αναγνώστη ομως;Και τι θα πει "καλύτερο";Τι παιρνει καθε αναγνώστης από το "καλύτερο";

γ)Σηκώστε το ανάστημα λοιπόν!:)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Συμφωνείς με όσα λέω,
αλλά επιφυλάσσεσαι αν ο αναγνώστης μπορεί να σηκωθεί λίγο ψηλότερα από την έκταση των σελίδων που διαβάζει.
Και με το δίκιο-σου.
Αλλά, αν θέλουμε να μιλάμε για αναγνωστική βελτίωση μέσω του βιβλίου, συνείδηση, πρόοδο, ανύψωση, πες-το όπως θες, χρειάζεται καθένας από μας να δει αυτό που διαβάζει όχι σαν πέντε ώρες ευχάριστες, όχι σαν μια ιστορία που έχει αρχή, μέση, τέλος, όχι μόνο όλα αυτά αλλά και σαν ένα παράθυρο να δει πιο πέρα, πιο μακριά, πιο βαθιά...
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Πόσο, μα πόσο συμφωνώ μαζί σας Πατριάρχη Φώτιε!
Εξαιρετική η ανάρτηση! Και τα σχόλια!

Ελ,Ελ

Pellegrina said...

ενας μεσος αναγνωστης συνηθως νομιζω παιρνει από καθε βιβλίο αρκετά πράγματα.Τωρα συχνα αυτο το βιβλίο που για τον "μεσο"εχει ωραια στοιχεια,(και συνηθως εχει πράγματι)για τον ειδικό ειναι ασημαντο,δεν κουναει τη λιμνούλα.Αλλα η λιμνουλα του ειδικού ειναι δυστυχώς πιο βαριά και δυστροπη:εχει διαβάσει παααρα πολλα βιβλία.
Αλλα υπάρχει και μια αλλη διακριση: ο ειδικός που ειναι προοδευτικός άνθωπος (μια εννοια απολυτως κακοποιημένη στην ελλαδα)και αυτος που δεν ειναι.Ο πρωτος ενδιαφερεται για αυτο που λεςανύψωση,συνειδηση,προοδο,ο δευτερος οχι.(Πιστευω πως ειναι ψυχολογικό:συντηρητικός ειναι ο΄άνθρωπος που ΤΟΝ ΕΝΟΧΛΕΙ η εξελιξη,η αλλαγη,καθε διαταραξη κοινης ησυχίας,νιωθει ανασφαλής,αβολα.Αντιθετα,προοδευτικός ειναιαυτός που χαιρεται,τον συναρπάζει η καινούργια ματιά.Δεν εχει σχεση με πολιτική τοποθετηση-βεβαια θα επρεπε να εχει,αλλα αυτο ειναι αλλη πονεμενη ιστορία)
Η ελλαδα αποτελειται από συντηρητικούς ανθρωπους,τρομακτικά συντηρητικούς.Μπορουν να δεχτούν κατι διαφορετικό μονο αν τους εχει προετοιμασει μια διαφημιση,τους εχει φτιάξει κονσερβα τον τροπο που θα το υποδεχτούν.Αλλιως νιωθουν αμηχανοι,δεν τους "αρεσει.(δεν το απολαμβάνουν)Δεν υπάρχει φαντασία,ειμαστε ολοι υπάλληλοι,πιστοί στις παραδοσεις,ανθρωποποιημενοι μεσα από συλλογικά μοτιβα γενεων.Γέροι.Η Ελλαδα φοβάται μια άλλη ματιά.Και ειδικά η λεγομενη "αριστερη"(τρομακτικά συντηρητική),που ειναι και αυτη που απο παραδοση διαβαζει(επειδή ήταν γραμμη),αλλα αναζηταει ακόμα το λογοτεχνικό "προοδευτικό"στη φτωχολογιά,την ανεργία,τη φωνη για το αδικο και την απάνθρωπη εξουσία.(Και φυσικά τονεμφυλιο)Ετσι ειναι.Η μονη ελπιδα,ξανα,να γινει αντιληπτο το βοτσαλακι-ταραξιας ,ειναι να παρουσιαστει ανωθεν ως τετοιο.(Οπότε θα το δουν ως κατι τρέντι,αρα οχι και τοσο ανησυχητικό)Αλλα αυτο ταυτοχρονα το ακυρωνει,γιατι το ιδιο γινεται και με πολλά ψευτοβότσαλα..δεν ξερω...Εχουμε τουλαχιστον προοδευτικούς κριτικούς;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
ευχαριστώ.
Θα ήθελα να ακούσω τη γνώμη-σου πιο επισταμένα.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νομίζω ότι γενικά ο αναγνώστης (πέρα από τον Έλληνα) είναι συντηρητικός ως προς τις επιλογές-του: θέλει το βιβλίο να επιβεβαιώνει τις αντιλήψεις-του. Γι’ αυτό ο μέσος όρος επιλέγει τα ευπώλητα, πολλοί διαβάζουν βιβλία που δεν κλονίζουν βασικές πεποιθήσεις-τους, αγνοούν την ποίηση που συγκλονίζει, κοιτάζουν το δέντρο με τα ωραία φύλλα αλλά αδιαφορούν για το δάσος.
Το ίδιο, νομίζω, συμβαίνει και με τον κριτικό, που δεν είναι πάντα προοδευτικός, γιατί έχει διαμορφώσει χάρη στην πολυμάθειά-του κριτήρια και δυσκολεύεται όσο περνά και ο καιρός να προσαρμοστεί στις εξελίξεις της τέχνης που είναι πάντα πιο ρηξικέλευθος. Φυσικά, ο κριτικός μπορεί να δει το συνολικό ψηφιδωτό και να καταλάβει τη θέση κάθε έργου μέσα στο σύνολο. Γι’ αυτό τον αφήνω.

Το ζητούμενο είναι πόσο η λογοτεχνία κλονίζει την πηγμένη μάζα του μυαλού-μας. Κι αυτό εξαρτάται από την ίδια τη λογοτεχνία, από την κριτική που θα αναδείξει το βότσαλο αλλά κυρίως από τον αναγνώστη που με κάθε έργο θα αναζητήσει το κάτι άλλο, πέρα από λίγες ώρες απόλαυσης.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Ο αναγνώστης ειναι οντως συντηρητικός.Αλλα ειναι και ανοιχτός,το πιστευω(Αλλιως δεν θα ήταν καθολου αναγνώστης)Εδω σκεφτομαι αναγκαστικά κατι άλλο,πιο "δικό μου":Το "καινούργιο"δεν ειναι αναγκη να ειναι κατι βιαια "επαναστατικό',σοκαριστικό,"ρηξικέλευθο"Ισως μάλιστα αυτο να μη συνιστα καλή τεχνη/λογοτεχνία.Αν αντιμετωπίζει με αγαπη τον άνθρωπο και θετει ερωτηματα μαλλον παρά δινει απαντησεις,ο αναγνώστης το δεχεται με ευχαριστη έκπληξη.Το πρόβλημα ειναι οτι ειναι συντηρητικοί ολοι (ΚΑΙ οι συγγραφεις),οχι τοσο από ιδεολογία ισως οσο από συνηθεια.Κι αυτο που λες για τα διαμορφωμένα κριτήρια του κριτικού,ισχυει και για τους άλλους δυο του τριγώνου.Ισως για το συγγραφεα να μην ειναι πολυ καλή η μεγάλη θεωρητική ενημερωση.Ισως η επί του θέματος ¨μορφωσή"του να πρέπει να ειναι πιο στενή,για να μην περιορίζει την φαντασία(Αλλα σε καμια περιπτωση δεν εννοω το ναϊφ και το "αυθόρμητο'Αντιθετα πιστευω οτι ο συγχρονος συγγραφέας πρέπει να εχει μεγάλη μορφωση και πλατιά ενδιαφέροντα,αλλα οχι θεωρητική συγκρότηση επί του αντικειμένου σαν τον κριτικό,γιατι αυτο εμποδίζει το καινουργιο-που υπάρχει"μεσα μας"-να ξεπηδήσει.Το ιδιο και ο μεσος αναγνωστης,να ειναι πραγματικά "μεσος'Δυστυχως έχωτην εντυπωση τοι υπάρχουνδιαφορες αναμεσα στον έλληνα και τον "ξενο"γιατι εχουν διαφορές σε επίπεδο ατομικής συνειδησης,ως πολίτες(ειναι και η επικαιρότητα που με κάνει να σκέφτομαι πανω σε αυτο)Ο μεσος ευρωπαίος ειναι συντηρητικός,αλλα η συντηρησή του αφορά έναν κοσμο που εμείς δεν εχουμε καν φτασει,και το χειροτερο(για μενα),ΔΕΝ θέλουμε να τον φτασουμε γιατι τον θεωρούμε απάνθρωπο,"καπιταλιστικό","των αγορών" κλπ(Ξεφυγα,σορι..)

Anonymous said...

Πατριάρχη Φώτιε,
συμφωνώντας απολύτως με τις συγκλίνουσες απόψεις της ανάρτησης περί του ορισμού ενός καλού βιβλίου, αλλά και με τις συνακόλουθες σκέψεις σας, δεν θα μπορούσα να πω κάτι χωρίς να σας επαναλάβω. Τα είπατε όλα. Μιλήσατε για συνειδητοποίηση, για πορεία της εποχής μας προς μια νέα πραγματικότητα, για μονοπάτι προς μια νέα αλήθεια, για το χαλί πάνω στο οποίο κινούμαστε, για την ανάγνωση ως παράθυρο προς θέαση του πιο πέρα, πιο μακριά, πιο βαθιά... για την μαχαιριά στο μυαλό.
Λοιπόν, μου αρέσουν όλα αυτά, μου αρέσει η τεχνολογία, η διαρκής ταχύτατη κίνηση και μεταβολή. Μου αρέσει η εποχή... νιώθω πως συμπεριλαμβάνει ό,τι ολόκληρο το παρελθόν της ανθρωπότητας, ότι διεσταλμένη, συστέλλεται τόσο που τείνει να γίνει ένα σημείο απαρχής, ένα νέο κοσμικό αυγό γονιμοποιημένο και από τον άνθρωπο πια, μια υπέρτατη ένωση αθάνατου και θνητού "... εκεί όπου το Κενό αγκαλιάζει κάθε Μορφή σαν τη χαμένη Αγαπημένη που έχει επιστρέψει σ' αυτό..."
Ορίστε λοιπόν, Πατριάρχη Φώτιε, η γνώμη μου πιο επισταμένα. Σας το είπα απ' την αρχή ότι η ανάρτηση είναι εξαιρετική. Σας το επιβεβαιώνω τώρα που εξ αφορμής της, παρεκτράπη η σκέψη μου σε άλλα πράγματα. Ωστόσο, θα κλείσω λέγοντας ότι νομίζω πως αν ένα κείμενο, συνδυαστικά, παράγει δια της λογοτεχνίας Λόγο και δια του Λόγου λογοτεχνία, τότε μπορεί και να μην υπάρχει κίνδυνος να χαθεί το στίγμα του από τα μάτια του αναγνώστη.

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ευχαριστώ, Ελ,Ελ.
Καλή ψήφο
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

ανξρατε τιδυσκολια εχει αυτο τοκοσμικο αυτο..πρ΄πει να το φανταστεις,να το οργανωσεις περιπου σαν να εισαιπολτικός φιλόσοφος, να συνδυασεις(οχι να λύσεις) τις αντιφάσεις του,πρ΄πει να στοχαστεις πανω στο πολτικό παρόν περισσότερο από τους επαγγελματιες πολιτικούς.Και μετα πρέπει να θυμηθεις το μεσα σε αυτο τοποθετείς ανθρωπου,δηλαδή πλασματα με διαχρονικές ατέλειες και αντιφάσεις.Πρεπει εσυ να αντιλαμβάνεσαι το οικοδόμημα,αλλά οχι και ο λογοτεχνικός ήρωας.Με άλλα λόγια,πρ΄πει να κατασκευάσεις επι μέρους ατέλειες.Μετά..αφηστε..μονολογω..(τι τυχεροι εκεινοι οι συγγραφεις που παίρνανε γραμμή΄από ..κόμματα..

Pellegrina said...

κοσμικό αυγο

NYT Review of Books said...

Ενδιαφέρουσα συζήτηση! Θα έλεγα ότι οι δύο βασικές απόψεις (ποστ και Πελεγρίνας)αλληλοσυμπληρώνονται.

Στην άποψη της Πελεγρίνας -με την οποία συμφωνώ απόλυτα- θα προσέθετα και το εξής: Μας λείπει η αστική παράδοση, από την οποία έχουν εκπηγάσει τα σύγχρονα ρεύματα τέχνης.
Οπότε, η λογοτεχνία μας -κατά κανόνα- είτε την έχει παρακάμψει (σ' αυτό έπαιξε το ρόλο της, πιστεύω, και η μεταπολεμική εξιδανίκευση της "αριστερής" κουλτούρας, με τα μη άστικά δάνειά της), είτε την έχει απομιμηθεί.
Πάντως, δεν λείπουν οι εξαιρέσεις.

Pellegrina said...

θα έλεγα κατι ευρυτερο,που περιλαμβάνει την αστική παράδοση(που μας λείπει),αλλά περιλαμβάνει και άλλα πράγματα,που επίσης μας λείπουν,όπως τη φεουδαρχική,την αποικιοκρατική,την αμερικάνικη του lonely hero ή τη γνησια μοντερνιστική: θα έλεγα,απλά,ότι μας λείπει η παράδοση της α τ ο μ ι κ ή ς συνειδησης,του ατομου,που αντιπαρατίθεται ως θετική ολότητα απέναντι στο κοινωνικό/συλλογικό φόντο.Το μονο που υπάρχει,σε αυτο τον τομέα,στο συγρονο(μεταπολεμικο) νεοελληνικό μυθιστόρημα ειναι η αντισταση/κραυγή του ατόμου απέναντι σε ανελέυθερα και καταπιεστικά συνολα,κόμμα,επαρχία,οικογένεια.Αλλά α τ ο μ ο ΔΕΝ ειναι αυτο. Αυτό είναι απλώς α ν ή λ ι κ ο άτομο.Το ατομο ορίζεται θετικά,συμμετέχει με τηνελευθερη θελησή του στο συστημα,νοούμενο (το συστημα)ως κατι που αφορά την ανθρωπινη ζωή.και μεσα εκει,από τη συμμετοχή του,προκύπτει η περιπέτεια της προσωπικότητας. η Ελλάδα δεν είχε ποτέ,ούτε στο παρελθόν της ,α τ ο μ α(δεν γνωρισε το δυτικό μεσαίωνα,που ε ι χ ε)Η Ελλαδα ισως αποκτησει (νεας κοπής)ατομα αν ενταχθει στην παγκοσμιοποιημένη και τραγικά δυσκολη κοινωνια του μέλλοντος.(Στην οποία θα αλλαξει πιστευω και το παγκόσμιο μυθιστορημα,γιατι θα αλλάξει το φοντο στο οποίο θα προβάλλεται το άτομο.Θα μειωθει η αξια τουεθνικού φοντου,τουλάχιστον του δυτικού/αστικού,που διασπάται..

NYT Review of Books said...

@ Πελεγρίνα: Συμφωνω και πάλι.
Η έλλειψη ατομικής συνείδησης οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στο γεγονός ότι η κοινωνική και οικονομική διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας δεν επέτρεψε την υιοθέτηση των αρχών του φιλευθερισμού, μία από βασικότερες των οποίων είναι ο ατομικισμός.

Ευστοχότατη η παρατήρηση για το ανήλικο άτομο. Το βλέπουμε ακόμη και σε πεζογράφους των τελευταίων ετών. Οι ήρωές τους πάσχουν συχνά από παιδισμό. Αντικρίζουν τον κόσμο από τη θέση της παιδικής αθωότητας ή της εξεγερμένης αιώνιας εφηβείας. Υπάρχει μια εξιδανίκευση του περιθωριακού ήρωα -του outsider-, που είναι τέτοιος όχι γιατί δοκιμάστηκε και
απέτυχε ή απέρριψε, αλλά γιατί αρνείται να ενταχθεί (αυτά είναι για τους μεγάλους).

NYT Review of Books said...

Διόρθωση: "των αρχών του φιλελευθερισμού, μία από τις βασικότερες..."

Pellegrina said...

..κι αυτο εχει δεσει και με την (αναπόφευκτη;)αριστερη μοιρα,μετά τον εμφυλιο:ο ηρωας ειναι ο καταπιεσμένος ή από το κρατος-κυριαρχο συστημα ή από το ιδιο το κομμα και το χωρο της αριστεράς ή και από τα δυο.Αυτο εχει δωσει πολλα μυθιστορηματα αξιόλογα και κάπως καφκικά, αλλα αν δεν παρει διαστασεις αλληγορικές-καφκικές δενμπορέι να αφορά ολο τον κοσμο:ο κοσμος δεν τα εχει ζησει αυτά,ουτε ειναι οπωσδηποτε η μοιρα του ανθρωπου (ουτε καν το καφκικο ειναι:αφορα οσους ανθρωπους νιωθουν ετσι,εγκλωβισμένοι στην παραλογη ζωη, αλλα οι πιο πολλοί δεν νιωθουν).Ειναι σαν να λεμε οτι η σοβαρή λογοτεχνια αφορά κυρίως κυνηγημένους,καταπιεσμένους και καταθλιπτικούς..Για μενα κι αυτο ειναι μια πλευρα ,αθελητης ισως,ιστορικα τραγικής,"ανηλικότητας":μια ανημπορη κραυγη,ενα πεισμα.Δεν νομιζω οτι οι οροι που συνθετουν ενα μυθιστορημα,μπορουν να εχουν ως βαση, (μονο)αυτα. Την ποιηση ισως ναι,άλλα κειμενα ναι, αλλα οχι νομιζω μυθιστόρημα:θελει μια πιο συνθετη και πιο ηπια,πολυπλευρη θεαση-αποδοση της ζωης