“Εμμονή” της Ρουθ Ρέντελ

Η Ρέντελ δεν είναι άδικα μεγάλο όνομα στον χώρο του αστυνομικού μυθιστορήματος, αφού τελικά, όποιος γνωρίσει το έργο-της, θα καταλάβει πού μπορεί να φτάσει το είδος.

Καφές στιγμής:

Ruth Rendell
“The Monster in the Box”
Kingsmarkham Enterprises Ltd
2009
Ρουθ Ρέντελ
“Εμμονή”
μετ. Γ. Μπαρουξής
εκδόσεις Μεταίχμιο
2011

            Τυπικά είναι ένα κλασικό αστυνομικό, όπου κάποιοι ανεξιχνίαστοι φόνοι (;) μπαίνουν στη διαδικασία διερεύνησης. Επομένως έχουμε τα θύματα και αναζητάμε μαζί με τον επιθεωρητή Γουέξφορντ τον πιθανό ένοχο.

            Βασική όμως αφηγηματική διαφορά με τα άλλα κλασικά έργα είναι πως η έρευνα εξιστορείται από τον Γουέξφορντ στον φίλο-του Μπάρντεν, με αποτέλεσμα να έχουμε τα γεγονότα αλλά και τα σχόλια από τον ίδιο τον ντετέκτιβ. Ακόμα περισσότερο, οι θάνατοι έχουν συντελεστεί πολλά χρόνια πρωτύτερα κι έτσι η διαλεύκανσή-τους πρέπει να ανατρέξει πολύ πίσω, με ανεπαρκή στοιχεία, εκτός από όσα θυμάται ο ίδιος ο επιθεωρητής. Και θυμάται πολλά, τα οποία προσπαθεί να τα βάλει σε μια τάξη. Συνεχίζουμε το κρεσέντο της πολύπλοκης αυτής ιστορίας με την αβεβαιότητα του Γουέξφορντ για το αν οι δικασμένοι ως ένοχοι ήταν όντως υπαίτιοι των φόνων ή αν άλλοι φόνοι ή ατυχήματα εκτιμήθηκαν στην πραγματική-τους διάσταση.

Για πολλούς από αυτούς ο ίδιος είχε μια αόριστη εικασία ότι τους διέπραξε ο Έρικ Τάργκο, μια φιγούρα που εμφανίζεται και εξαφανίζεται φευγαλέα, άτομο όμως το οποίο δεν γνώριζε σχεδόν καθόλου τα θύματα και επομένως δεν είχε κανένα εμφανές κίνητρο, ούτε η παρουσία-του επιβεβαιώθηκε στον χώρο γύρω από το έγκλημα. Ο επιθεωρητής προσπαθεί να πείσει τον Μπάρντεν και μαζί τον εαυτό-του ότι οι εικασίες-του έχουν βάση, αν και ξέρει καλά ότι δεν έχει καθόλου στοιχεία εναντίον του Τάργκο· μόνο μια αδιόρατη προαίσθηση, κάθε φορά που τον έβλεπε να εμφανίζεται μπροστά-του σαν να τον προκαλεί να τον υποψιαστεί και ταυτόχρονα να τον ιντριγκάρει που δεν μπορεί να κάνει τίποτα ουσιαστικό.

Τα πράγματα επανέρχονται στην επικαιρότητα όταν στραγγαλίζεται ο κηπουρός του ζεύγους Γουέξφορντ, ενώ ταυτόχρονα τρέχει μια ανεπίσημη έρευνα για τη νεαρή μουσουλμάνα Ταμίμα που σταμάτησε το σχολείο και πιθανόν απειλείται με υποχρεωτικό συνοικέσιο, ώστε να παντρευτεί ομόθρησκό-της και μάλιστα συγγενή-της. Οι δυο υποθέσεις θα συνδεθούν εντέλει αναπόφευκτα.

Η πλοκή είναι βασικά, όπως καταλάβατε, το μεγάλο πλεονέκτημα αυτού του βιβλίου. Είναι μια σφιχτή, καλοπλεγμένη υπόθεση, που αφηγηματικά και νομοτελειακά δένει και λύνει τα γεγονότα με την οργάνωση και τη λεπτοδουλειά κάθε καλού συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας. Κι ακόμα περισσότερο ξεφεύγει αλλά και παραμένει μέσα στο πλαίσιο της παραδοσιακής εξιχνίασης, επεκτείνοντας τους ορίζοντές-της με μικρές και μεγάλες παρεκκλίσεις που δεν αλλοιώνουν το ρεαλιστικό αποτέλεσμα.

Από εκεί και έπειτα ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει το επαρκές γλωσσικό χαλί που όχι απλώς ντύνει το έργο αλλά του προσφέρει τον αναγκαίο κυλιόμενο διάδρομο για να εξελιχθεί η υπόθεση. Δεν πρέπει να αδιαφορήσει για το κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα. Ειδικά η οπτική γωνία του μέσου καλοπροαίρετου Άγγλου απέναντι στις μουσουλμανικές οικογένειες και στις προκαταλήψεις με τις οποίες τις αντιμετωπίζει είναι έντονα σκιαγραφημένες μέσα στο μυθιστόρημα. Οι προκαταλήψεις αυτές μπορεί να μην είναι εμφανώς ρατσιστικές αλλά εκφράζουν την άγνοια και την παρερμηνευμένη στάση-μας απέναντι στο ξένο.

Η Ρέντελ αιφνιδιάζει επειδή ο ένοχος δεν είναι ένας· θα μου πείτε το έχουν κάνει και άλλοι. Φυσικά. Η Ρέντελ συνεχίζει να καινοτομεί επειδή ο ένας από τους ενόχους δεν έχει κίνητρο. Κι όμως η εξήγηση για τους φόνους είναι άκρως αληθοφανής και χωνεμένη μέσα στην ψυχολογία-του και στο συνολικό περικείμενο.
[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life]

Πατριάρχης Φώτιος