Ελληνικός καφές: Θέμελης

Νίκος Θέμελης, “Μια ζωή δυο ζωές”

Κύριε Θέμελη, επιστρέψτε στο ιστορικό μυθιστόρημα!
Το τελευταίο του βιβλίο αναφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα, με σαφή πρόθεση να σκιαγραφήσει το πρόσωπο του Νεοέλληνα. Ο πρωταγωνιστής είναι πανεπιστημιακός –αλλά το μυθιστόρημα μόνο στην αρχή είναι campus novel- και ξεδιπλώνει το κουβάρι του ιδιωτικού του βίου σε συνάρτηση με τον δημόσιο. Η ιστορία ωστόσο περισσότερο αφορά τη σχέση του με τη γυναίκα του, τη σχέση του με τη συνάδελφό του και τέλος τη σχέση του με την κόρη ενός φίλου.
Η όλη εκτέλεση είναι δυστυχώς μια αποτυχία. Ο λόγος είναι συχνά αμήχανος καθώς αδυνατεί να διαγράψει επακριβώς κάθε κατάσταση και συντίθεται από την πολιτική και δημοσιογραφική γλώσσα της εποχής. Η γλώσσα του εν γένει χάνει τη ζωντάνια που είχε στα ιστορικά του μυθιστορήματα και γίνεται ένα διεκπεραιωτικό μέσο και μόνο. Το συνέδριο ως μυθιστορηματικό σκηνικό δεν αποτυπώνεται επαρκώς, γεγονός για το οποίο φταίει ή η μικρή σχέση του Θέμελη με τα πανεπιστημιακά δρώμενα ή η ελλιπής ελληνική παράδοση στο πανεπιστημιακό είδος.
Η υπόθεση δεν έχει ειρμό, τόσο λόγω έλλειψης νομοτέλειας όσο και από αδυναμία σύνδεσης των επιμέρους σκηνών, πολλές από τις οποίες είναι απλώς η αφορμή για να αναλύσει -με ρητορικό τρόπο και όχι μέσω της δράσης- την ελληνική πραγματικότητα. Ως προς το περιεχόμενο, τίποτα απ’ όσα γίνονται (όχι όσα λέγονται) δεν διαμορφώνουν σαφή εντύπωση για το πώς βλέπει ο συγγραφέας τη σύγχρονη Ελλάδα. Μια αδιάφορη ερωτική ιστορία, χωρίς το βάθος που θα ήθελε ο πεζογράφος να δώσει.
Σε πολλές λεπτομέρειες θα συμφωνήσω με την http://anagnostria.blogspot.com (4.4.2007), η οποία εκφράζει την ίδια με μένα –ή μάλλον εγώ με αυτήν- απογοήτευση για το εγχείρημα. Αντιγράφω ένα χαρακτηριστικό κομμάτι που με εκφράζει απόλυτα: “Πολλά πράγματα σ' αυτό το μυθιστόρημα μοιάζουν ασύνδετα, κομμάτια που δεν δένουν μεταξύ τους, που δεν υπηρετούν μια βασική γραμμή. Εκτός από τις δυο φαντασιακές αναδρομές που ανέφερα, είναι ακόμα η ασυνεννοησία της νεαρής κόρης του φίλου του με τους γονείς της ως παρένθετη ιστορία, είναι και ο ξαφνικός θάνατος του φίλου του με υπονοούμενο κάποιας εξωσυζυγικής σχέσης που μένει όμως μετέωρη και αδιευκρίνιστη, η συνάντηση με μια ομάδα κυνηγών και η έκφραση ...ζωοφιλίας και άλλα. Καμιά πρωτοτυπία στην τεχνική, μια ευθύγραμμη αφήγηση με κάποιες αναδρομές, κοινότοπες οι συζητήσεις περί ταυτότητας, περί του χρόνου, περί των "Ελληναράδων" κ.λπ. Όλα σ' αυτό το μυθιστόρημα είναι μια επιφάνεια”.
Επαναλαμβάνω, λοιπόν, πως καλύτερα να ξανασχοληθεί ο Θέμελης με το ιστορικό μυθιστόρημα, την ατμόσφαιρα του οποίου μπορεί και αποδίδει εκπληκτικά.

Πατριάρχης Φώτιος

12.5.2007