Ένας δεύτερος χυμός από τρία εσπεριδοειδή

ΑΝΤΙΚΕΡΑΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Σκέφτηκα να απαντήσω από εδώ στον «χυμό με τα τρία εσπεριδοειδή» του Πατριάρχη, αλλά μετά κατάλαβα ότι η απορία του σημαίνει ότι ο ίδιος γνωρίζει ήδη πολύ καλά την απάντηση. Και δεν είναι καν απαραίτητο να συνταχθεί κανείς ανοιχτά με ό,τι μας έμαθε ο μεταμοντερνισμός περί της απουσίας του "κέντρου", περί της ανυπαρξίας αυτής της υπερβατικής διακριτικής "ουσίας" που ο συνεταίρος μου Φώτιος θα ήθελε να υπάρχει, για να γίνει κατανοητή η ρητορικότητα της ερώτησής του.

Γιατί αυτά τα ερωτήματα κυκλοφορούν με πολλές μορφές ήδη από τον 18ο αιώνα. Είναι εκείνη η βασική παραδοχή της νεωτερικότητας (του Λέσσινγκ, για παράδειγμα, και του Καντ) ότι ο αγώνας μεταξύ ιδιοφυΐας και κανόνα, μεταξύ φαντασίας και λόγου, είναι άνευ αντικειμένου διότι η δημιουργία δεν προσκτά κανόνα "εκ των έξω", είναι όμως η ίδια αυτός ο κανόνας [1]. Μέσα της αποκαλύπτεται αυτή η αναγνωρίσιμη (αν έτσι το θέλουμε) σκοπιμότητα ή νομοτέλεια, η οποία όμως πουθενά αλλού πέρα από το συγκεκριμένο καθ’ έκαστο καλλιτεχνικό μόρφωμα δεν παρίσταται και δεν διαμορφώνεται, παρά μόνο στη συγκεκριμένη και ατομική καλλιτεχνική μορφή per se.

Η "ορίζουσα αρχή" που ο Πατριάρχης (ως άνθρωπος της πίστης) τόσο επιθυμεί, είναι κάτι που ο ίδιος (ως ειλικρινής στοχαστής) γνωρίζει ότι δεν υπάρχει. Άλλωστε, ακόμα κι αν υπήρχε -ο Πατριάρχης το γνωρίζει πολύ καλά κι αυτό- δεν θα μπορούσε ποτέ και πουθενά να δειχτεί.

Κάτια

16/7/2006

[1]. Στο καντιανό αυτό πλαίσιο ο "κανόνας" έχει την έννοια του "συνήθους" και δεν πρέπει να συγχέεται με τον λεγόμενο "λογοτεχνικό κανόνα". Επίσης, η καντιανή "ιδιοφυΐα" αναφέρεται στην "ιδιοφυΐα του αντικειμένου" (στην ιδιαίτερη ουσία του έργου) και όχι στην "ιδιοφυΐα του προσώπου" (δηλαδή στην ιδιοφυΐα του συγγραφέα - που άλλωστε δεν προκύπτει παρά μόνο ως μορφή του ίδιου του έργου).