Χρήστος Χωμενίδης, “Ο βασιλιάς της”

Πώς ξαναγράφεται η μυκηναϊκή εποχή; Με ρεαλιστικούς όρους, σαν να έχουμε έπος; Με ιστορικούς, σαν να αναζητούμε την αλήθεια πίσω από τον μύθο; Ή με παρωδιακούς, σαν να είμαστε σίγουροι ότι ο σημερινός άνθρωπος αδιαφορεί για αξίες και κοινωνικές ή ηθικές σταθερές;

Χρήστος Χωμενίδης “Ο βασιλιάς της” εκδόσεις Πατάκη 2020

Με τα πάνω του και τα κάτω του, γιατί διαβάζω Χωμενίδη; Δηλαδή γιατί διαβάζω έργα του, αν και ξέρω ότι δεν θα βρω εξασφαλισμένη τη στάθμη αυτού που ζητώ; Ίσως γιατί είναι ένας εξαίρετος παραμυθάς που πάντα σε κάνει να ελπίζεις για κάτι ανάλογο.

> O Xρήστος Xωμενίδης γεννήθηκε το 1966 στην Aθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Aθηνών και παρακολούθησε μαθήματα νομικών στην Σοβιετική Ένωση και Επικοινωνίας στην Αγγλία. Αρχικά εργάστηκε σε δικηγορικό γραφείο των Αθηνών. Πρωτοεμφανίστηκε ως συγγραφέας το 1988, με διήγημά του στο περιοδικό "Playboy". Έκτοτε συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά, με πιο πρόσφατες τις συνεργασίες με "Τα Νέα" και με το περιοδικό "Capital". Tο 1993 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, "Tο σοφό παιδί", ακολούθησε το μυθιστόρημα "Tο ύψος των περιστάσεων" η συλλογή διηγημάτων "Δεν θα σου κάνω το χατίρι" (1997), το μυθιστόρημα "H φωνή" (1998), καθώς και τα διηγήματα "Δεύτερη ζωή" (2000), τα μυθιστορήματα "Υπερσυντέλικος" (2003), "Το σπίτι και το κελλί" (2005), "Λόγια φτερά" (2009), τα διηγήματα "Στη Δευτέρα Παρουσία ας μας βάλουν απουσία" (2010), τα μυθιστορήματα "Ο κόσμος στα μέτρα του" (2014), "Νίκη" (2014, Κρατικό βραβείο μυθιστορήματος, Bραβείo μυθιστορήματος του περιοδικού "Αναγνώστης" και Βραβείο μυθιστορήματος Public), "Νεαρό άσπρο ελάφι" (2016).

“Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ” ανήκει στα αρχαιοκεντρικά του βιβλία, μαζί με τα «Λόγια φτερά». Θα ’λεγα ελληνοκεντρικά, αν συμπεριλάμβανα και μερικά άλλα, τα οποία διερευνούν με τον ιδιαίτερο τρόπο του Χωμενίδη την ελληνικότητα στο πρόσφατο, υπαρκτό ή ανύπαρκτο, εθνικό παρελθόν, όπως “Ο κόσμος στα μέτρα του” (2012), η “Νίκη” (2014) κι “Ο φοίνικας” (2018). Αφήνω στην άκρη τα άλλα του βιβλία, που έχουμε συζητήσει εδώ στο Βιβλιοκαφέ: “Στη Δευτέρα Παρουσία ας μας βάλουν απουσία” (2010) και “Νεαρό άσπρο ελάφι” (2016).

ΤΑ ΕΡΓΑ εποχής του δεν αναζητούν ένα μυθικό υπόβαθρο για να το θέσουν θεμέλιο της όποιας ελληνικότητας. Μάλλον το στοίχημα του Χωμενίδη είναι να μετατρέψει τον επικό κόσμο της Ιλιάδας στον μυθιστορηματικό κόσμο της σύγχρονης λογοτεχνίας. Επομένως, όλα τα αναλλοίωτα πρόσωπα, τα σταθερά τους χαρακτηριστικά, οι σοβαρές πτυχές τους, οι ηρωικές εκφάνσεις που φαίνονται μαρμάρινα παγιωμένες μετατρέπονται σε πρόσωπα καθημερινά, με σάρκα και οστά, σωματικές αδυναμίες, ανθρώπινες πτυχές, τραγελαφικές πλευρές…

ΚΑΙ σ’ αυτό το παιχνίδι μετουσίωσης ο συγγραφέας βάζει το γνώριμό του μέσο, αυτό της παρωδίας. Ο Μενέλαος που βρίσκεται στο κέντρο του μυθιστορήματος είναι ένας έκπτωτος πρίγκιπας, αφού τον έχει εξορίσει ο θείος του Θυέστης. Ανέστιος, κοκκινοτρίχης, με φακίδες, χωρίς φιλοδοξίες που παντρεύεται την Ελένη από σπόντα. Είναι λοιπόν ένας αντιηρωικός χαρακτήρας, που ως αφηγητής δείχνει την ομηρική ιστορία τελείως καθημερινά, χωρίς βασιλικά θάμβη και σοβαροφανείς μεγαλοπρέπειες. Η πορεία του από την εξορία στην Πιτυούσα (Σπέτσες) προς τη Σπάρτη και μετά μέσα στην Πελοπόννησο εωσότου ξαναβρεθεί στον θρόνο αυτή τη φορά της Λακεδαίμονας. Από ταβερνιάρης …βασιλιάς. Και μάλιστα κοινωνικός αναμορφωτής που βάλλει κατά της αριστοκρατίας και φέρεται θετικά υπέρ του λαού.

ΑΛΛΑ κι η Ελένη, που θα μπορούσε να είναι το μη-μου-άπτου αντικείμενο της ιστορίας λόγω της έκπαγλης ομορφιάς της, βρίσκεται στην πιο ανθρώπινη διάστασή της. Νεαρή, αντιδραστική, περιπετειώδης, αντισυμβατική… Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι είναι αυτή η πρωταγωνίστρια, καθώς ήδη από τον τίτλο, αυτό το απρόσμενο “της”, φαίνεται ότι η Ελένη είναι στο κέντρο κι ο Μενέλαος είναι το εξάρτημά της. Από αλανιάρα ταβερνιάρισσα …βασίλισσα.

ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ είναι να δούμε την εκδοχή του Μενέλαου που τον έφερε στην αθανασία ως κερατά! Κι ο ίδιος υπόσχεται τουλάχιστον από τη μέση του βιβλίου ότι θα δώσει μια άλλη version που θα εξηγεί τη …μοιχεία. Ο Χωμενίδης προϊδεάζει λοιπόν ότι θ’ αποκαλύψει μια “σύγχρονη” εξήγηση! Όπως είχα παρατηρήσει και στην παρωδία του Σικελιανού στον “Φοίνικα”, το χιούμορ, η υπερβολή, η ανατροπή, το γκροτέσκο, η σάτιρα, η παρωδία, η εναλλαγή ρόλων είναι τα γαργαντουανικά όπλα του συγγραφέα, ο οποίος ξαναγράφει τα αρχαία κείμενα με ύφος πειραχτηριού παιδιού.

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ δεν ενδιαφέρεται να φτιάξει έναν επαναστάτη Μενέλαο ή έναν ιδεολόγο. Μάλλον πρόκειται για έναν ενσυνείδητο ανεμοδούρα, που αντανακλά το σύγχρονο μεταμοντέρνο πρότυπο του anything goes. Με άλλα λόγια, η ανερμάτιστη συμπεριφορά του, η πίστη στο τυχαίο, η αδιαφορία απέναντι στις σταθερές της ζωής και της κοινωνίας, ο ζαμανφουτισμός κ.ο.κ. δείχνει μια στάση ζωής (σημερινή που αποδίδεται αναχρονιστικά στο τότε) που αποκεντρώνεται, γίνεται αήθικη, ανέχεται ή επιτρέπει ανάρμοστες συμπεριφορές, όπως π.χ. η απαγωγή της Ελένης από τον Πάρη.

Ο ΜΕΝΕΛΑΟΣ δεν είναι ο ήρωας της ομηρικής εποχής. Είναι ο χωμενίδειος αντιήρωας που εκφράζει τον σημερινό άνθρωπο, χωρίς αρχές, χωρίς στόχους, χωρίς ηθικές και κοινωνικές σταθερές. Κι ενώ οι άλλοι τον κατηγορούν, ο ίδιος νιώθει ότι έτσι είναι η ζωή…

Πάπισσα Ιωάννα