James Baldwin, “Το κουαρτέτο του Χάρλεμ”

Η μεταπολεμική Αμερική, ο ρατσισμός, η ομοφυλοφιλία, αλλά πιο πολύ μια παρέα νέων που ενηλικιώνεται μέσα σ’ όλα αυτά the hard way, όχι επειδή έμπλεξαν με τις ιστορικές μυλόπετρες, αλλά επειδή πήραν τη ζωή μπροστά τους, με τα λάθη και τα σωστά τους.

 

James Baldwin “Just Above my Head” 1979 “Το κουαρτέτο του Χάρλεμ” μετ. Χ. Οικονόμου εκδόσεις Πόλις 2019

 

Έπεσα πάνω σ’ αυτό το βιβλίο: 700 παχιές σελίδες που σε βουλιάζει στη chaise longue του κήπου για όλο το καλοκαίρι.

> Ο Τζέιμς Μπόλντουιν γεννήθηκε στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης στις 2 Αυγούστου του 1924. Το πρώτο του μυθιστόρημα, "Go Tell It on the Mountain", εκδόθηκε το 1953. Ζωντανεύοντας τις εμπειρίες του ως νεαρού ιεροκήρυκα στους δρόμους του Χάρλεμ, γνώρισε αμέσως επιτυχία και ακολούθησε το "Giovanni's Room", που ερευνά το ζήτημα του ομοφυλοφιλικού έρωτα με ευαίσθητο και επιβλητικό τρόπο. Το "Another Country" (1963) προκάλεσε λογοτεχνική έκρηξη και το 1964 ακολούθησαν δύο βιβλία το "Nobody Knows my Name" και το "Notes of a Native Son", τα οποία περιέχουν αρκετές από τις ιστορίες και τα δοκίμια που του χάρισαν φήμη τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Το "Nobody Knows my Name" επιλέχτηκε από την Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της χρονιάς εκείνης. Το "Going to Meet the Man" ήταν η πρώτη συλλογή διηγημάτων του Τζέιμς Μπόλντουιν. Εξέδωσε συλλογές δοκιμίων, μεταξύ των οποίων "The Fire Next Time" (1963), "Nothing Personal" (1964), "No Name in the Street" (1971), "The Devil Finds Work" (1976), "Evidence of Things not Seen" (1983) και έγραψε δύο θεατρικά έργα: "The Amen Corner" (1955) και "Blues for Mr Charlie" (1965). Στα μυθιστορήματα του συγκαταλέγονται τα "If Beale Street Could Talk" (1974), "Little Man, Little Man" (1975) και "Just Above my Head" (1979).

Παρότι "μαύρος και ομοφυλόφιλος", ο Τζέιμς Μπόλντουιν κέρδισε βραβεία, υποτροφίες και επιχορηγήσεις, ενώ το 1986 παρασημοφορήθηκε από τη Λεγεώνα της Τιμής. Πέθανε το 1987 στο σπίτι του στη Γαλλία. Η νεκρολογία των "Times" έγραφε: "Τα καλύτερα έργα του αντέχουν σε σύγκριση με οτιδήποτε εκδόθηκε την ίδια εποχή στις Ηνωμένες Πολιτείες", ενώ το "Newsweek" τον χαρακτήρισε ως "έναν οργισμένο συγγραφέα η ευφυΐα του οποίου ήταν τόσο προκλητική και η γραφή του τόσο καλαίσθητη, ώστε δεν άργησε να γίνει ο μαύρος συγγραφέας που οι λευκοί φιλελεύθεροι δεν έπαψαν να φοβούνται".

Ο Arthur σκοτώνεται στις τουαλέτες μιας βρομερής pub του Λονδίνου. Ο αδερφός του Hall Montana το μαθαίνει από την Αμερική και με τεθλασμένες γραμμές θυμάται τη ζωή τους, όσο ο πρώτος ήταν τραγουδιστής της soul, που ξεκίνησε από τα gospel στις εκκλησίες, κι ο δεύτερος ατζέντης του. Ο Hall είναι παντρεμένος με δύο παιδιά, ενώ ο αδερφός του ήταν ομοφυλόφιλος. Κι οι δυο μαύροι με ινδιάνικες καταβολές.

Η ιστορία δεν τρέχει αλλά παραδόξως η αφήγηση είναι δελεαστική. Η φίλη του Hall η Julia ήταν νεαρή ιεροκήρυκας, όσο ο Arthur τραγουδούσε, ενώ ο αδελφός της Jimmy έγινε για ένα διάστημα σύντροφος του. Αυτό που προσελκύει το ενδιαφέρον είναι απ’ τη μια η ζωή των εκκλησιών και ο τρόπος με τον οποίο παντρεύουν τη μουσική με την πίστη κι απ’ την άλλη οι ποικίλοι προϊδεασμοί για την κατρακύλα του Arthur και εντέλει τον άθλιο θάνατό του.

Η τεράστια αναδρομή στο μυαλό του Hall πληροφορεί για την επιφοίτηση της Julia από το Άγιο Πνεύμα, την ανάδειξη του Arthur σε τραγουδιστή περιωπής, την ερωτική έλξη του με τον Τραγανό, ένα από τα άλλα παιδιά του γκρουπ, τη μεταστροφή της Julia, η οποία εξαιτίας του θανάτου της μάνας της πάγωσε και έπαψε να θεωρεί τον εαυτό της ικανό ιεροκήρυκα, με αποτέλεσμα να απομακρυνθεί από την εκκλησία… 

Η παρακολούθηση των πρωταγωνιστών στις παράλληλες πορείες τους αλλά και στις διασταυρώσεις τους θέτει επί της τράπεζας θέματα όπως η νεανική ωρίμαση, η εκκλησία και η θρησκοληψία, η ομοφυλοφιλία, ο ρατσισμός κ.ά. Νομίζω ότι στο κέντρο όλων αυτών είναι η αναζήτηση της ταυτότητας του καθενός μέσα από ιστορίες ενηλικίωσης στην Αμερική της θρησκευτικής προσήλωσης αλλά και του ρατσισμού, της ανοχής ή όχι στην ομοφυλοφιλία κ.ο.κ. Επομένως, καθένας από αυτούς συναντά ατομικές αλλά και κοινωνικές δυσκολίες, χαλυβδώνεται ή καταβαραθρώνεται, αντέχει ή κάμπτεται. Γειτονιά μαύρων στο Harlem, πόλεμος στην Korea, περιοδεία στον Καναδά, ξύλο, προσωπικά προβλήματα, οικογενειακές ανισορροπίες, ερωτικές σχέσεις, ομοφυλόφιλες και ετεροφυλόφιλες, οι ποικίλοι διάδρομοι της αφήγησης συναντούν ο ένας τον άλλον, ξαναχωρίζουν και ξανασυναντιούνται στο χολ ή στο σαλόνι κ.λπ. 

Τελικά, οι φυλετικές διακρίσεις δεν είναι η δεσπόζουσα γραμμή του βιβλίου. Η εντύπωσή μου είναι ότι πρόκειται για μια πορεία ενηλικίωσης τριών τεσσάρων νέων, των οποίων η ζωή δοκιμάζεται και διά των δοκιμασιών προχωράει.

Πάπισσα Ιωάννα