Georgi Gospodinov, “Φυσικό μυθιστόρημα”

Η κοινωνική πραγματικότητα δεν είναι πάντα συνεκτική. Πολλά τυχαία στοιχεία διασταυρώνονται κι η ζωή μας αποτελείται από τέτοιες συμπτωματικότητες. Το “φυσικό μυθιστόρημα”, λοιπόν, πρέπει να αντανακλά μια τέτοια συναστρία πιθανοτήτων, ώστε να αναδείξει καλειδοσκοπικά το βασικό θέμα, που εδώ είναι ο χωρισμός.

 

Георги Господинов “Естествен роман” 1999 Georgi Gospodinov “Φυσικό μυθιστόρημα”   μετ. Α. Ιωαννίδου                                   εκδόσεις Ίκαρος                                   2020

 

“Αναρχικό-πειραματικό ντεμπούτο” το διαφημίζει το New Yorker. Ωραίο εξώφυλλο με πράσινα φύλλα, κι αναρωτιέμαι τι είδους “φυσικό μυθιστόρημα” θα διαβάσω: οικολογικό; Άλλο;

> O Georgi Gospodinov (Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ) γεννήθηκε στην πόλη Γιάμπολ της Βουλγαρίας το 1968. Είναι ένας από τους πιο μεταφρασμένους Βούλγαρους συγγραφείς μετά το 1989, ενώ συγκαταλέγεται στους πιο εφευρετικούς και τολμηρούς λογοτέχνες της Ευρώπης. Το πρώτο του μυθιστόρημα "Estestven roman" (Φυσικό μυθιστόρημα) κυκλοφόρησε το 1999 και έγινε διεθνές μπεστ σέλερ, μεταφράστηκε σε 23 γλώσσες και χαρακτηρίστηκε από το The New Yorker ως ένα "αναρχικό-πειραματικό ντεμπούτο".

Το δεύτερo μυθιστόρημά του "Περί φυσικής της μελαγχολίας" (Ίκαρος, 2018) είχε θερμή υποδοχή από τη διεθνή κριτική, κέρδισε πολλά λογοτεχνικά βραβεία στην κατηγορία Καλύτερου Μυθιστορήματος, μεταξύ άλλων το Κρατικό Bραβείο Mυθιστορήματος στη Βουλγαρία (2013) και το ελβετικό διεθνές βραβείο Jan Michalski Preis (2016), ενώ συμπεριλήφθηκε και στη μακρά λίστα τεσσάρων διεθνών λογοτεχνικών βραβείων της Ευρώπης: Premio Strega Europeo, Premio Gregor von Rezzori, Brueke Berlin Preis και Haus der Kulturen der Welt Preis. Μέχρι στιγμής έχει μεταφραστεί σε 10 γλώσσες.

Ο Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ έχει διδάξει στο Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστήμιου Humboldt στο Βερολίνο. Επίσης, εργάστηκε ως επισκέπτης συγγραφέας στο Berliner Kunstlerprogramm des DAAD και στο Wissenschaftskolleg zu Berlin.

 

ΚΑΤΑΡΧΑΣ, θεωρώ απαράδεκτο να γράφεται το όνομα του Βούλγαρου συγγραφέα όχι στα βουλγαρικά (λογικό), αλλά ούτε και στα ελληνικά (γιατί όχι, άραγε;), αλλά με λατινικούς χαρακτήρες.

ΤΟ ΠΡΟΣΠΕΡΝΩ. Το μυθιστόρημα ονομάζεται έτσι γιατί υποτίθεται ότι πρόκειται για ένα έργο με δεκάδες αρχές, ρίζες, ξεκινήματα ιστοριών, αλλά καμιά απ’ αυτές δεν ολοκληρώνεται, σαν σπέρματα που δεν βρήκαν ωάριο. Ουσιαστικά όμως είναι ένα κοπρολογικό κείμενο, όχι βωμολόχο, αλλά που αναλύει την κουλτούρα της τουαλέτας, με βάση ταινίες, βιβλία και λοιπές αναφορές σε ένα θέμα taboo. Η τουαλέτα προσεγγίζεται όχι μόνο ως ανάγκη, αλλά και ως αρχιτεκτονική, ως ανέκδοτο, ως πράξη επανάστασης, ως ιδιωτικό κι ως δημόσιο οίκημα.

ΔΙΠΛΑ σ’ αυτό το θέμα που αναπτύσσεται δοκιμιακά, ξεδιπλώνεται ο χωρισμός του αφηγητή, που έχει το ίδιο όνομα με τον συγγραφέα, με την Έμμα. Ο πεζογράφος σπάει με αυτοαναφορικούς προβληματισμούς όλα τα κλισέ, αφού ούτε κάνει μελό το διαζύγιο, ούτε το παίζει σκληρό αντράκι που θα βρει γρήγορα μια άλλη. Πιο πολύ στοχάζεται ρητά πώς θα ξεκινήσει και πώς θα συνεχίσει αυτή την κατάσταση, πώς δηλαδή θα μετατρέψει το συμβάν σε αφήγηση, ενώ παράλληλα επιχειρεί να διερευνήσει την ψυχολογία που πρέπει να έχει ο ήρωάς του, δηλαδή ο εαυτός του.

Η ΔΙΑΘΕΣΗ του συγγραφέα είναι να διερευνήσει την ίδια την ιδέα του μυθιστορήματος. Λέει χαρακτηριστικά:

“Πώς είναι εφικτό ένα μυθιστόρημα σήμερα που έχουμε χάσει την αίσθηση του τραγικού; Πώς είναι γενικώς δυνατή και η σκέψη για μυθιστόρημα όταν λείπει η αίσθηση του υψηλού; Όταν υπάρχει μόνο η καθημερινότητα με όλη της την προβλεψιμότητα, ή και –ακόμα χειρότερα- με όλο της το μυστήριο των καταστροφικών συμπτώσεών της; Η καθημερινότητα μέσα στη γελοιότητά της –εδώ μόνο διαφαίνονται το τραγικό και το υψηλό. Στη μετριότητα της καθημερινότητας”

Ο Господинов απαντά σ’ αυτά τα ερωτήματα αφενός με την εξάρθρωση του μυθιστορήματος, δομώντας το με άπειρες ενάρξεις, με άπειρες μικρο-ιστορίες, οι οποίες άλλοτε συνεχίζουν τον χωρισμό του ζευγαριού κι άλλοτε μιλάνε για άλλα θέματα, λίγο ή πολύ σχετικά. Με αυτό τον τεχνικό ελιγμό προσπαθεί να αντικατοπτρίσει το σύνολο τυχαιοτήτων που δεν συνέχουν τη ζωή μας κι έτσι φτιάχνει ένα μυθιστόρημα, όπου όλα είναι ασύμπτωτα και δεν εφάπτονται. Ο αναγνώστης διαβάζει πολλές μικρές αφηγήσεις, με μεγάλη ταχύτητα, αλλά χωρίς να απολαμβάνει τη σύγκλιση που θα του επέτρεπε να δει τον μυθιστορηματικό κόσμο, έστω και αποσπασματικό, να έχει νόημα.

Πάπισσα Ιωάννα