Isaac Bashevis Singer, “Σώσα”

Πώς η εβραϊκότητα βρίσκεται στο κέντρο μιας διελκυστίνδας ανάμεσα στο μένω και το φεύγω, ενώ ο Hitler είναι προ της εισβολής στην Πολωνία; Μια ελεγεία ανάμεσα στην παράδοση, που δεν παύει να έχει συμβολικό και βιωματικό χαρακτήρα, και το νέο, που σημαίνει χρήμα και σωτήριο βήμα.

 

Isaac Bashevis Singer “Shosha” 1974 “Σώσα” μετ. Μ. Πάγκαλος εκδόσεις Κίχλη 2019

 

Νομπελίστας ο Singer, που μας έχει ξαναπασχολήσει (“Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες”) και τώρα βρίσκει ακόμα περισσότερο τη θέση του στην καρδιά μας. 

> Ο Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ γεννήθηκε το 1902 στο Leoncin της Πολωνίας, από πατέρα ραββίνο και μάνα κόρη ραββίνου. Το 1935 μετανάστευσε στην Αμερική, όπου και έζησε μέχρι το θάνατό του, το 1991, στη Φλόριντα, σε ηλικία 88 ετών. Το 1978 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα και παιδικά βιβλία. Όλο το έργο του είναι γραμμένο στα γίντις, τη γλώσσα των ασκενάζι Εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης. Ο κόσμος των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων του είναι ο κόσμος των Εβραίων που μιλούν γίντις, είτε αυτοί ζουν σε κάποια πολίχνη της Πολωνίας είτε ζουν στις εβραϊκές συνοικίες της Νέας Υόρκης.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ προχωρά απλά και στρωτά, αλλά όσο πάει αποκτά και μεγαλύτερο εύρος. Ο Aaron Greidinger είναι ένας νεαρός που δεν έχει κατασταλάξει, αλλά θέλει να γίνει συγγραφέας. Γνωρίζεται λοιπόν με δυο Αμερικανούς, τον γηραιό εκατομμυριούχο Dreimann και τη νεαρότερη ηθοποιό Betty, που πιστεύουν σ’ αυτόν και του αναθέτουν να γράψει ένα θεατρικό έργο, το οποίο θα ανεβάσουν στη Βαρσοβία. Ο Aaron αναλαμβάνει με επιφυλάξεις το έργο, γνωρίζεται με διάφορα άτομα του κύκλου τους, αποχαιρετά την κοπέλα του Dora που φεύγει ως κομουνίστρια για τον Παράδεισο της ΕΣΣΔ, αλλά πάντα έχει στον νου του στην παιδική του φίλη-έρωτα Shosha.

ΤΕΛΙΚΑ οι δύο συνιστώσες, οι δύο κυρίαρχες συνιστώσες, αναμένεται να συγκλίνουν. Ή όχι; Απ’ τη μια, η εβραϊκότητα σε μια χώρα που συνθλίβεται προπολεμικά ανάμεσα στη χιτλερική Γερμανία και τη σταλινική ΕΣΣΔ κι απ’ την άλλη ο πανερωτισμός ως στάση ζωής όχι μόνο του φίλου συγγραφέα Morris Feitelzohn αλλά και του ίδιου του Aaron. Οι ποικίλες γυναίκες που βρίσκονται στον δρόμο του έχουν πάντα κάτι θελκτικό, όπως η Dora που ήθελε να κάνει τον κόσμο καλύτερο, η Betty που επιζητούσε τη διασημότητα μέσα από το θέατρο, η παντρεμένη Celia που επιδίωκε έντονες συγκινήσεις, η υπηρέτρια Tekla που είχε μια λαϊκή αυθεντικότητα και φυσικά η ατροφική Shosha, που αντιπροσώπευε την παιδική του ηλικία.

ΜΕΣΑ στο μυθιστόρημα υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες που ενσαρκώνουν το καινούργιο και το προοδευτικό. Φυσικά οι δυο Αμερικάνοι που υπερθεματίζουν στο χρήμα και τη δόξα και θέλουν να πάρουν μαζί τους τον Aaron, αλλά και ο Feitelzohn, που εγκωμιάζει την αιώνια διασκέδαση του Coney Island και, ακολουθώντας τον David Hume, λατρεύει το νέο, αναθεματίζοντας το γήρας πολιτισμών και κοινωνιών. Όλα αυτά είναι πειρασμοί για τον Aaron. Και τότε, αντιθετικά, ποιος εκπροσωπεί το παλιό; Μα φυσικά η    S h o s h a ! Είναι ένα ανώριμο κορίτσι, που δεν ξέρει να γράφει, φτωχό, μεγαλωμένο σε μια φτωχογειτονιά όπως είναι η Krochmalna, αλλά είναι πάντα η αθωότητα, η αφέλεια, η παλιά τάξη που ποτέ δεν ξέχασε ο πρωταγωνιστής μας. Και μαζί με τη Shosha εγείρεται κι η εβραϊκή συνείδηση του ήρωα, η οποία με τη φωνή των προγόνων τού υποδεικνύει τι σημαίνει καθαρή ζωή.

Σ’ ΑΥΤΟ το δίλημμα (φυγή = χρήμα, δόξα και κυρίως ασφάλεια από τους Nazi ή παραμονή = αυθεντική ζωή και καθαρή συνείδηση, αλλά κίνδυνος για εξόντωση) ο Aaron αμφιταλαντεύεται.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ είναι γραμμένο με μια έξοχα απλή ρεαλιστική γραφή, χωρίς κόλπα και χωρίς συγγραφικές απάτες. Έχει έντονα θεατρική δομή, όχι μόνο χάρη στους διαλόγους αλλά και χάρη στην πολυφωνία των προσώπων, καθένα απ’ τα οποία υποστηρίζει με τα λόγια και τη συμπεριφορά του μια στάση ζωής, τόσο λεπτομερώς σκιαγραφημένη που πείθει μόνο με την παρουσία του γι’ αυτήν.

In2life, 30/6/2020

Πάπισσα Ιωάννα