Δημήτρης Σωτάκης, “Ο μεγάλος υπηρέτης”

Το αφεντικό κι ο υπηρέτης, ο καταπιεστής και ο υπομένων, σταδιακά αλλάζουν θέσεις, υποκαθιστά ο ένας τον άλλο, οι ρόλοι αλλάζουν χωρίς συγκρούσεις ούτε δολοπλοκίες…

 

Δημήτρης Σωτάκης “Ο μεγάλος υπηρέτης” εκδόσεις Καστανιώτη 2019

  

Είναι δυνατόν να παίρνει το μυθιστόρημα μορφή αργής εξέλιξης και αναλυτικού ξεδιπλώματος της ιστορίας; Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης στο έργο του “Η πόλη και η σιωπή” και ο Δημήτρης Οικονόμου στο “Οι εγκλωβισμένοι” τραβάνε σε μάκρος τις ιστορίες τους κι έτσι τις αποδυναμώνουν. Το ίδιο κάνει και ο Σωτάκης εδώ;

 

> Ο Δημήτρης Σωτάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Έχει εκδώσει οχτώ μυθιστορήματα και μία συλλογή διηγημάτων. Το βιβλίο του "Η πράσινη πόρτα" (2002) ήταν υποψήφιο για το βραβείο του περιοδικού "Διαβάζω "Το μυθιστόρημά του "Ο άνθρωπος καλαμπόκι" ήταν υποψήφιο για το βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ για το 2007, καθώς και για το βραβείο του περιοδικού "Διαβάζω", ενώ "Το θαύμα της αναπνοής" (2009), τιμήθηκε με το βραβείο The Athens Prize for Literature του περιοδικού "(δε)κατα" και ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας, καθώς και για το βραβείο Jean Monnet στη Γαλλία. Βιβλία του κυκλοφορούν στα γαλλικά, σερβικά, τουρκικά, ολλανδικά, ιταλικά και κινεζικά.

 

Ο Σωτάκης χρησιμοποιεί ένα κοινό τα τελευταία χρόνια μοτίβο, τον σωσία. Το ίδιο είδα πριν από 1-2 χρόνια ο Γιώργος Κούβας στο “Καρμπόν” κι η Ειρήνη Σταματοπούλου στην “Ψιλή κυριότητα”, όπου ο ένας παίρνει τη θέση του άλλου, ο σωσίας αξιοποιεί τη δυνατότητα να αντικατασταθεί το ένα πρόσωπο με το άλλο: κι οι δυο συγγραφείς διερευνούν τους διπλούς ρόλους στη ζωή των ηρώων τους.

Ο επιχειρηματίας αφηγητής προσλαμβάνει ως υπηρέτη τον Μάριο, έναν φιλήσυχο άνθρωπο, με τον οποίο μοιάζει πολύ. Περνάει διάφορες φάσεις ηρεμίας, έντασης, θυμού, ανασφάλειας κι έτσι, όταν γνωρίζει σε μια σελίδα διαδικτυακών γνωριμιών την Άννα, αποφασίζει εν πρώτοις να στείλει στη θέση του τον Μάριο. Κι αυτός σαγηνεύει την Άννα και σε διαδοχικά ραντεβού, πάντα στη θέση του αφηγητή, συνάπτει δεσμό μαζί της. Το παράξενο είναι ότι το αφεντικό του, αντί κάποια στιγμή να πάρει τη θέση του, εξακολουθεί να τον αφήνει να εμφανίζεται αντ’ αυτού. Ο “Αντ’ αυτού” λοιπόν.

Η ιστορία φιδοσέρνεται αργά. Ατελείωτες αργές σκηνές, σκέψεις με δόσεις παραίτησης, εξηγήσεις και μικροί διάλογοι. Νομίζω ότι όλα αυτά, παρόλο που αποσκοπούν να αναδείξουν την ψυχολογία του αφηγητή και τη σταδιακή υποκατάστασή του από τον Μάριο, απισχαίνουν το αποτέλεσμα. Τα πράγματα εξελίσσονται αργά και αναμενόμενα: ο Μάριος πηγαίνει συνεχώς με την Άννα, σε σημείο που αυτή να προτείνει συγκατοίκηση, αλλά κάποια στιγμή αντικαθιστά τον αφηγητή και σε μια επιχειρηματική συνάντηση με δύστροπους πελάτες. Αντίστοιχα, ο αφηγητής ασχολείται με τον κήπο και βλέπει όλο και περισσότερο τηλεόραση, όπως έκανε παλιότερα ο υπηρέτης του. Τελικά καταλήγει στη θέση που θα είχε ο Μάριος, αν δεν έβρισκε δουλειά…

Δεν παραγνωρίζω ότι ο πεζογράφος χτίζει μια σταδιακή μετάβαση από το Α έως το Ω. Η μετατροπή του αφηγητή σε Μάριο και του Μάριου σε πλούσιου επιχειρηματία γίνεται με τα κόλπα της αφήγησης και της ανάπτυξης του πρωταρχικού πλάνου. Αλλά όλα ήταν τόσο αναμενόμενα που από ένα σημείο και μετά η ανάγνωση βάλτωσε…

Ο Σωτάκης είναι ένας αξιοσημείωτος συγγραφέας. Έχουμε διαβάσει “Το θαύμα της αναπνοής”, και την “Ιστορία ενός σούπερ μάρκετ”.

Πάπισσα Ιωάννα