Δημήτρης Κούβας, “Καρμπόν” & Ειρήνη Σταματοπούλου, “Ψιλή κυριότητα”

Είμαστε εμείς ή είμαστε οι άλλοι; Τι γίνεται αν θέλουμε να μοιάσουμε στον φτασμένο γείτονά μας ή αν κάποια άλλη έρθει και κάνει κατάληψη στη ζωή μας; Η ταυτότητα και η συζήτηση γι’ αυτή. 

Δημήτρης Κούβας “Καρμπόν” εκδόσεις Κίχλη -2017

Ειρήνη Σταματοπούλου “Ψιλή κυριότητα” εκδόσεις Απόπειρα -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Δυο μυθιστορήματα από νέους συγγραφείς μοιάζουν στο βασικό τους μοτίβο. Ο ένας παίρνει τη θέση του άλλου. Ο σωσίας αξιοποιεί τη δυνατότητα να αντικατασταθεί το ένα πρόσωπο με το άλλο. Ο Δημήτρης Κούβας και η Ειρήνη Σταματοπούλου διερευνούν τους διπλούς ρόλους στη ζωή των ηρώων τους.

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Ο Κούβας γεννήθηκε το 1974. Στο πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο “Καρμπόν” χρησιμοποιεί αυτό το τέχνασμα. Σ’ αυτό, δύο πρόσωπα ταυτίζονται, αλλάζουν ρόλους, συγκρίνονται και συχνά το ένα ντουμπλάρει ή αντικαθιστά το άλλο. Αυτό ακριβώς δηλώνει και η λέξη «καρμπόν», καθώς το πρωτότυπο προβάλλεται σε πρώτο πλάνο. Κι ακολουθεί το αντίγραφο, που προσπαθεί, συχνά μάταια, να προβεί σε μίμηση.

Εδώ, βέβαια, η αφήγηση εκπορεύεται από το αντίγραφο. Ο Άρης Κοντός είναι ένας ασήμαντος μονταδόρος, ανασφαλής, μοναχικός, χωρίς στόχους. Κάποια στιγμή εξαιτίας ενός ατυχήματος αποκτά υπερακοΐα, με αποτέλεσμα να ακούει όλους τους ήχους της πολυκατοικίας. Και τότε ανακαλύπτει τον ζωγράφο του από πάνω ορόφου Φίλιππο Ροδόπουλο. Πετυχημένος, πλούσιος, μπον βιβέρ, με πολλές επιτυχίες στις γυναίκες και παρολαυτά αγωνιστής κι αντισυμβατικός. Κι εκεί αρχίζει πέρα από τη στενή του παρακολούθηση. Η προσπάθεια του Άρη να τον μιμηθεί μέχρι κεραίας: ίδια διαρρύθμιση στο σπίτι, πουράκια και μπουρνούζια, ακόμα και απόπειρες ζωγραφικής. 

Το κείμενο κινείται μεταξύ κωμικής εξιστόρησης και τραγικής ματαίωσης. Η οξυμμένη ακοή, που για ένα συγκεκριμένο διάστημα προκαλεί μια ρωγμή στη ρεαλιστική καθημερινότητα, γίνεται το εφαλτήριο ενός εκκρεμούς μεταξύ πραγματικού και αντιγράφου. Βεβαίως δεν λείπουν οι αφηγηματικές ανακολουθίες του συγγραφέα: λ.χ. ο κλειδαράς που ανοίγει άλλο διαμέρισμα, παρόλο που κανονικά θα έπρεπε να ζητήσει ταυτότητα κι άλλες αποδείξεις. Το προσπερνώ. Όταν το πρωτότυπο αποδεικνύεται λιγότερο τέλειο απ’ όσο πιστευόταν, κι όταν το αντίγραφο έχει κάποιες ικανότητες όπως η ζωγραφική του, οι διακριτοί ρόλοι παύουν να είναι τόσο διακριτοί. Ο αντιήρωας του βιβλίου κάνει μια ηρωική είσοδο στη ζωή και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες οι οποίες είναι συνάμα θυσία αλλά και νόημα στη δική του μετριότητα.

Η Σταματοπούλου απ’ την άλλη θέτει στο επίκεντρο του έργου της τη Λουίζα και το τρίγωνο στο οποίο εμπλέκεται. Ο πρώην άντρας της Αντρέας, με τον οποίο δεν έχει χωρίσει, και ο εραστής της Παύλος. Η Λουίζα με τον Παύλο γυρίζει σε ένα ταξίδι στην Ευρώπη, ενώ λαμβάνει τηλέφωνο από μια άγνωστη, την Όλια, η οποία μένει στο σπίτι της. Το παράδοξο εμπλέκει τη ζωή της μίας με την άλλη, ειδικά από τη στιγμή που η Όλια αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις της Λουίζας, απαντά στις κλήσεις που δέχεται, πηγαίνει αντ’ αυτής σε εκδηλώσεις, μιλά και δρα σαν να είναι η άλλη. 

Η αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο εναλλάσσεται με την πρωτοπρόσωπη ημερολογιακή γραφή της ηρωίδας. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις παρακολουθούμε τα πράγματα από το point of view της Λουίζας κι επομένως δεν υπάρχει ριζική διαφορά και διφωνία. Μερικοί προβληματισμοί για τη ζωή και τις σχέσεις. Μερικά σχόλια για τα δρώμενα. Ώρες ώρες πλατειάζει, αλλά ίσως έτσι πλάθει τα πρόσωπα πιο έκγλυφα.

Το βασικό είναι ο προβληματισμός περί ταυτότητας. Είμαστε, αναρωτιέται η ηρωίδα και η συγγραφέας μαζί, το σώμα μας ή κάτι άλλο; Μπορούμε να αλλάξουμε ταυτότητα; Πώς μοιάζουμε ή πού διαφέρουμε από τους άλλους; Κι αν ένας άλλος έρθει και μπει στον ρόλο μας, πάρει τη θέση μας, μάθει να σκέφτεται και να δρα όπως εμείς; Κι οι άλλοι αρχίζουν να τον αντιμετωπίζουν σαν εμάς; Αυτοί οι σύγχρονοι προβληματισμοί έρχονται και ξανάρχονται σε πολλά σύγχρονα λογοτεχνικά έργα. Μάλλον δείχνουν ότι οι υπαρξιακές μας αναζητήσεις είναι σήμερα παρά ποτέ ζωντανές.

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Ο Κούβας προσπάθησε αλλά κάπου η ιδέα έμεινε ιδέα. Η αφήγηση εξελίσσεται normal. Αλλά το βαθύτερο επίπεδο που αναζητώ ως αναγνώστης έλειπε. Η ίδια η ιστορία είναι ένα σύμβολο. Αλλά ο συγγραφέας δεν μπόρεσε να του δώσει δεύτερα και τρίτα υπόγεια. Η Σταματοπούλου οδήγησε τις ηρωίδες της στον φόνο. Μάλλον όμως θα έπρεπε να κορυφώσει την ένταση σταδιακά ώστε ο φόνος να έρθει ως απότοκος των πιέσεων που θα ωθούσαν την ιστορία σε έκρηξη. Κι η δολοφονία να φανεί ως αναγκαιότητα.

> Ο Γιώργος Κούβας γεννήθηκε το 1974 στην Κόρινθο. Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και έκανε μεταπτυχιακά στη διοίκηση επιχειρήσεων. Από το 2011 ζει στην Ελβετία, όπου εργάζεται ως σχεδιαστής καινοτόμων ιατρικών συσκευών. Το 2017 εντάχθηκε στην επιστημονική ομάδα του κέντρου Wyss στη Γενεύη, που υποστηρίζει την ανάπτυξη εφαρμογών νευροτεχνολογίας για ασθενείς με νευρολογικές δυσλειτουργίες. Ξεκίνησε τη συγγραφική του δραστηριότητα με τεχνικά κείμενα. Δημοσίευσε επιστημονικά άρθρα σε διεθνείς εκδόσεις. Το "Καρμπόν" είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.

> Η Ειρήνη Σταματοπούλου γεννήθηκε και ζει στον Πειραιά. Ιστορικός και θεωρητικός του κινηματογράφου, έχει διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Αθηνών, και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Παντείου Πανεπιστημίου "Επικοινωνία και Ρητορική των Μέσων". Κυκλοφορούν τα θεωρητικά βιβλία της "Ο ρομαντικός ήρωας στον κινηματογράφο", "Θεολογία και μυστικισμός στον σύγχρονο αμερικανικό κινηματογράφο" και "Το σημείο του σταυρού". "Ο κανόνας του παιχνιδιού" είναι το πρώτο της μυθιστόρημα. Συνεργάζεται με περιοδικά όπου δημοσιεύει κείμενα για τον κινηματογράφο και το βιβλίο.

Πάπισσα Ιωάννα