Χουάν Χαθίντο Μουνιόθ Ρένχελ, “Το βιβλίο των μικρών θαυμάτων”

Μικροδιηγήματα: με άλλα λόγια γρήγορη κορύφωση και ακαριαία λύση, περιεκτικός λόγος, παραδοξότητα που αναιρεί όσα ξέραμε ή όσα καταλάβαμε, αιφνιδιαστικές τροπές και απρόσμενες συναντήσεις!

  

Juan Jacinto Muñoz Rengel “El libro de los pequeños milagros” 2013 Χουάν Χαθίντο Μουνιόθ Ρένχελ “Το βιβλίο των μικρών θαυμάτων” μετ. Μεταφραστικό Εργαστήριο Abanico εκδόσεις Opera                                 2019

  

Ισπανόφωνη λογοτεχνία! Τίποτα άλλο!

 

> Ο Χουάν Χαθίντο Μουνιόθ Ρένχελ, γεννημένος στη Μάλαγα το 1974, είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους ισπανούς συγγραφείς διηγημάτων και μικρών κειμένων, με περισσότερα από πενήντα εθνικά και διεθνή βραβεία στο ενεργητικό του. Έχει ήδη αναγνωριστεί από τον διεθνή Τύπο και την κριτική ως ένας από τους αξιότερους συνεχιστές της συγγραφικής παράδοσης του Καλβίνο και του Μπόρχες, ενώ μερικά από τα διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί στις σημαντικότερες ανθολογίες της Ισπανίας. Μεγάλο μέρος του έργου του έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Ιταλικά, στα Ρωσικά και στα Τουρκικά, και έχει εκδοθεί σε δώδεκα χώρες. "Η μυστική εταιρεία του ονείρου" αποτέλεσε το πρώτο του βιβλίο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά.

 

Βιβλιαράκι με μικροδιηγήματα. Ξέρετε, αυτά με μία παράγραφο μέχρι μιάμιση σελίδα. Τα συγκεκριμένα καταλαμβάνουν λιγότερο από σελίδα. Ο συγγραφέας, διαβάζω, είναι μαέστρος στην πολύ μικρή φόρμα.

Κάθε κειμενάκι διακρίνεται από μια καλοδουλεμένη λακωνικότητα, μια ουσιώδη περιεκτικότητα, μια γρήγορη εκτίναξη πριν από το αιφνιδιαστικό τέλος. Ξεκινώ απ’ αυτό, γιατί το πώς τελειώνει κάθε μικροδιήγημα καταξιώνει και το υπόλοιπο μέρος που ίσως φαίνεται έως τότε ανούσιο. Όποιος όμως συλλάβει ότι η όλη τέχνη, αυτή η μικροτεχνική θα έλεγα, σώζεται και ουσιώνεται στο τέλος, διαβάζει κάθε μικροκείμενο με την αίσθηση ότι όλα υπάρχουν για να ανατραπούν σε μία στιγμή, υπάρχουν για να εκτοξευθούν σε ένα θεαματικό finale.

Τα τεχνάσματά του δεν είναι απλώς εφέ. Φυσικά πρόκειται για αφηγηματικές τεχνικές που οδηγούν την ανάγνωση σε μια κρίσιμη καμπή, αλλά δεν μένει εκεί. Η μικροδιηγηματική αφηγηματικότητα συνίσταται στην προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, η αλλαγή ρόλων μεταξύ των ατόμων, η χρήση του σωσία, η αλλαγή κλίμακας και η σύγχυση ανάμεσα στο μέσα και το έξω…

“Αναπαραγωγή υπό κλίμακα

 

Στο κουκλόσπιτο του κουκλόσπιτού του ακούστηκε ένας οξύς ήχος. Πλησίασε όσο μπορούσε στο δωμάτιο-μινιατούρα και κατάφερε να διακρίνει ότι από το μικρό σπίτι του μικρού σπιτιού του έβγαινε μια φωνούλα σχεδόν ανεπαίσθητη, που τσίριζε:

-«Ααα. Κάτι κουνήθηκε εκεί μέσα!»

Τότε ήταν που ένιωσε μια σκιά στο ίδιο του το παράθυρο και είδε τη γιγάντια άκρη ενός δάκτυλου να τρίβει τα τζάμια”

 

Τα τεχνάσματα συνεχίζονται με τη σύγχυση πραγματικότητας και φαντασίας, η παρουσίαση του αλλόκοτου ως φυσιολογικού, η ασάφεια για την ταυτότητα του αφηγητή, η παραπλανητική έως κοιμιστική δράση της τηλεόρασης. Ειδικότερα, με ενθουσίασαν έξι μικροδιηγήματα με τον τίτλο “Backward I, II, III, IV, V και VI”, όπου η αφήγηση προχωρά προς τα μπροστά αλλά η ιστορία ακολουθεί αντίστροφα βήματα.

Τα έργα του Rengel, που κατάγονται εμφανώς από τον Borges και τον Calvino, μου θυμίζουν έντονα εκείνα τα σκίτσα-φωτογραφίες οπτικής απάτης, όπου π.χ. μια σκάλα η οποία κατηφορίζει φτάνει τελικά στην κορυφή. Τι δείχνει όμως αυτή η παραδοξότητα; Μήπως ότι τα πράγματα δεν είναι όπως δείχνουν κι ότι έχουν δύο όψεις; Μήπως ότι το παράλογο είναι εξίσου λογικό με το λογικό; Ότι η αφήγηση είναι υπεράνω του κόσμου τούτου;

Κάποια μικροκείμενα παρωδούν γνωστούς μύθους ή διασκευάζουν γνωστές ιστορικές στιγμές.

Η ιστορική πραγματικότητα είναι ένας καμβάς πιθανοτήτων, που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί αλλιώς. Κι αν είχαν συμβεί αλλιώς, ίσως γλιτώναμε την οικολογική καταστροφή, που ζούμε. Γιατί ο Rengel στο δεύτερο μισό του βιβλίου του εστιάζει στη φύση και στην καταστροφική δράση των ανθρώπων, οι οποίοι, χωρίς να το συνειδητοποιούν, επέδρασαν πολύ ολέθρια (στην ιστορική τους πορεία) σε βάρος του περιβάλλοντος [Μου θύμισε τους “Ανθρώπους του δάσους” της Annie Proulx]. Το τελευταίο μέρος αναφέρεται στο πώς θα φαίνονταν η γη σε έναν άλλο, εξωγήινο, πολιτισμό: υπό αυτήν την οπτική ο πλανήτης μας θα φαινόταν ακόμα πιο παράξενος κι ό,τι φυσικό για μας θα ήταν μιας άλλης κλίμακας παραδοξοτοπία.

Κατευχαριστήθηκα τα μικρά διηγήματα ακαριαίας κρούσης του Ισπανού συγγραφέα. Μου έδειξαν πρακτικά τι σημαίνει γλώσσα, αφήγηση και περιεκτικότητα, πώς ο κόσμος είναι φυσικός όσο τον βλέπουμε έτσι και αφύσικος αν μετακινηθούμε ελαφρά.

Πάπισσα Ιωάννα