Tara Westover, “Μορφωμένη”

Τελικά η μόρφωση θέλει επιμονή και πείσμα. Όχι για τους εφησυχασμένους, που τη θεωρούν αυτονόητη, αλλά για όσους τη στερήθηκαν –σε μια Αμερική, που έχει και τις σκοτεινές επαρχίες της- και πασχίζουν να την κατακτήσουν.

Tara Westover “Educated” 2018 “Μορφωμένη” μετ. Μ. Φακίνου εκδόσεις Ίκαρος 2019

Είναι φοβερό να προκύπτει από το πουθενά μια τόσο ωραία ιστορία, ωραία ως λογοτεχνική αφήγηση, που δεν την περιμένω.

> Η Τάρα Γουέστοβερ γεννήθηκε στο Αϊντάχο το 1986. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Μπράιαμ Γιανγκ το 2008 και στη συνέχεια της δόθηκε η υποτροφία Gates του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Το 2009 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Τρίνιτι Κόλετζ του Κέμπριτζ και το 2010 ήταν επισκέπτρια υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Επέστρεψε στο Κέμπριτζ όπου πήρε διδακτορικό στην Iστορία το 2014. Ζει στο Λονδίνο.
Η "Μορφωμένη" είναι το πρώτο της βιβλίο, το οποίο ξεχώρισε από αναγνώστες και κριτικούς και μεταφράστηκε σε 22 χώρες. Ψηφίστηκε ως Best Memoir στα βραβεία του Goodreads 2018 και βρέθηκε στη λίστα με τα 10 καλύτερα βιβλία του 2018 των New York Times. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία της χρονιάς σύμφωνα με το BBC, την Daily Express, τη Library Journal και το Entertainment Weekly.

Πόσες διαφορετικές απόψεις και ιδεολογίες υπάρχουν στον κόσμο; Πόσες θρησκείες και πόσες αιρέσεις; Πόσες αντιλήψεις περί του ζην; Κι όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, που πολλά διαβάζουμε και ακούμε, αλλά ως στάσεις ζωής που καθορίζουν τη διάπλαση του ανθρώπου.

Ο πατέρας της αφηγήτριας, σ’ αυτό το αυτοβιογραφικό κείμενο, ανήκει στην κοινωνία των Μορμόνων και πιστεύει ότι το κράτος μέσω των θεσμών του, κυρίως του σχολείου και της γραφειοκρατίας, θέλει να ελέγξει τη ζωή των πολιτών. Επειδή λοιπόν ο ίδιος πιστεύει στην άμεση έλευση της Δευτέρας Παρουσίας, απομακρύνει την οικογένειά του από το κράτος, δεν αφήνει τα παιδιά να πάνε σχολείο κι ετοιμάζεται να έχει αυτονομία, τόσο σε υλικά αγαθά όσο και στην εξαφάνισή τους από τα επίσημα έγγραφα του κράτους.

Αυτή η απίστευτη όσο κι αληθινή ιστορία αποκτά ενδιαφέρον, γιατί ως αναγνώστες βλέπουμε μια πραγματική στάση ζωής, τόσο μακρινή από τη δική μας, που μας σοκάρει. Κι από αυτήν περιμένουμε να δούμε πώς η αφηγήτρια κόρη του, όπως και μερικά άλλα παιδιά, θα αποστασιοποιηθούν απ’ αυτό το μοντέλο ζωής και θα επιχειρήσουν την αυτονόμησή τους μέσω της παιδείας.

Το πρώτο μέρος που αναφέρεται στη ζωή της οικογένειας ενέχει δύο είδη κινδύνων που απειλούσαν τα μέλη της και συχνά γίνονται πράξεις αυτές οι απειλές. Απ’ τη μια, τα ατυχήματα και οι αρρώστιες, που δεν επιτρεπόταν από τον “Θεό” να γιατρευτούν με τα φάρμακα των ανθρώπων, αλλά μόνο με τα βότανα της φύσης, έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή και την ακεραιότητα, ειδικά εφόσον τα αγόρια της οικογένειας πάθαιναν ποικίλα ατυχήματα στη σκληρή δουλειά. Απ’ την άλλη, η έλλειψη σχολικής εκπαίδευσης άφηνε τα παιδιά αποκομμένα από την εξέλιξη της κοινωνίας και ανενημέρωτα για πολύ σοβαρά θέματα της εγκλύκλιας αλλά και της ειδικής παιδείας. Λ.χ. η Tara ανακαλύπτει με ντροπή, όταν πηγαίνει τελικά στο πανεπιστήμιο, ότι δεν ξέρει για το Ολοκαύτωμα!

Το δεύτερο μέρος είναι η πλήρης αντίθεση, είναι η ζωή της αφηγήτριας ως φοιτήτριας, φάση που αποκαλύπτει τα κενά του πρώτου μέρους και το σκοτάδι που με πολύ κόπο διαλύει η ηρωίδα (όντως!) όσο περισσότερο σπουδάζει. Νέοι ορίζοντες, αντικείμενα, απόψεις και συμπεριφορές, πολλές απ’ τις οποίες φαίνονται στη δεκαεξάχρονη Tara άσεμνες, νέα άτομα με τη δική τους νοοτροπία, νέα επιστημονικά επιτεύγματα που έχουν ξεκολλήσει την ανθρωπότητα από το ζωικό στάδιο. Προφανώς μέσα από τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις της η Westover θέλει να δείξει την αξία της μόρφωσης όχι ως αυτονόητο αγαθό που το σνομπάρουμε, αλλά ως στέρηση που ανακαλύπτουμε, όταν μορφωθούμε, πόσο φωτεινή είναι μετά η ζωή. Μια διελκυστίνδα ανάμεσα στις αντιλήψεις που έχουν εμφυτευτεί μέσα της και στο νέο περιβάλλον που ανοίγεται μπροστά της δείχνει ότι η μόρφωση είναι κατάκτηση και η αποφασιστικότητα δεν είναι ένα άτρωτο κάστρο αλλά μια συνεχής προσπάθεια.

Παρόλο που κυλάει αργά, είναι μια αφήγηση συνταρακτική, μια αληθινή ιστορία που αποκαλύπτει πόσο διαφορετικοί κόσμοι υπάρχουν στην κυριολεξία. Ένα μυθιστόρημα μαθητείας χτίζεται όχι με λόγια αλλά με πράξεις και η εκπαίδευση έρχεται ως κυνήγι και ως πάλη με τον παλιό εαυτό μας.

In2life, 12/11/2019 

Ευτυχισμένο το νέο έτος.

Γεμάτο βιβλία, αναγνώσεις και νοητικές διαδρομές.

Πάπισσα Ιωάννα