Κώστας Καλημέρης, “Ο φίλος του Πέδρο”

Όποιος αγαπά τον Κορτάσαρ θα λατρέψει αυτό το βιβλίο. Είναι ένα πανηγύρι της αφήγησης, της εναλλαγής, των λεκτικών λαβυρίνθων, των μοντερνιστικών συστροφών…

Κώστας Καλημέρης “Ο φίλος του Πέδρο” εκδόσεις Ενύπνιο 2019

Ο μοντερνισμός με την ελιτίστικη γλώσσα του, με την εσωστρεφή ομφαλοσκόπησή του, με τις περικοκλάδες της αφήγησής του μού φαίνεται αρκετά απωθητικός. Ωστόσο…

>Ο Κώστας Καλημέρης γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, εργάστηκε σε σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, αποσπάστηκε για τέσσερα χρόνια στο Παιδαγωγικό του ΑΠΘ, τμήμα Νηπιαγωγών. Ως κριτικός λογοτεχνίας υπήρξε για πολλά χρόνια συνεργάτης του περιοδικού "Διαβάζω" και μέλος της συντακτικής επιτροπής. Συνεργάστηκε ακόμα με τα περιοδικά "Γράμματα και Τέχνες", "Δρώμενα", "Εντευκτήριο", "Οκτάβα", "Δίφωνο", "Ηριδανός" και την εφημερίδα "Μακεδονία".

…ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται αυτόν τον εσωτερικό μονόλογο, τις μοντερνιστικές τεχνικές, τον λαβύρινθο της γραφής κ.ο.κ. με κέρδισε σε βαθμό που να μένω επίμονη στο διάβασμα, απολαμβάνοντας τις γιρλάντες του λόγου.

Το κείμενο εναλλάσσει πρωταγωνιστές, αφηγητές, συγγραφείς, εναλλάσσει το δοκίμιο, τον αυτοαναφορικό λόγο με την αφήγηση, τις συστροφές, τα λογοτεχνικά τερτίπια, το τέντωμα της γλώσσας. Δεν είναι μόνο η αφήγηση που αφήνει νήματα και έτσι εξιτάρει τον αναγνώστη. Αυτά είναι σχετικά μικρά, ειδικά στην αρχή. Περισσότερο είναι ο λόγος που σημαίνει και σημαίνεται, ελίσσεται, αυτοαναφέρεται, είναι εν μέρει ναρκισσιστική αλλά όχι ναρκοθετημένη. Η υπόθεση αφορά στην ίδια τη διαδικασία της γραφής. Ο συγγραφέας δημιουργεί τους ήρωές του, τον Πέδρο και κυρίως τον Φίλο του, αλλά και τη Χριστίνα που θα συνδεθεί με τον Φίλο. Πάνω σ’ αυτό το διαιώνιο θέμα της λογοτεχνίας, ο Καλημέρης στήνει τις αφηγήσεις-μπάμπουσκες, καθώς η μία ιστορία δένει, βγαίνει, μπαίνει μέσα στην άλλη.

Είπα παραπάνω για μοντερνιστική τεχνική. Ναι, όσο μοιάζει με τον Πεντζίκη και την εργόχειρη «Ιστορία της κυρίας Έρσης». Αλλά και μεταμοντέρνα, όσο συνδέεται με τον μαγικό ρεαλισμό της Λατινικής Αμερικής, όπως τον Marquez, αλλά και τους Sepulveda, Bolaño ή κυρίως τον Cortázar. Η γλώσσα ξανακοιτάζει τον εαυτό της και προβάλλει το αξίωμα ότι ο κόσμος, η αφήγηση, η εκάστοτε ιστορία είναι προϊόν του λόγου: αυτός αποκαλύπτει ή συγκαλύπτει, αυτός χτίζει ή γκρεμίζει.

Ποιος είναι ο Πέδρο; Ίσως έτσι καταλάβουμε ποιος είναι κι ο φίλος του. Ισπανόφωνο όνομα, άρα πάμε κάπου στη Λατινική Αμερική ή την Ισπανία, αφού μερικές σκηνές του βιβλίου διαδραματίζεται στη Βαρκελώνη. Μήπως ο Πέδρο είναι ο ήρωας του Κόντογλου ο Πέδρο Καζάς στο ομώνυμο μυθιστόρημα; Ή πάλι είναι ο Pedro Garfias στο “Φυλαχτό” του Bolaño;

Ο συγγραφέας με τις συνεχείς αυτοαναφορικές του αναφορές δημιουργεί μια θεωρία της γραφής και της λογοτεχνίας. Τονίζει εμφατικά ότι η γλώσσα δημιουργεί τους δικούς της κόσμους κι αυτή είναι η μαγεία της κι όχι η αναπαράσταση, η τυφλή, η ρεαλιστική, η δημοσιογραφική μίμηση της πραγματικότητας. Αυτή η ηθογραφία του ρεαλιστικού, η σημερινή εκδοχή της που μένει προσκολλημένη στο βιωμένο, είναι μια άθλια έκπτωση της λογοτεχνίας. Η πραγματικότητα δεν έρχεται ποτέ αμεσολάβητη, αλλά είναι η γλώσσα το μέγιστο μεταβατικό αντικείμενο. Είναι, θα έλεγα εγώ, το υποκείμενο που ξαναφτιάχνει την πραγματικότητα ή που φτιάχνει μια νέα πραγματικότητα με παλιά υλικά.

Τελικά, όπως ήταν αναμενόμενο σε τέτοια μυθιστορήματα, η ιστορία εξαχνώνεται και έτσι η ανάγνωση πρέπει να μείνει στο σημειωτόν βήμα της γραφής. Έτσι, όσο πληθαίνουν οι σελίδες, τόσο οι μικροαφηγήσεις φαίνονται ότι δεν φτάνουν και η αναγνωστική προσοχή στο εργόχειρο ίσως εξαντλείται.

Πάπισσα Ιωάννα