Χυμός πορτοκάλι

ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΑΜΑΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Στην Ελλάδα, όπου κυριαρχεί η επιφανειακότητα του συλλογικού και ατομικού θεάματος (Ολυμπιακοί, Eurovision, αχαλίνωτες φιλοδοξίες διασημότητας κ.λπ.), αναπτύσσεται μια νέα μορφή στέρησης στο εσωτερικό της επαυξημένης διαβίωσης (enhanced living - το λεγόμενο βιοτικό μας επίπεδο), που δεν είναι πολύ διαφορετική από την παλιά καθολική ένδεια (της «ψωροκώσταινας»), εφόσον απαιτεί τη συμμετοχή της συντριπτικής πλειονότητας των πολιτών (ως μισθωτών εργαζόμενων) στην αέναη επιδίωξη κάποιας αναγνωρισμένης από τους άλλους «ποιότητας ζωής». Και ο καθένας γνωρίζει ότι πρέπει να υποταχθεί σε αυτήν τη συναίνεση ή να περιθωριοποιηθεί.

Να ποια είναι η πραγματικότητα αυτού του εκβιασμού: η ζωή δεν υφίσταται πλέον παρά εγκλωβισμένη εντός του ψευδαισθησιακού πλούτου της επαυξημένης διαβίωσης, που με αυτόν τον τρόπο καθίσταται απαραίτητη για την αποδοχή της ίδιας της ψευδαίσθησης (φυσικά μέσω της κατανάλωσης των εμπορευμάτων εκείνων που της επιτρέπουν να γίνει εμφανής). Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται και η λογοτεχνία, που πλέον μεταμορφώνεται σε «θεαματική λογοτεχνία». Ο αναγνώστης γίνεται καταναλωτής ψευδαισθήσεων. Το βιβλίο είναι ένα επαυξημένο προϊόν (enhanced product), εμπλουτισμένο με συνιστώσες που αποδίδουν κύρος και ορίζουν πολιτιστικές ομάδες (κουλτουριάρηδες, new age, κότες, κνίτες, ελληναράδες, φυτά, ψαγμένοι, αυτοδημιούργητοι, φτασμένοι κ.ά.). Το εμπόρευμα είναι η όντως πραγματική ψευδαίσθηση και το θέαμα η γενική της εκδήλωση.

Το φαίνεσθαι, λοιπόν, (το εξώφυλλο που κρατώ: Γιαλόμ, Μπράουν, Κούντερα ή Γαλανάκη) είναι η άλλη όψη της ταυτότητας που επιθυμώ. Είναι το αφηρημένο ισοδύναμο όλων των άλλων εμπορευμάτων που καταναλώνω (των ταινιών που βλέπω στο σινεμά, των CDs που ακούω, των τσιγάρων που καπνίζω). Η διαφορά είναι ότι ενώ το χρήμα κυριάρχησε ως αναπαράσταση του ανταλλάξιμου χαρακτήρα πληθώρας αγαθών (των οποίων όμως η διακεκριμένη χρήση παρέμενε μη αναγώγιμη), το θέαμα είναι το σύγχρονο αναπτυγμένο συμπλήρωμά του. Γιατί στο θέαμα η ολότητα του εμπορευματικού κόσμου εμφανίζεται ενιαία ως μια γενική ισοδυναμία για ό,τι το άτομο δύναται να είναι και να πράξει.

Το θέαμα, επομένως, (και εδώ αρκεί απλώς η επιφάνεια – το εξώφυλλο) είναι το σύγχρονο ισοδύναμο για το χρήμα (ο «παράς» των παλαιοτέρων), το οποίο όμως μόνον παρατηρούμε. Διότι το σύνολο της ζωής έχει ήδη ανταλλαχθεί εντός του με το σύνολο της αφηρημένης αναπαράστασης. Το θέαμα δεν είναι μόνον ο υπηρέτης της ψευδούς ζωής. Είναι πλέον η ψευδής χρήση της ίδιας της ζωής.

Κάτια

1.7.2006