Patrick Modiano, “Ένα πεντιγκρί” και “Ναρκωμένες συναντήσεις”

ΓΑΛΛΟΦΩΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ -2. Δεν είναι κάθε βιβλίο ενός Νομπελίστα ικανό να μας μεταδώσει μια δυνατή συγκίνηση ή να προκαλέσει τα αναγνωστικά μας ανακλαστικά. Δυστυχώς!

Patrick Modiano “Un pedigree” 2005 “Ένα πεντιγκρί” μετ. Ε. Τζιαφα εκδόσεις Πόλις -2018

Patrick Modiano “Souvenirs Dormants” 2017 “Ναρκωμένες συναντήσεις” μετ. Α. Κωσταράκου εκδόσεις Πόλις -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Δύο πεντιγκρί σε κοντινό διάστημα, αφενός αυτό του Modiano κι αφετέρου το “Πεντιγκρή” του Georges Simenon. Προτίμησα τον Γάλλο από τον Βέλγο, αφενός επειδή έχω διαβάσει ήδη μαζεμένα δύο του Simenon, ενώ το “Πεντιγκρή” του είναι πιο ακριβό και πιο τουβλοειδές. Και μαζί πήρα και ένα άλλο ανάλογα μικρό του Modiano να τα ζευγαρώσω. Δύο ως τώρα αναγνώσεις του Γάλλου συγγραφέα άφησαν μια καλή και μια κακή εντύπωση: το “Ντόρα Μπρούντερ” ήταν πολύ δυνατό και αξιανάγνωστο, ενώ το “Για να μη χάνεσαι στη γειτονιά” ήταν γεμάτο αυτοβιογραφικές αναφορές που με άφησαν απέξω. Κι έπειτα μια σειρά από συναντήσεις που ανακαλούνται σ’ ένα βιβλίο όπου η μνήμη κυριαρχεί.

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Ας τα πιάσουμε ένα ένα:

“Ένα πεντιγκρί”: Για λόγους ιστορικούς, για λόγους ανάμνησης σ’ αυτό το ημερολόγιο αναγνώσεων, το βιβλίο του Modiano είναι ένα είδος αυτοβιογραφίας, ένα είδος χρονικού για τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια:

1945-1967

σύνολο ονομάτων, γνωστών και αγνώστων,

τοπωνυμίων,

στιγμιοτύπων,

σταθμών της ζωής του,

χρονολογιών,

σχολείων, αναγνωσμάτων, συναντήσεων…

Δεν ξέρω γιατί πρέπει να με ενδιαφέρουν όλα αυτά. Εμένα την Ελληνίδα αναγνώστρια που δεν ξέρει τα γαλλικά δεδομένα. Κι ούτε ενδιαφέρεται να τα μάθει έτσι, σε ένα λογοτεχνικό έργο.

“Ναρκωμένες συναντήσεις”: η Ακαδημία της Σουηδίας, όταν βράβευσε τον Γάλλο συγγραφέα, μίλησε για τον έντονο χαρακτήρα της μνήμης στα έργα του. Στο προηγούμενο βιβλίο η μνήμη καπέλωσε την αφήγηση. Τώρα εναλλάσσεται μαζί της σε ανοιγοκλεισίματα του ματιού στο παρελθόν, στα βιώματα του αφηγητή, στις προσπάθειές του να ξαναφέρει στο προσκήνιο έξι γυναικεία πρόσωπα με τα οποία κάποτε συναντήθηκε. Η κόρη του Στιοπά, η Genevieve, η Mireille, η Madelaine, η Martine κ.ο.κ. δεν έχουν σημασία αυτές καθαυτές, αλλά η μικρή ιστορία που έχει ως κέντρο την καθεμία από αυτές και οι αναμνήσεις που σκάνε σαν μπουρμπουλήθρες στην επιφάνεια του μυαλού του 70χρονου πλέον αφηγητή. Έτσι παρακολουθούμε ένα παιχνίδι ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη, την πραγματική γυναίκα και την αναπόλησή της, στη δεκαετία του ’50 και στα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα.

            Γράφει ο Γάλλος πεζογράφος: “Προσπαθώ να βάλω σε τάξη τις αναμνήσεις μου. Καθεμιά τους είναι ένα κομμάτι του παζλ, αλλά λείπουν πολλά κι έτσι κάθε κομμάτι είναι απομονωμένο. Κάποιες φορές, καταφέρνω να συναρμολογήσω τρία ή τέσσερα, όχι περισσότερα. Οπότε σημειώνω τα αποσπάσματα που έρχονται άτακτα στο μυαλό μου, λίστες ονομάτων ή φράσεις, πολύ σύντομες”

            Η αφήγηση στηρίζεται στην προσπάθεια της αφήγησης. Στην προσπάθεια της μνήμης να ανασυνθέσει. Στην προσπάθεια όχι να καλύψει τα κενά αλλά να τα αναδείξει για να φανεί η όλη προσπάθεια. Ένας φόνος έρχεται να ταρακουνήσει τα νερά, αλλά κι εκεί ο Modiano δεν σηκώνει την ένταση, δεν αξιοποιεί το κύμα.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Το “Ένα πεντιγκρί” ήταν ένα βιβλίο που δεν με γέμισε ούτε 10%. Λυπήθηκα τα λεφτά μου. Οι “Ναρκωμένες συναντήσεις” απ’ την άλλη είχαν μια ανάλαφρη χάρη και μια υπόγεια δύναμη, δυνάμωσαν με την έννοια της μνήμης που αφήνει χαραμάδες. Μέχρι εκεί.

> Ο Πατρίκ Μοντιανό γεννήθηκε το 1945 στο Boulogne-Billancourt, από πατέρα Γάλλο εβραϊκής καταγωγής, από σεφαραδίτικη οικογένεια της Θεσσαλονίκης, και μητέρα Βελγίδα (οι γονείς του γνωρίστηκαν στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στο κατεχόμενο Παρίσι). Το 1967 γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, "La place de l' etoile", και το στέλνει στις εκδόσεις Gallimard, με παρότρυνση του καθηγητή του Ρεϊμόν Κενό, οι οποίες το εκδίδουν την επόμενη χρονιά. Σήμερα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συγγραφείς. Έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με το μεγάλο βραβείο μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1972, με το βραβείο Goncourt το 1976, με το βραβείο του Ιδρύματος Pierre de Monaco το 1984 και με το μεγάλο βραβείο λογοτεχνίας Paul Morand, για το σύνολο του έργου του, το 2000. Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα βιβλία του: "Η χαμένη γειτονιά" (Χατζηνικολή), "Οδός σκοτεινών μαγαζιών" (Κέδρος), "Άνθη ερειπίων" (Οδυσσέας), "Το άρωμα της Υβόννης" (Λιβάνης, νέα έκδοση: "Η βίλα της θλίψης"), "Κυριακές του Αυγούστου" (Καστανιώτης), "Ντόρα Μπρούντερ" (Πατάκης), "Η μικρή Μπιζού", "Ήταν όλοι τους τόσο καλά παιδιά... ", "Νυχτερινό ατύχημα", "Στο cafe της χαμένης νιότης" (Πόλις). Έχει γράψει το σενάριο για τις ταινίες "Lacombe, Lucien" του Λουί Μαλ, "Le Fils de Gascogne" του Pascal Aubier και "Bon Voyage/Γοητευτικοί ταξιδιώτες" του Ζαν-Πωλ Ραπενώ. Άλλα έργα του: "La place de l' etoile", "Livret de famille", "Une jeunesse", "Vestiaire de l' enfance", "Voyage de noces", "Un cirque passe", "Du plus loin de l' oubli", "Des inconnues", "Paris tendresse". Το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, "για την τέχνη της μνήμης μέσω της οποίας ανακάλεσε τα πιο ασύλληπτα ανθρώπινα πεπρωμένα και μας αποκάλυψε τον μικρόκοσμο της Κατοχής", σύμφωνα με τη λιτή ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του γραμματέα της, Πέτερ Ένγκλουντ "Η γλώσσα του είναι απλή αλλά η δομή των αφηγήσεών του και η συνολική σύνθεση είναι εκλεπτυσμένες και κομψές. Ως ιστορικό, με εντυπωσιάζει ο αυθεντικός τρόπος με τον οποίο ο Μοντιανό χειρίζεται τη μνήμη: ανοίγει διαδρόμους στον χρόνο στους οποίους μπορείς να βαδίσεις και να ανακαλύψεις τον εαυτό σου". "Το έργο του μιλάει για τη μνήμη. Επανέρχεται στην ιστορία του, στη γέννησή του και μπορούμε όλοι να ταυτιστούμε μαζί του σε αυτή την αναζήτηση ταυτότητας. Μας αποκαλύπτει την επίδραση που έχει ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος στην ύπαρξή μας, τη θέση που έχει η Αντίσταση και η συνεργασία με τους ναζιστές στο συλλογικό φαντασιακό μας", δήλωσε στον γαλλικό Τύπο μετά τη βράβευσή του ο εκδότης του Αντουάν Γκαλιμάρ.

Πάπισσα Ιωάννα