Tuesday, May 02, 2017

“Ημέρα Ανεξαρτησίας” του Ρίτσαρντ Φορντ

Η 4η Ιουλίου είναι ένα αμερικάνικο εθνικό ορόσημο. Ο Φορντ κατάγει το εθνικό σύμβολο σε προσωπικό θέμα, άσχετο με την ίδια την Ιστορία, αλλά με πυλώνα μια ανεξαρτησία, μια ατομική πορεία διαμέσου των μεγάλων αυτοκινητοδρόμων, μια απόπειρα του πρωταγωνιστή να ξαναδεί τον εαυτό-του.


Cafe doppio:

Richard Ford
“Independence Day”
1995

Ρίτσαρντ Φορντ
“Ημέρα Ανεξαρτησίας”
μετ. Θ. Σκάσσης
εκδόσεις Πατάκη
2016

 


Πριν το διαβάσω:
            Γιατί το διάλεξα; Επειδή ο Ρίτσαρντ Φορντ έμεινε στον νου-μου ως σημαντικός συγγραφέας, τόσο λόγω της φήμης που τον συνοδεύει όσο και χάρη στον “Καναδά”, μυθιστόρημα στο οποίο είδα δείγματα μεγάλης μυθιστορηματικής ωριμότητας, αν και η δομή του έργου με προβλημάτισε.

Καθώς το διάβαζα:
             Πιάνω τώρα την “Ημέρα Ανεξαρτησίας” με την αίσθηση ότι έχω να κάνω με ένα Magnum Opus.
            Τόπος η μικρή πόλη Χάνταμ, που, αν και βρίσκεται κοντά στη Νέα Υόρκη, αναδίδει έντονη την επαρχιώτικη μυρωδιά και ταυτόχρονα “φαντάζει εύπορο και ανυποχώρητα σίγουρο ως προς τις αστικές προσδοκίες-του”. Εκεί ζει ο Φρανκ Μπάσκομπ, κτηματομεσίτης που έχει χωρίσει με τη γυναίκα-του Άνν, με έναν γιο και μια κόρη, με τη δουλειά-του να είναι μισή μπελάς και μισή ανάγκη, άλλοτε ζήλος κι άλλοτε βάλτος. Η αναζήτηση κατοικίας για ένα νεαρό ζευγάρι, τον Τζο και τη Φύλλις Μάρκαμ, καταλαμβάνει μεγάλο μέρος των πρώτων σελίδων, δείγμα ίσως της αμερικάνικης φιλοδοξίας να βρεθεί το cozy απάγκιο, που να συνδυάζει ανέσεις αλλά και εγγύτητα στις μεγάλες πόλεις (Ερώτηση 1: συμπεριλαμβάνεται στο αμερικάνικο όνειρο η κατάλληλη κατοικία ή αυτή θεωρείται κάτι συμβατικό;). Κι όμως μαζί προκύπτουν και αμφιβολίες για το αν ένα σπίτι οδηγήσει σε μια διαρκή δέσμευση που θα αναιρέσει την όποια ελευθερία. Κι ενώ η κατοχή ακίνητης περιουσίας είναι μια επιβεβαίωση, αυτή είναι ταυτόχρονα κι ένα πεδίο ανησυχιών και μικρών φοβιών.
            Μετά το αργό αυτό ξετύλιγμα των αμφιβολιών του ζευγαριού, η αφήγηση αποκτά ενδιαφέρον. Κι αυτό συμβαίνει γιατί από τη μια ο συγγραφέας επιταχύνει και διατρέχει τα γεγονότα με λιγότερη σχολαστικότητα κι από την άλλη εξιστορεί τη ζωή του πρωταγωνιστή από τη στιγμή που χώρισε με τη γυναίκα-του και αγόρασε το σπίτι-της έως τη στιγμή που μπήκε στο μεσιτικό γραφείο και έγινε πλέον από αθλητικογράφος κτηματομεσίτης (Ερώτηση 2: είναι η ζωή του πρωταγωνιστή αντιπροσωπευτική του μέσου όρου των Αμερικανών πολιτών;). Κι έπειτα παραμονές της επετείου της Ανεξαρτησίας, παίρνει τον γιο-του, ο οποίος ζει με τη μητέρα-του, για ένα διήμερο ταξίδι (προσωπικής και εθνικής) αυτοσυνειδησίας.
Και καθώς βυθιζόμαστε στη ζωή του Μπάσκομπ, αναζητούμε τι είναι αυτό που τον κάνει εξέχοντα μυθιστορηματικό ήρωα. Είναι η ζωή του αντιπροσωπευτικό δείγμα του Αμερικανού που μπορεί και τα καταφέρνει; Είναι όλο το άπλωμα κάτοπτρο μιας αμερικάνικης κουλτούρας που δείχνει πως ο άνθρωπος πρέπει να βάλει στόχο την ανύψωση, την αξιοποίηση των ευκαιριών, την πρόοδο, την κίνηση, τη συνεχή μεταπήδηση σε ό,τι τον εξυπηρετεί, παρά τις όποιες αβαρίες και λάθη; Είναι ένας άνθρωπος που ζει τη χαοτικότητα της εποχής;
Από εκεί και πέρα συνάντησα πάλι μια “αμερικάνικη” τεχνική ξεδιπλώματος της πλοκής: πάνω σε έναν βασικό άνθρωπο-χαρακτήρα συμπλέκονται άπειροι άλλοι, με τις μικρές ιστορίες-τους και τις παρενθέσεις που ανοίγονται στη δομή: το ζεύγος Μάρκαμ με την ανασφάλειά-του, η πρώην συνεργάτις του γραφείου Κλαιρ Ντιβέιν που βρέθηκε παλιότερα δολοφονημένη, η πρώην σύζυγός-του Ανν και ο γιος-του Πολ, η νυν φίλη-του Σάλλυ, ένας νταλικέρης ονόματι Τανκς, ο καινούργιος σύζυγος της Άνν Τσάρλυ κ.ο.κ. Όλοι αυτοί μοιάζουν με τους ορόφους σε μια πολυκατοικία και ο Φρανκ είναι το ασανσέρ, που πηγαινοέρχεται, κυριολεκτικά (μέσω των άπειρων αμερικάνικων αυτοκινητοδρόμων και λεωφόρων) ή νοητά (μέσω τηλεφώνου ή σκέψης), από τον έναν στον άλλο.

Αφού το διάβασα:
            Ομολογώ ότι το βρήκα αμερικάνικα παραφουσκωμένο. Ο διάλογος λ.χ. με τον φρουρό στην πύλη της οικίας του Τσάρλυ (όπως και άλλοι διάλογοι ή επιμέρους επεισόδια), παρόλο που είχε μια κάποια σκοπιμότητα, δείχνει πώς αντιμετωπίζει ο Φορντ και η σύγχρονη πεζογραφική τάση τις σκηνές-του: ως εκτενείς αφηγήσεις ή διαλόγους που πλατειάζουν, μάλλον σκόπιμα, για να αναδείξουν τον τρόπο σκέψης προσώπων και κοινωνιών.
            Ο Φορντ ξέρει να γράφει, το είχα διαπιστώσει και στον “Καναδά”, αφού μπορεί να κρατά την μπαγκέτα της γραφής-του με δεξιοτεχνία και σε μια πολυσέλιδη σύνθεση συνδυάζει την ατομική πορεία με τους συμβολισμούς περί ανεξαρτησίας του έθνους (ερώτηση 3: είναι όντως αυτή η παραλληλία υπαρκτή ή υποβάλλεται απλώς από τον τίτλο;). Θέματα όπως η ιδιοκτησία, η αυτογνωσία, το διαζύγιο, η πατρική ιδιότητα, η επαγγελματική δεοντολογία συμπαρατίθενται σε μια αλυσίδα μικρών εκρήξεων. Κάθε επεισόδιο έχει μια μικρή αξία, που, αν εστιάσει κανείς σ’ αυτήν, βρίσκει νόημα. Αν όμως θελήσει να τα συνδέσει, ψάχνει ένα νήμα που να διαπερνά όλο το κείμενο αλλά δεν ξέρω αν το βρίσκει.
            Εντέλει αναρωτιέμαι τι κέρδισα ως αναγνώστης σε ένα 700σέλιδο ανάγνωσμα που αφορά “ένα Σαββατοκύριακο, όπου δεν συμβαίνει τίποτα στην ουσία”, όπως γράφει η Barbara Ehrenreich στο “New Republic” (από το αυτί του βιβλίου). Πολλά και λίγα.

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στις 11/4/2017 στο In2life και εδώ κοσμείται με εικόνες από: www.thebeijinger.com,  www.taplowgroup.com,  www.shutterstock.com,  zenithelevatorz.com,  www.squarebooks.com  και  www.askideas.com]
Πατριάρχης Φώτιος

22 comments:

Βιβή Γ. said...

Καλημέρα Πατριάρχη,καλό μήνα.Τι εννοείς "αμερικάνικα παραφουσκωμένο";

Πάπισσα Ιωάννα said...

Καλό μήνα, Βιβή.
Βλέπω ότι πολλοί Αμερικανοί συγγραφείς (Πύντσον, Ροθ, Μπουκόφσκι, Γιαναχιγκάρα κ.ο.κ.)
γράφουν ογκώδη ή και πολυπρόσωπα έργα,
που απλώνονται σε πολλά θέματα και πολλά παρακλάδια,
(από αίσθηση παγκόσμιας εμβέλειας των ΗΠΑ;),
συχνά γεμάτα με περιττά στοιχεία, φλύαρες σκηνές, αργόσυρτους διαλόγους και σκέψεις.
Καλημέρα.
Π.Φ.

Βιβή Γ. said...

Κατάλαβα και συμπληρώνω την σκέψη σου,αν μου επιτρέπεις,θυμίζοντας την κυριαρχία και της γλώσσας στην οποία γράφουν κι αυτό είναι μια ρεαλιστική διαπίστωση και δεν έχει να κάνει με το επίπεδο της λογοτεχνίας τους που είναι υψηλό, θα ισχυριστώ, δίχως να ξεχνάω ότι στηρίζεται στην ευρωπαϊκή που φαίνεται να την έχουν αφομοιώσει καλά,λογικό είναι και ιστορικά εξηγήσιμο.
Κι επειδή η μια ερώτηση φέρνει κι άλλες,ιδού δυο ακόμα στις οποίες απαντάς αν έχεις διάθεση και χρόνο.Γιατί βάζεις μαζί Φορντ,Πύντσον,Ροθ, Μπουκόφσκι και Γιαναχιγκάρα(!)στο παράδειγμά σου;Και η δεύτερη:μα και η ευρωπαϊκή δεν έχει αυτά τα μειονεκτήματα,γιατί κάνεις αυτόν ειδικά τον διαχωρισμό;
Την καλημέρα μου.

Unknown said...

καλησπέρα σας,ο Φορντ είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς βρίσκω ότι γράρει πολύ ισορροπημένα και είναι μια πολύ δυνατή φωνή. Θα τον σύγκρινα με τον Πύντσον που γράφει κι αυτός πολύ βαθειά αλλά όχι με την Γιαναχιγκάρα ούτε με τον Μπουκόφσκι.
Όσο για τον Ροθ τα πρώτα του βιβλία μου άρεσαν πολύ, τα πρόσφατα μοιάζουν να γράφονται κατόπιν παραγγελίας.
Τα σέβη μου
Σουμέλα

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή, καλημέρα.
1. Πολλοί Αμερικάνοι συγγραφείς, σαν αυτούς που αναφέρω, άλλος λίγο, άλλος πολύ, στήνουν ένα πολυπρόσωπο, χαοτικό συχνά, σκηνικό, αμερικάνικης επικράτειας,
μέσα στο οποίο συχνά δεν μετράνε οι λεπτομέρειες αλλά το σύνολο και η επιβλητική λόγω έκτασης, όγκου, ισχύος, γλώσσας, ατμόσφαιρα. Τα παραδείγματα δεν είναι αξιολογικά.
2. Σε ποιος Ευρωπαίους αναφέρεσαι;
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Σουμέλα, καλημέρα.
Δεν έβαλα μαζί τον Φορντ με τους άλλους λόγω αξίας
(κι εμένα ο Μπουκόφσκι και ο Ροθ δεν με πολυγεμίζουν),
αλλά για τους λόγους που εξήγησα παραπάνω στη Βιβή.
Συμφωνούμε.
Π.Φ.

Βιβή Γ. said...


Σε σύγχρονούς μας κυρίως,Έλληνες και μη.Ιταλόφωνους,ισπανόφωνους ή περίπου.Αγγλόφωνες και αγγλόφωνους.Να σου πω και ρωσόφωνους;Κοινό τους χαρακτηριστικό η φλυαρία,το περιττό,το κιτς της τηλεσειράς που κατά βάθος εύχονται να γίνει (κι αυτό είχαν δηλαδή στον νου τους), το πιασιάρικο και αλατοπιπερωμένο σε πολλές περιπτώσεις -κι αυτό τα καθιστά ακόμα πιο δεύτερα-με ολίγην από τοπική ιστορία,οπωσδήποτε από ματαιωμένη αριστερά και βεβαίως τις γκλαμουράτες ευρωπαϊκές δικτατορίες.Που όμως πουλάνε χιλιάδες αντίτυπα.
Θέλεις ονόματα και τίτλους;Νομίζω δεν θα σου πω.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Γιατί δεν λες ονόματα;
Νομίζω ότι όπως οι Ρώσσοι του 19ου αιώνα εκτρέπονταν σε κολοσσιαία έργα,
έτσι και οι Αμερικανοί κάνουν σήμερα το ίδιο.
Αν αυτό έχει επεκταθεί και σε άλλες λογοτεχνίες, και μάλιστα με μικρότερη επιτυχία, τότε αυτό δεν αναιρεί τη διαπίστωση.
Π.Φ.

Μαραμπού said...

Καλησπέρα Φώτιε,

επειδή έχω ξανασυναντήσει τις σκέψεις σου για την αμερικάνικη λογοτεχνία και τις αμφιβολίες που τρέφεις για την (όποια) αξία της, επίτρεψέ μου να αντιγράψω εδώ μερικές σκέψεις που είχα γράψει για την «Πολή στις φλόγες». Τελικά, η ανάγνωση εκείνη δεν έφτασε ποτέ στο τέλος, ωστόσο οι απόψεις μου αυτές ουδεποτέ άλλαξαν.

«[...] Αγαπώ την αμερικάνικη λογοτεχνία για την άλλη θέαση του κόσμου που μου προσφέρει. Είναι εξωστρεφής, τόσο διαφορετική από την ευρωπαική. Κατά κανόνα, ξετρελαίνομαι για την λογοτεχνία της ενδοσκόπησης, δώστε μου 600 σελίδες με έναν ήρωα που σκάβει ως τις εσχατιές του εγώ του, και πάρτε μου την ψυχή! Στον αντίποδα όμως, αγαπώ και εκείνες τις πολυφωνικές, καλειδοσκοπικές αφηγήσεις με τους 150 χαρακτήρες, την δράση, τα χρώματα, τις μουσικές, τα πυροτεχνήματα. Ομολογουμένως, με λιγότερη ενδοσκόπηση σε σχέση με άλλες λογοτεχνίες, αλλά όταν έχεις να διαχειριστείς τόσο πολλούς χαρακτήρες δεν μπορείς να δώσεις σε όλους την βαθύτητα του κυρίου Κ. – μπορείς; – είναι σίγουρα αφελές να κατηγορηθείς από κάποιους αναγνώστες γι' αυτή σου την παράλειψη.»

«[...] Μην κολλάμε στην ταμπέλα (είτε θετικά είτε αρνητικά προσκείμενοι) «Μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα» – ο συγγραφέας που θα το γράψει δε θα το καταλάβει εγκαίρως και το ίδιο θα πάθει και ο αναγνώστης. Αυτό που μπορεί όμως να καταλάβει ο αναγνώστης είναι η αίσθηση ότι διαβάζει ένα καλό βιβλίο και η «Πόλη στις φλόγες» είναι ένα αναθεματισμένα καλό βιβλίο. Σφιχτοδεμένη πλοκή, σαρωτική αφήγηση, ένα εκρηκτικό μείγμα εξασφαλισμένης απόλαυσης. Ίσως και το φθηνότερο σεμινάριο δημιουργικής γραφής που κυκλοφορεί αυτή την εποχή.»

«[...] Μα, τι μεγαλειώδης αφήγηση! Τι μεγαλειώδης αφήγηση! Αυτό είναι το ζουμί του βιβλίου, και είναι αρκετό για να χορτάσει και την πλέον πεινασμένη από τις αναγνωστικές ψυχές μας. Το φειδωλό αλλά περιεκτικό οπισθόφυλλο αναφέρει οτι πρόκειται για μια εντυπωσιακή επίδειξη ικανοτήτων – και είναι ακριβώς αυτό. Νομίζετε ότι είναι ήσσονος σημασίας ζήτημα να κάνεις επίδειξη ικανοτήτων στη λογοτεχνία; Ε, λοιπόν, όχι! Είναι απολύτως απαραίτητο, είναι διασκεδαστικό, είναι ουσιώδες. Η λογοτεχνία γουστάρει την επίδειξη ικανοτήτων. Ειδικά όταν σε περιβάλλει μια επίμονη λογοτεχνική επίδειξη ανικανοτήτων, τότε νιώθεις ευλογημένος όταν συναντάς ένα τέτοιο βιβλίο.»

Αυτές ήταν μερικές σκέψεις που μου δημιουργήθηκαν από την ανάγνωση του βιβλίου, «Πόλη στις φλόγες». Αν, τελικά, το παράτησα ήταν γιατί του έλειπε λίγο παραπάνω χιούμορ στην αφήγηση και ένα είδος εσωτερικής «δύναμης» και «ψυχής» παρά την αδιαμφισβήτητη τεχνική του αρτιότητα.

Μαραμπού said...

Αν συνυπολογίσεις και όσα περί αναληθοφάνειας περιγράφω στην τελευταία μου ανάρτηση στο μπλογκ (και αυτό, απόσπασμα από την κομμένη ανάρτηση για τον Χάλμπεργκ!) θα έχεις σχηματίσει μια καλή ιδέα για το πώς αντιμετωπίζω την αμερικάνικη λογοτεχνία και πόσο εκτιμώ την αξία της. Βέβαια, όλα είναι θέμα γούστου, δεν σημαίνει ότι διαβάζω καθετί αμερικάνικο, απλώς όταν συναντώ βιβλία με συγκεκριμένες αρετές, κατά τα προσωπικά μου γούστα, τα διαβάζω ευχάριστα -- δεν στέκομαι δηλαδή, στην φλυαρία, στη χαοτική αφήγηση ή/και στην αναληθοφάνεια της πλοκής, όπως στέκονται άλλοι αναγνώστες (μαζί με αυτούς και εσύ).

Να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω διαβάσει Φορντ, απλώς κατανοώ απολύτως τους λόγους της «πολεμικής» σου, αν και δεν τους ενστερνίζομαι. Μένει να διαβάσω, για να μάθω αν τελικά θα είναι του γούστου μου ή όχι.

Σχετικά με τον Πύντσον, έχεις καταλάβει πιστεύω τον έρωτα που τρέφω για τα βιβλία του! Διαφωνώ οτι στηρίζεται στην φλυαρία ή στο άσκοπο χάος, η δομή του είναι αρτιότατη και βασίζεται στην (συγγραφική) εντροπία, όπου όταν η εντροπία μεγαλώνει οι πληροφορίες είναι χαώδεις και περιπλεγμένες, όπου μειώνεται (προς το τέλος των βιβλίων που ξεκαθαρίζουν κάποιες συνδέσεις) οι πληροφορίες κάπως ξεκαθαρίζουν και βλέπεις τις σχέσεις που δεν έβλεπες νωρίτερα. Για μένα, η γραφή του, είναι απλά πέραν του κόσμου τούτου!! Βέβαια, πολλοί αναγνώστες δεν βλέπουν τίποτα άλλο παρά ένα χαοτικό συνονθύλευμα. Δεκτόν :)

Τα σέβη μου... και η Βιβή να δώσει επιτέλους ονόματα!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Καλημέρα, Μαραμπού.
Αυτό είναι διάλογος: να διαφωνούμε, αλλά να μπορούμε να ανταλλάξουμε απόψεις και επιχειρήματα. Σ' ευχαριστώ.
1. Νομίζω ότι στην περιγραφή του φαινομένου, συμφωνούμε απόλυτα, αλλά διαφωνούμε στην εκτίμησή-του.
2. Αυτή η ποικιλία και πολυμέρεια, την οποία συμφωνούμε ότι έχει το αμερικάνικο μυθιστόρημα, είναι κατ' εμέ και πηγή δυσκολιών για τον αναγνώστη να απολαύσει ένα συνεκτικό κείμενο και παράγοντας ρηχότητας, αφού ο συγγραφέας εμμένει στην περιήγηση από άτομο σε άτομο (σ' αυτό δεν εμπίπτουν όλοι όσοι προανέφερα).
3. Είναι και θέμα κουλτούρας. Η αμερικάνικη κουλτούρα συχνά δεν ταιριάζει με την ευρωπαϊκή-μας οπτική, όσο κι αν μας έχει διαποτίσει με τις ταινίες του Χόλυγουντ.
4. Η Βιβή είθε να δώσει ονόματα...
Π.Φ.

Μαραμπού said...

Καλησπέρα Φώτιε.

Υποψιάζομαι ότι ως αμερικάνικη λογοτεχνία θεωρείς περισσότερο (και εγώ πέφτω ενίοτε σε αυτήν την παγίδα) την σύγχρονη αμερικάνικη λογοτεχνία με όσα «ελαττώματα» της προσάπτεις. Μην ξεχνάμε όμως ότι και ο Φώκνερ είναι αμερικανική λογοτεχνία, όπως και ο Μέλβιλ (και άλλοι πιο σύγχρονοι και ίσως ισάξιοι, τους οποίους όμως αγνοούμε γιατί δεν έχουν μεταφραστεί). Γιατί όχι και ο Ναμπόκοφ (στην usa εκδοχή του) τώρα που το σκέφτομαι! Δεν γράφουν όλοι με την πολυμέρεια που υπαινίσσεσαι και την αναπόφευτκη ρηχότητα που ανακύπτει από την επεξεργασία εκατοντάδων χαρακτήρων. Όπως έγραψα παραπάνω όμως δεν μπρορείς να δώσεις σε όλους την βαθύτητα του κυρίου Κ. και να σου πω την αλήθεια, δεν είναι και απαραίτητο. Εγώ λατρεύω μερικοί χαρακτήρες απλώς να κάνουν περάσματα, να λένε δυο ατάκες που να ενισχύουν μεν την γενική εντύπωση που θα αποκομίσεις από το τελειωμένο βιβλίο, αλλά να μην έχει ιδιαίτερη σημασία ο λόγος τους, για την μικροπλοκή στην οποία εμφανίζεται. Περπατώντας σε έναν πολυσύχναστο δρόμο, δεν σου περνάει από το μυαλό, τι να σκεφτονται τώρα όλοι αυτοί δίπλα μου;; Εγώ το σκέφτομαι. Δεν θα ήθελα όμως όλοι αυτοί να μου αναλύσουν τα σώψυχά τους, απλώς να με διασκεδάσουν με τις πιο ρηχές σκέψεις τους! Αυτό ενίοτε μου το προσφέρει η (σύγχρονη) αμερικανική λογοτεχνία.

Η λογοτεχνία (θα έπρεπε να) είναι παγκόσμια, αυτό ψάχνω εγώ στα βιβλία που διαβάζω. Σαφώς και είναι εν μέρει θέμα κουλτούρας, ας πούμε, δεν μου ταιριάζει η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία (άλλου είδους «αμερικάνικη» αυτή!) ή η ιαπωνική. Όμως, αν το βιβλίο είναι καλό κατά τα γούστα μου, το διαβάζω με προσοχή και συνεπαρμένος. Τώρα, αυτη η αμερικάνικη κουλτούρα που αναφέρεις, δε θα έλεγα ότι είναι τόσο μακρινή μας (και ασχέτως με την επιδραστικότητα του χόλιγουντ), είναι μια κουλτούρα που έχει μπει στις ζωές μας θέλοντας και μη, δεν μπορείς να την αγνοήσεις τόσο εύκολα, όσο την ιαπωνική, φερ' ειπείν.

Νομίζω ότι η μίμηση που έχουν επιχειρήσει πολλοί συγγραφείς, πάνω στον Πύντσον και εσχάτως στον Φόστερ Γουάλας έχει δημιουργήσει τα «ενοχλητικά» σημάδια που εντοπίζεις και σου προκαλούν μια αμφιθυμία. Για τον Πύντσον δε θα πω περισσότερα γιατί θα γίνω γραφικός. Για τον Γουάλας, καταλαβαίνω πως έγινε ένα είδος «μόδας» ίσως όχι αδικαιολόγητα όμως -- περιμένω να διαβάσω ένα μεγάλο του έργο για να κρίνω. Σχετικά με την ποπ κουλτούρα που αυτοί οι δυο συγγραφείς χρησιμοποιούν, καθώς και πολλοί άλλοι, έχω να πω ότι με διασκεδάζει τρομερά και θα ήθελα και από άλλες λογοτεχνίες να ασχολούνται με την ποπ κουλτούρα τους -- και πολλές το κάνουν, απλώς δεν είναι τόσο αναγνωρίσιμη σε μας όσο η «δημοφιλής» (λόγω επεκτασιμότητας και διεισδυτικότητας) αμερικάνικη. Για να μην κουράσω περισσότερο, θεωρώ ότι αν γράφεις καλά και χρησιμοποιείς σωστά τα εκφραστικά σου μέσα, δεν περνάς απαρατήρητος, όποιας εθνικότητας και αν είσαι.

Τα σέβη μου

Υ.Γ. Ξεκίνησα το «Καρτέλ» του Ντον Γουίλσον (αμερικανός και αυτός!). Αν και είμαι στην αρχή, διέκρινα μία υπέροχη αφήγηση (διαφορετική από αυτήν που «κατηγορείς», εκτός και αν πλέον δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός απέναντι σε αυτήν την λογοτεχνία, επειδή μου αρέσει), μένει να φανεί αν θα με κρατήσει ως το τέλος.

Υ.Γ. 2 Συγγνώμη για την αναποφασιστικότητα ανάμεσα στο «αμερικάνικη» και «αμερικανική» :p

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μαραμπού, ειλικρινά χαίρομαι με τα κατεβατά-σου,
κυρίως επειδή βλέπω αναλυτικά όσα θα ήθελα να μάθω, να σκεφτώ, να καταλάβω,
ειδικά καθώς τα επιχειρήματά-σου είναι λαγαρά και σαφή.

1. Μην ξεχνάμε ότι η συζήτηση ξεκίνησε από τέσσερα πέντε συγκεκριμένα ονόματα, που αφορούν ένα κομμάτι της σύγχρονης αμερικάνικης λογοτεχνίας. Επομένως, μιλάμε για μία από τις πολλές τάσεις-της.

2. "Εγώ λατρεύω μερικοί χαρακτήρες απλώς να κάνουν περάσματα, να λένε δυο ατάκες που να ενισχύουν μεν την γενική εντύπωση που θα αποκομίσεις από το τελειωμένο βιβλίο, αλλά να μην έχει ιδιαίτερη σημασία ο λόγος τους, για την μικροπλοκή στην οποία εμφανίζεται.": αυτό για μένα -από την άλλη- είναι ένα θέμα, γιατί έτσι διασπάται η συνεκτικότητα του έργου. Το μυθιστόρημα δεν είναι ένας δρόμος όπου βλέπεις α-συνεκτικά τα πάντα, αλλά ένα οικοδόμημα, όπου όλα έχουν τον ρόλο-τους. Είναι ίδιον των καιρών να χάνεται το μικρό μέσα στη συνολική αίσθηση, αλλά αυτό που υποβάλλει μία τάση να πηδήξω χωρία και σελίδες, πράγμα που δεν θέλω.

3. Η αμερικάνικη λογοτεχνία φυσικά επιχειρεί να γίνει παγκόσμια, όχι όμως αναγκαστικά λόγω της οικουμενικής ματιάς-της, αλλά λόγω μιας ιμπεριαλιστικής πολιτισμικής πολιτικής (δες τι είχα γράψει στο "Πολιτισμικός ιμπεριαλισμός ή παγκοσμιοποιημένα κριτήρια;" της 7/9/2015).

4. Δυστυχώς δεν θα συμμεριστώ την πίστη-σου ότι όποιος γράφει καλά θα διακριθεί όποιας εθνικότητας κι αν είναι, αφού το πολιτισμικό βάρος της κουλτούρας-του παίζει (και αυτό) ρόλο.
Π.Φ.

Μαραμπού said...

Ακριβώς επειδή είναι πολλές οι τάσεις της αμερικάνικης λογοτεχνίας, πιστεύω ότι καθέ αναγνώστης μπορεί να εντοπίσει μία πτυχή της που θα τον ικανοποιεί. Φυσικά, δεν έχω εξαντλήσει την αμερικάνικη λογοτεχνία, ούτε καν την έχω ακραγγίξει, όμως την θεωρώ μια σπουδαία λογοτεχνία και πάντα την ανακαλύπτω (σαν Κολόμβος) με χαρά! Η Αμερική είναι χαοτική και ετερόκλητη (σε όλες τις πτυχές της) και αυτό το βλέπει κανείς και στην λογοτεχνία της. Για μένα, έχει μια γοητεία αυτό.

Εγώ έλκομαι από το χάος, την παραδοξότητα και την «ατέλεια» μερικών βιβλίων (ασχέτως του Πύντσον) και έτσι δεν με ενοχλεί ιδιαιτέρως αυτή η ασυνεκτικότητα των κειμένων. Σίγουρα οι λογοτεχνικές μας απαιτήσεις δεν συγκλίνουν και ιδιαίτερα! Προσφάτως είχα επιχειρήσει να διαβάσω το Confiteor -- το εγκατέλειψα νωρίς αλλά πρόλαβα να βγάλω ένα βιαστικό (αλλά όχι απαραιτήρως λανθασμένο) συμπέρασμα. Μου φάνηκε τεχνικά αρτιότατο, αλλά ανέδιδε ένα «ακαδημαισμό», ένα συγγραφικό οικοδόμημα που ήταν φτιαγμένο βάσει λεπτομερέστατου σχεδίου. Εννοείται ότι δεν είναι κακό αυτό (και φυσικά θα το διαβάσω στο μέλλον, δεν μου ταίριαξε η χρονική συγκυρία), απλώς του έλειπε μια «τρέλα» που δεν μπορώ να περιγράψω καλύτερα, όμως την κατάλαβα με τα δικά μου λειψά αισθητήρια όργανα. Για να κάνω μια παρομοίωση με το σκάκι που έχω πάντα εύκαιρο, μου αρέσουν οι σκακιστές που έχουν τέλεια τεχνική και οδηγούν την παρτίδα στο τέλος με άψογες και λεπτομερέστατα μελετημένες κινήσεις, υπαγορευόμενες από μια ψυχρή και τετράγωνη λογική... αλλά, μου αρέσουν περισσότερο εκείνοι οι «λοξοί» που συλλαμβάνουν μία αλλόκοτη και παράξενη ιδέα και κάνουν τους θεατές να μένουν με το στόμα ανοιχτό. Και αυτοί, ακόμα, οι λοξοί σκακιστές έχουν δουλέψει ως την τελευταία λεπτομέρεια τις κινήσεις τους (αλλιώς δε θα έφταναν ποτέ στην νίκη) αλλά με έναν δικό τους αλλόκοτο τρόπο. Μια τέτοια αναλογία ψάχνω και στα βιβλία που διαβάζω, χωρίς να ξεχνάω όμως ότι και στο σκάκι και στη λογοτεχνία αυτό που μετράει είναι η χαρά του παιχνιδιού.

Σαφώς και είναι ιμπεριαλιστική πολιτισμική πολιτική (σε πολλές περιπτώσεις υπαγορεύεται από το μάρκετινγκ που της γίνεται) γι' αυτό θέλει ιδιαίτερη προσοχή στα βιβλία που επιλέγεις. Και για να το συνδέσω με αυτό που έγραφα στο τέλος, ότι όποιος γράφει καλά θα αναγνωριστεί (προς Θεού δεν είμαι τόσο ρομαντικός όσο ακούστηκα!!), εννοώ ότι αυτό που έχει σημασία είναι να επιλέγει κάποιος ένα καλογραμμένο βιβλίο, όσο δύσκολη και αν γίνεται πλέον αυτή η επιλογή. Και από την μεριά του, ο συγγραφέας αν γράφει καλά, κάπως θα έρθει ο καιρός και θα αναγνωριστεί. Ακόμα και αν δεν ζει πλέον ο ίδιος (δυστυχώς). Μπορεί και όχι, όμως.

Τα σέβη μου

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μαραμπού,
φυσικά υπάρχουν πολλές τάσεις στην αμερικάνικη λογοτεχνία, αλλά καλό είναι να ξεχωρίσουμε τις δεσπόζουσες, μία από τις οποίες είναι αυτή για την οποία μιλάμε. Αλλιώς δεν μπορούμε να παρά να συζητάμε για κάθε λογοτεχνία αδιακρίτως.

Δεν μιλάω για ιμπεριαλιστική πολιτική λόγω μάρκετινγκ (αυτό το κάνουν και άλλες μικρότερες λογοτεχνίες όπως η σκανδιναβική με τα αστυνομικά-της),
αλλά για τον τρόπο γραφής και τη θεματική-της,
που εκπέμπει παγκοσμιοποίηση, αμερικάνικα ιδανικά σαν να είναι διεθνή,
τρόπο ζωής που μέσω και του κινηματογράφου θέλει να τον κάνει παγκόσμιο.

Δεν έχουν όλα τα καλά κείμενα ίδια τύχη,
αλλά κρίνονται (και όχι μόνο προωθούνται) και χάρη στην κουλτούρα που αντιπροσωπεύουν.
Ένα εξαιρετικό ελληνικό δεν θα έχει την ίδια τύχη με ένα ανάλογο γαλλικό.

Καλημέρα
Π.Φ.

Βιβή Γ. said...

Συγχωρείστε με που δεν μπαίνω στην ωραία συζήτηση,είμαι εκτός Αθηνών σε μέρος που από επιλογή δεν έχω ίντερνετ.Τώρα σας γράφω από ένα καφέ με free wifi.Αλλά θα τα πούμε αύριο,μεθαύριο.
Καλή βδομάδα

Μαραμπού said...

Ας περιοριστούμε λοιπόν σε αυτή την μία τάση για την οποία μιλάμε.

Να σου πω την αλήθεια, δεν έχω αντιληφθεί αυτή την πτυχή που περιγράφεις, ή για να είμαι ακριβής, δεν μπορώ να την αντιληφθώ. Δεν βρίσκω την γραφή της παγκοσμιοποιημένη (τι σημαίνει αυτό άραγε;) ούτε ότι προσπαθεί να περάσει τα δικά της ιδανικά και τον τρόπο ζωής. Εσύ, έχεις πρόχειρη την ανάγνωση του Φορντ με τα χαρακτηριστικά πατριωτικά μοτίβα που υποψιάζομαι ότι χρησιμοποιεί σε αυτό το βιβλίο του. Όμως, δεν είναι θεμιτό κάτι τέτοιο; Ως Αμερικανός δεν έχει το δικαίωμα και ίσως την πρόθεση και την ευαισθησία (ενδεχομένως περισσότερο από κάθε άλλον) να ασχοληθεί και να θίξει αυτά τα ζητήματα;

Στο κάτω κάτω κάθε λογοτεχνία δεν θέλει το αφήγημά της να το καταστήσει παγκόσμιο; Η Αμερική έχει αυτή την τάση, όπως είπα σε άλλο σχόλιο, που εκτείνεται και πέραν της λογοτεχνίας της. Δεν νομίζω όμως ότι μπορεί να περάσει τον ιδεατισμό της μέσω των βιβλίων της με τέτοιον τρόπο ώστε να τα «χάψουν» οι αναγνώστες αμάσητα. Εμένα όλα αυτά με αφήνουν παγερά αδιάφορο. Για αυτό σου είπα πιο πάνω ότι αν ο άλλος γράφει καλά, συγχωρώ και αναληθοφάνειες και παραφωνίες.

Υ.Γ. Συμφωνώ με τον επιλογό σου. Ήταν ανόητο αυτό που είπα. Εννοούσα κυρίως, ότι αν κάποιος γράφει καλά, αναξερτήτως εθνικότητας, ίσως να μην έχει την ίδια τύχη (όπως εύγλωττα απέδειξες) αλλά κατά βάθος θα έχει την ίδια λογοτεχνική αξία -- ασχέτως και αν ακόμα δεν επιβεβαιωθεί ποτέ αυτό. Ρομαντική αντίληψη για την δύναμη και την αξία της λογοτεχνίας :p

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μαραμπού, καλημέρα.
Είπα να μην απαντήσω για να μην έχω τον τελευταίο λόγο εγώ,
αλλά το θεώρησα αγένεια και έτσι συνεχίζω τον διάλογό-μας.
Όταν μιλάω για παγκοσμιοποιημένη γραφή και πολιτισμικό επεκτατισμό,
εννοώ την αίσθηση που αφήνουν πολλοί Αμερινάκοι συγγραφείς ότι γράφουν για τον αμερικάνικο πολιτισμό αλλά αυτό πρέπει να αφορά όλους,
με μια (εθνική)εσωστρέφεια και παράλληλα με μια διεθνιστική προβολή,
που ξέρει ότι στηρίζεται στην αμερικάνικη κοσμοκρατορία.

Με άλλα λόγια, ενώ οι συγγραφείς άλλων λαών γράφουν για τους ομοεθνείς-τους, άντε και για τους ομόγλωσσούς-τους,
και προσδοκούν να περάσουν και σε άλλες χώρες το έργο-τους,
οι Αμερικάνοι γράφουν για τους Αμερικανούς και τους αγγλόφωνους με την πίστη ότι αυτά αφορούν αυτόχρημα όλον τον κόσμο.

Π.Φ.

Μαραμπού said...

Καλημέρα Φώτιε,

όχι δεν θα ήταν αγένεια, δεν περίμενα να απαντήσεις. Ούτε εγώ θα απαντούσα σε επόμενο σχόλιό σου, νομίζω βγήκαν τα συμπεράσματα από την κουβέντα μας. Επιμένω να μην μπορώ να διακρίνω (αν και θα το προσπαθήσω την επόμενη φορά που θα διαβάσω κάτι σχετικό) αυτή την «επεκτασιμότητα» στην γραφή των Αμερικάνων. Βέβαια, μην ξεχνάμε ότι η αγγλική/αμερικάνικη γλώσσα είναι από μόνη της ένα όπλο επιβολής (αν και τα ισπανικά μιλιούνται περισσότερο εδώ που τα λέμε).

Ξαναλέω όμως ότι η Αμερική φαίνεται να έχει σε πολλές πτυχές της αυτό το «σύνδρομο επιβολής» και η λογοτεχνία της δεν μπορεί να γλυτώσει. Ως αναγνώστης θα κρίνεις αν αυτό που διαβάζεις σε αφορά ή σε αφήνει απ' έξω. Επίσης, μπορείς να περιορίσεις λίγο αυτή την αμερικάνικη λογοτεχνία (την σύγχρονη τάση της για την οποία συζητάμε) αφού βλέπεις ότι δεν σου πάει, δεν είναι κακό. Και εγώ έχω περιορίσει την λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, όσο καλές προθέσεις και αν έχω στο ξεκίνημα, στο τέλος σχεδόν πάντα δυσφορώ.

Τα σέβη μου

Βιβή Γ. said...

Τι ωραία η κουβέντα σας,κρίμα που δεν προλαβαίνω να πω για όλα όσα με παρακινείτε να σκεφτώ. Να αναρωτηθώ για ένα.Σάμπως την εποχή της κυριαρχίας της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας-που στο σύνολό της, κι εδώ βάζουμε και την αγγλική,είναι πιο άρτια και ενδιαφέρουσα από την αμερικανική-,έτσι δεν έγραφαν οι αντίστοιχοι μεγάλοι συγγραφείς;Με την πίστη ότι αυτά αφορούν αυτόχρημα όλον τον κόσμο(παίρνοντας την φράση σου,Φώτιε);Ο άνθρωπος στο έργο του Κάφκα και του Καμύ και ουκ ολίγων δεν αφορά τον παγκόσμιο άνθρωπο;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή, καλημέρα.
Αναφέρεσαι στη διαχρονικότητα των αξιών που προώθησαν οι Ευρωπαίοι,
στην πανανθρώπινη ματιά και στα ερωτήματά τους που αφορούν όλους
και όχι στην προώθηση του πολιτισμού
που στην περίπτωση των Αμερικανών θεωρείται δεδομένη και αυτονόητη μέσω του κινηματογράφου και του αμερικάνικου τρόπου ζωής.
Φυσικά, έχεις ένα δίκιο σε όσα λες,
καθώς πάντα ο κυρίαρχος πολιτισμός σε διεθνές επίπεδο
θεωρεί αυτόχρημα ότι είναι ανώτερος
και μιλά με την αίσθηση ότι εκφράζει το σύνολο της ανθρωπότητας με ιμπεριαλιστικές τάσεις.
Π.Φ.

Βιβή Γ. said...

Καλησπέρα,Πατριάρχη.Με χαρά ξεκλέβω χρόνο για να συμμετέχω στην ωραία κουβέντα.Η κυριαρχία, λέω,μιας κουλτούρας που αν το καλοσκεφτείς δεν είναι παρά ένα κράμα ανομοιογενούς υλικού-και σκουπίδια και τέχνη δηλαδή-,είναι αποτέλεσμα πολλών συγκυριών άμεσα εξαρτώμενων από την Ιστορία.Κάποτε κυριαρχούσε η ευρωπαϊκή γιατί κυριαρχούσε η Ευρώπη και με τα σκουπίδια της -σου θυμίζω επιφυλλίδες,ρομάντζα της συμφοράς,κιτς θέατρο κτλ-,και τα αριστουργήματά της.Εκτός από κουλτούρα όλο αυτό σήμερα μπορούμε άνετα να το αποκαλέσουμε και κυρίαρχη βιομηχανία οπότε τότε ναι,συμφωνούμε ότι οι Αμερικανοί έχουν την βαριά βιομηχανία εικόνας,λόγου κτλ και εξάγουν αβέρτα προϊόντα για όλα τα μυαλά και τα βαλάντια.Αλλά σ΄αυτή την περίπτωση η Λογοτεχνία τους και σχεδόν μόνο αυτή διασώζεται από μεγάλης πνευματικότητας γραφιάδες και πρέπει να βάλουμε στην κουβέντα μας το στοιχείο γλώσσα,την αγγλική γλώσσα πια ως κυρίαρχη και να διακρίνουμε λογοτεχνία των ΗΠΑ,λογοτεχνία του Καναδά,λογοτεχνία Νότιας Αφρικής κοκ.Τι γνώμη έχεις;