“Μπλε άσπρο μαύρο” του Karim Amellal

Η Γαλλία, με τις εκλογές της Κυριακής, δείχνει ότι η επανάπαυση απέναντι στον ακροδεξιό κίνδυνο εκκολάπτει μια γενικότερη ιδεολογία ανοχής προς τις μεθόδους του φασισμού. Η αντίδραση σ’ αυτόν είναι επιβεβλημένη πριν εξελιχθεί σε καθεστώς.

Αλγερινός καφές στη χόβολη: Karim Amellal “Bleu Blanc Noir” 2016
“Μπλε άσπρο μαύρο” μετ. Μ. Μητσός εκδόσεις Πόλις 2017

Πριν το διαβάσω:

            Γιατί το διάλεξα; Επειδή η Γαλλία είναι ένας συγγενικός πολιτισμικός χώρος, του οποίου οι εξελίξεις, και οι πνευματικές και οι πολιτικές, μοιάζουν με τις δικές-μας. Επειδή η ακροδεξιά απειλεί όλο και περισσότερο σκιάζει την Ευρώπη, επειδή οι γαλλικές εκλογές που έρχονται κάνουν πιο επίκαιρους τους προβληματισμούς που θέτει ο Amellal.

Καθώς το διάβαζα:

             Ο αφηγητής, που φέρνει στον συγγραφέα, είναι Γαλλοαλγερινός, σπουδασμένος, φτασμένος στην ιεραρχία της τράπεζας στην οποία εργάζεται, σκεπτόμενο άτομο που βλέπει τη Μαρί Λεπέν να προελαύνει προς την εξουσία, ενώ όλοι είναι σχετικά εφησυχασμένοι ότι δεν πρόκειται να αλλάξουν πολλά, ακόμα κι αν…, ακόμα κι αν εκλεγεί. Παράλληλα, η Γαλλία συγκλονίζεται τόσο από τρομοκρατικές επιθέσεις ισλαμιστών φονταμενταλιστών και ακροδεξιών ρατσιστών, από πολιτικές και κοινωνικές ζυμώσεις, από πλήθος φωνών που κραυγάζουν υπέρ της μιας ή της άλλης πολιτικής.

            Το διακύβευμα βέβαια είναι η συμβίωση Ευρωπαίων Χριστιανών και Μαγκρεμπικών και Μεσανατολιτών Μουσουλμάνων, πάνω στη σκακιέρα της δημοκρατίας, της ανοχής, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοσμικότητας αλλά και της ασφάλειας, της εργασίας, της κοινωνικής ομαλότητας.

            Είπα και προηγουμένως ότι μοιάζουμε με τους Γάλλους: και δεν είναι μόνο η παγκοσμιοποίηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση που μας φέρνει πιο κοντά, αλλά και η παρόμοια κοινωνική και πολιτική σκέψη, κληροδοτημένη ίσως από τη Γαλλική Επανάσταση και τη μετάγγιση ιδεών από τους Έλληνες που έζησαν στη Γαλλία, ο σοσιαλιστικός και φιλελεύθερος δικομματισμός, η ανάλογη στις δύο χώρες πολιτική φαυλότητα κ.λπ. Από την άλλη διαφέρουμε κιόλας: η μουσουλμανική κοινότητα στη χώρα και η σχέση-της με τη Β. Αφρική, το ακροδεξιό ρεύμα που φλερτάρει με την εξουσία, το ισχυρό διοικητικό σύστημα που αντέχει τους κραδασμούς, ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας κ.ά. κάνουν τη Γαλλία να ξεφεύγει από τα ελληνικά δεδομένα.

            Αλλά και από την πλευρά των Γάλλων, όπως φαίνεται στο βιβλίο, η Ελλάδα είναι συχνή αναφορά τόσο για τον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ όσο και για το Βυζάντιο και κυρίως την αρχαιότητα, την οποία έχουν περί πολλού· άλλωστε, η Γαλλική Επανάσταση και ο Διαφωτισμός άντλησε πολλά από αυτήν.

            Ο πρωταγωνιστής, για να γυρίσω στην υπόθεση του βιβλίου, περιηγείται ανάμεσα σε (μετριοπαθείς) ισλαμοφοβικές απόψεις και σε δεξιές πολιτικές, ανάμεσα σε ανεξίθρησκα πιστεύω και σε ακροδεξιά κηρύγματα σε μια Γαλλία που είναι εμφανώς διχασμένη. Το πανόραμα των αντιλήψεων δείχνει τη γενικότερη σύγχυση αλλά και την αδυναμία πολλών να καταλάβουν τι διακυβεύεται, αν εκλεγεί η Λεπέν.

            Τελικά, η Λεπέν εκλέγεται! Το σενάριο μοιάζει αντίβαρο στην ειρωνική σκηνοθεσία του Ουελμπέκ (“Υποταγή”) που έβαλε το Μουσουλμανικό Κόμμα να κερδίζει τις γαλλικές εκλογές. Κι έτσι με την ακροδεξιά στην ηγεσία όλοι (οι ξένοι, οι μουσουλμάνοι) αρχίζουν να ανησυχούν: κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να αντιμετωπιστεί η προσφυγική κρίση, επαναφορά της θανατικής ποινής για την τρομοκρατία, αναστολή του δικαιώματος της διαδήλωσης, έλεγχος των καταγόμενων από αραβικές χώρες, η αστυνομοκρατία και η σταδιακή κατάργηση των ανθρωπίνων ελευθεριών, η δημιουργία γκέτο, η σύσταση πολιτοφυλακής, η σύλληψη πολιτικών, ο έλεγχος των ΜΜΕ και η γενικότερη φασιστοποίηση της κοινωνίας. Το χειρότερο, που παραπέμπει άμεσα σε τεχνικές Χίτλερ, είναι η κατάρτιση σχεδίων για να θέσουν υπό έλεγχο “ύποπτες” και “επικίνδυνες για ριζοσπαστικοποίηση” πληθυσμιακές ομάδες: στην αρχή οι Ρομά, οι μουσουλμάνοι, οι Άραβες, οι ομοφυλόφιλοι και οι οροθετικοί, στη συνέχεια οι μαύροι και οι Εβραίοι κι έπειτα οι Ανατολικοευρωπαίοι, οι Ασιάτες, οι θρησκευόμενοι…

            Το πετυχημένο με τον πρωταγωνιστή είναι ότι αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη μετριοπάθεια και την αναβολή, ανάμεσα στην αραβική του καταγωγή που του λέει ότι κινδυνεύει και στην ευρωπαϊκή του σκέψη που του υποβάλλει την απάθεια και την εμπιστοσύνη στους απρόσωπους θεσμούς. Έτσι, εκφράζει τον μέσο άνθρωπο που δεν αντιδρά, εφησυχασμένος με τη δύναμη της δημοκρατίας (;), αφελής μέσα στην επερχόμενη κόλαση (;), αδύναμος να αντιληφθεί τον μελλοντικό κίνδυνο που γίνεται ραγδαία παρών (;), παθητικός μπροστά στις απειλές που δεν τις πιστεύει (;), ώσπου… Ο πρωταγωνιστής εντάσσεται με χίλιες επιφυλάξεις σε ομάδες αντίστασης, αλλά όσο προχωράει η υπόθεση, μπαίνει όλο και πιο βαθιά.

Αφού το διάβασα:

            Παρόλο που εξ αρχής το έργο φαίνεται ότι δεν διεκδικεί υψηλές λογοτεχνικές αρετές, καθώς ούτε στη γλώσσα, ούτε στην ατμόσφαιρα, ούτε στους υπόλοιπους χαρακτήρες βλέπουμε υψηλή στάθμη γραφής, είναι, και αυτό επιδίωκε, ένα μυθιστόρημα ιδεών που θέλει να αφυπνίσει μπροστά στον επερχόμενο ακροδεξιό κίνδυνο. Είναι ένα πολιτικό μυθιστόρημα που τοιχογραφεί τη Γαλλία και κεντρίζει τον αναγνώστη στις επικίνδυνες προοπτικές. Με έπεισε για την αληθοφάνεια των τεκμηρίων του και την αληθοφανή ρεπορταζιακή/ιστοριογραφική-του αποτύπωση, και σταδιακά για τη μετάλλαξη ενός μετριοπαθούς ανθρώπου σε πιο ενεργό υποκείμενο που σηκώθηκε από τη βολή-του και αντιστέκεται σε ό,τι φασιστικό διαχέει όλη την κοινωνία.

[Οι εικόνες που συνοδεύουν τη βιβλιοπαρουσίαση είναι παρμένες από: www.express.co.uk,  www.saphirnews.com,  incognegrablog.com,  yabiladi.com,  www.usmessageboard.com  και  france-fraternites.org]

            Πατριάρχης Φώτιος