“Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά” του Ρίτσαρντ Φλάναγκαν

Βραβείο Booker 2014. Ένας Αυστραλός που μιλά για τα τραύματα του πολέμου και για τα θραύσματα που πυορροούν ακόμα. Ένας σιδηρόδρομος που έκανε Ιάπωνες και αιχμαλώτους έρμαια στα γρανάζια της μοίρας.

Βρετανικός με ολίγη: Richard Flanagan “The Narrow Road to the Deep North” 2013
Ρίτσαρντ Φλάναγκαν “Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά” μετ. Γ. Μπλάνας εκδόσεις Ψυχογιός 2015

          Μ’ αυτό το βιβλίο αντιλαμβάνομαι τη σχετικότητα των βραβείων. Τα τελευταία είναι το αποτέλεσμα σύγκρισης (βραβεύω αυτό ως καλύτερο από εκείνα) και πολιτισμικής στόχευσης (βρίσκομαι σε ένα αγγλοσαξονικό περιβάλλον και επιλέγω με βάση τα αγγλοσαξονικά πρότυπα). Γι’ αυτό συχνά παραξενευόμαστε, όταν βλέπουμε μεμονωμένα ένα βραβευμένο βιβλίο και απορούμε τι ιδιαίτερο είχε για να πάρει τη Χ ή την Ψ διάκριση.

          Το βιβλίο κινείται σε επάλληλους κύκλους με κέντρο την αιχμαλωσία Αυστραλών στρατιωτών στη Βιρμανία από τις ιαπωνικές δυνάμεις το 1943. Εκεί χρησιμοποιήθηκαν ως εργατικό δυναμικό για να φτιαχτεί ο σιδηρόδρομος που θα έδινε στην Ιαπωνία στρατηγικό αποτέλεσμα. Ο Ροντρίγκο Έβανς είναι λοχίας και γιατρός και προσπαθεί να επιβιώσει και να προστατεύσει τους άνδρες-του, ενώ απέναντί-του έχει τον ταγματάρχη Νακαμούρα. Η αφήγηση πηγαινοέρχεται έντεχνα άναρχα στο πριν, που αφορά τον έρωτα του πρωταγωνιστή και τη σχέση-του με τη γυναίκα του θείου-του, στο μετά, που αφορά την επιστροφή και τον γάμο-του με την Έλλα, την τύχη του Νακαμούρα που διώχθηκε ως εγκληματίας πολέμου…

          Όλες αυτές οι αλληλοδιαπλεκόμενες επιφάνειες απαιτούν ισχυρή μνήμη και συνεχή εγρήγορση, που αμφιβάλλω αν μπορεί να βρεθεί στον μέσο αναγνώστη. Πρέπει να θυμάται πρόσωπα και μέρη, να ξεχωρίζει σκηνές και επεισόδια και προπαντός πρέπει να είναι σε θέση να κοσκινίζει το χάος και να κρατά τις βασικές ζώνες του μυθιστορήματος, που κυμαίνονται σε όλη την γκάμα των αποχρώσεων της αγάπης και του θανάτου. Γενικά οι σκηνές δεν φαίνονται άγριες, αλλά σελίδες σελίδες ο συγγραφέας πετάει στον αναγνώστη κατάμουτρα αίμα και φρίκη. Άλλωστε το 8^ο κεφάλαιο του βιβλίου ξεκινάει με αυτήν τη βαθιά σε νόημα και εύστοχη παράγραφο:

      “Κι ύστερα κανείς δε θα το θυμάται. Όπως τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Θα είναι σαν να μη συνέβη ποτέ. Τα δεινά, οι θάνατοι, η θλίψη, η εξαθλίωση, η αξιοθρήνητα άσκοπη τεράστια δοκιμασία τόσων ανθρώπων. Ίσως όλα αυτά υπάρχουν μόνο μέσα σε τούτες τις σελίδες και στις σελίδες μερικών άλλων βιβλίων. Η φρίκη μπορεί να οριστεί σ’ ένα βιβλίο, αν της δοθεί μορφή και νόημα. Στη ζωή όμως η φρίκη δεν έχει ούτε μορφή ούτε νόημα. Η φρίκη απλώς είναι. Κι όταν βασιλεύει, νομίζεις ότι δεν υπάρχει τίποτα στην πλάση που να μην είναι φρίκη.”

         

          Αυτό που συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο με τέτοια βιβλία είναι η τάση να παρουσιάζονται πολλά ετερόκλιτα επίπεδα δράσης, μεταξύ των οποίων η σύνδεση ανάγεται σε μια βαθύτερη κατανόηση του μυθιστορηματικού κόσμου. Έτσι, μου μένει η αίσθηση ανθρώπων που ταλανίστηκαν από τον έρωτα, ακόμα κι όταν βρήκαν την επόμενη σχέση, ή από τον πόλεμο, ακόμα κι όταν όλα τελείωσαν αισίως. Αλλά πόσο αισίως μπορεί να είναι, όταν μένουν βραδυφλεγή τραύματα που σκάνε ανύποπτα; Πόσο αισίως μπορεί να διάγεται μια ζωή, όταν έχει σκαφτεί εσωτερικά από τη φρίκη; Πόσο αισίως μπορεί να κινείται το μέλλον, όταν έχει χαρακωθεί από το παρελθόν;

          Έχω την εντύπωση, τώρα που τελείωσα το βιβλίο, ότι δεν θα θυμάμαι πολλά, ούτε θα κρατήσω σε όσα θα ήθελα να ανατρέξω. Γιατί; Γιατί νομίζω το διακρίνει μια αφαιρετικότητα, μια εξάχνωση της συγκίνησης μέσα στον κυκεώνα των μικρο-ιστοριών.

[Οι εικόνες ελήφθησαν από: www.theguardian.com,  apjjf.org,  www.daysofwonder.com  και  hellfire-pass.commemoration.gov.au]

Πατριάρχης Φώτιος