“Οι νόμοι των συνόρων” του Χαβιέρ Θέρκας

Μια εφηβική συμμορία και ένας θρύλος, ο αρχηγός-της ο Γαλανομάτης, ένας γυαλάκιας που μπλέκεται εκών άκων σ’ αυτήν, μια ωραία κοπέλα που ζει την νεανική-της επανάσταση, οι αφηγήσεις που ανασυνθέτουν το παρελθόν, ένα ευφυές και ευδιάβαστο μυθιστόρημα, γοργό και βαθύ μαζί.

Ισπανίτο: Javier Cercas “Las leyes de la frontera” Literatura Mondadori Βαρκελώνη 2012 Χαβιέρ Θέρκας “Οι νόμοι των συνόρων” μετ. Γ. Ζακοπούλου εκδόσεις Πατάκη 2015

          Ο τίτλος με παρέπεμπε σε συμμορίες συνόρων, σε λαθραία και σε μετανάστες, σε παρανομίες από εδώ κι από εκεί. Αντίθετα, αλλά και ανάλογα, το περιεχόμενο του μυθιστορήματος αναφέρεται στα σύνορα μεταξύ της νομιμότητας και της παρανομίας, μεταξύ μιας μικροαστικής γειτονιάς και μιας συνοικίας παραγκών, όπου ζουν οι τσαρνέγο, οι εσωτερικοί μετανάστες της Χεβρόνα.

          Στην πρώτη ζει ο έφηβος αφηγητής, ένα βουτυρόπαιδο, γυαλάκιας, φοβισμένος, θύμα bullying, άτολμος, άβγαλτος, μέχρι που γνωρίζει τον Γαλανομάτη (παιδί της πιάτσας και της άλλης πλευράς) και γίνεται κι αυτός μέλος της συμμορίας, η οποία καπνίζει μαύρο, γυρνά τα βράδια, ληστεύει σπίτια και έχει πάρει τον ρόλο του κακού, γιατί οι κακοί περνάνε καλά. Η ιστορία δίνεται με την οπτική του σήμερα, σε μια συνέντευξη του αφηγητή σε έναν συγγραφέα, και αναπαριστά με πολύ μεθοδευμένα βήματα την πορεία-του από τη συνεσταλμένη κατάσταση του καλού παιδιού στην παράνομη συνθήκη των κακόφημων γειτονιών της πόλης.

          Το μυθιστόρημα απλώνεται (μέχρις ενός σημείου) διπολικά, αφού ο συγγραφέας παίρνει συνεντεύξεις, κυρίως από τον Κάνιας (τον πρωταγωνιστή) αλλά και από άλλους, όπως έναν αστυνομικό και τον διεθυντή των φυλακών, καθώς θέλει να γράψει ένα βιβλίο για τον Γαλανομάτη. Έτσι, από δύο-τρεις τουλάχιστον πηγές ανασυντίθεται η μετα-φρανκική εποχή του 1978, η οποία σημειωτέον μοιάζει πολύ με τη δική-μας δεκαετία του ’80. Η μνήμη παίζει καθοριστικό ρόλο, αφού επαναφέρει τα γεγονότα διαθλασμένα μέσα από τα γυαλιά-της, και έπειτα αναλαμβάνει δράση η εικασία, η ερμηνεία και κατανόηση όσων συνέβησαν, με εργαλείο τη μετέπειτα πείρα. Στην ουσία έχουμε τη δημιουργία ενός μύθου, του Γαλανομάτη, που ανέτειλε και έδυσε σε είκοσι περίπου χρόνια, μισής αλήθειας και μισού ψέματος, που πλάστηκε από τη δράση-του και από τις φήμες που τη συνόδευαν.

          Τα σύνορα είναι πορώδη, λέει και ξαναλέει ο αφηγητής, αφού όσο εύκολα ο Κάνιας βρέθηκε στην άλλη μεριά-τους, στο Μπάρριο Τσίνο και στην εφηβική παραβατικότητα, τόσο εύκολα (σχετικό είναι αυτό) ξαναβρέθηκε στη φυσιολογική νομιμοφροσύνη και συνέχισε τις σπουδές-του. Κι όταν πλέον έγινε δικηγόρος, και μάλιστα καταξιωμένος, ανέλαβε τον Γαλανομάτη ως πελάτη, αυτή τη φορά ως εκπρόσωπος του νόμου. Ο μύθος του θρυλικού ήρωα, που κέρδισε την προσοχή των ΜΜΕ και τον έρωτα πολλών γυναικών, χωρίς καν να τον έχουν δει από κοντά, μπλέκεται με το προσωπικό, το νομικό, το κοινωνικό προφίλ-του, απλώνεται και παραλλάσσεται, διαστρεβλώνεται και αιωρείται ως ιδεολόγημα, που όλοι προσπαθούν να το ορίσουν.

          Το μυθιστόρημα του Θέρκας είναι ένα αρτιότατο έργο, αξιοθαύμαστα δομημένο, που συνθέτει με επιδεξιότητα τα στοιχεία, την αφήγηση και την πραγματικότητα. Θαυμάζω τον τρόπο με τον οποίο έφτιαξε τη δομή και χρησιμοποίησε τη μυθοπλασία, για να δείξει τον υποκειμενισμό με τον οποίο χτίζεται κάθε αλήθεια. Κάθε αλήθεια είναι ένας μύθος και πολλές φορές είναι αδύνατο να φτάσουμε από τον λόγο στην πραγματικότητα. Και ακόμα περισσότερο αξίζει τον θαυμασμό-μας, επειδή η οπτική γωνία κάθε αφηγητή αντανακλά σε μια τεθλασμένη γραμμή την οπτική γωνία άλλων προσώπων (π.χ. ο Κάνιας εξηγεί τι πιστεύει ότι ένιωθε ο Γαλανομάτης γι’ αυτόν και τι πίστευε ότι πίστευε ο Γαλανομάτης σε διαρκείς αμοιβαίους αντικατοπτρισμούς).

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά την 30^η/6/2015 στο In2life και εδώ πλαισιώνεται με εικόνες που επιλέχθηκαν από: wheretoget.it, www.huffingtonpost.com, www.metalocus.es, europeblogger.eu και www.theguardian.com]

Πατριάρχης Φώτιος