“Δρόμοι” του Πέτρου Κουτσιαμπασάκου

Όταν η ζωή κρύβει κάτω από την επιφάνειά-της μια κινούμενη άμμο που κατατρώει το φυσιολογικό και το μετατρέπει σε τραγικό, όταν οι δρόμοι δεν είναι πάντα σαφές πού οδηγούν, η λογοτεχνία έρχεται να δείξει πώς ο άνθρωπος παλεύει με τη μοίρα, ήπια σκυφτός αλλά και στωικά μάχιμος.

Ελληνικός με καϊμάκι: Πέτρος Κουτσιαμπασάκος “Δρόμοι” εκδόσεις Πατάκη 2015

          Το όνομα και το έργο του Πέτρου Κουτσιαμπασάκου, του πρώιμα και άδοξα αναχωρούντος από τη ζωή, το γνώρισα με το πολύ καλό μυθιστόρημα “Πόλη παιδιών” που κυκλοφόρησε το 2012. Αυτό το χαμηλόφωνο ουρλιαχτό, αυτή η γραφή που άφηνε πολλά να εννοούνται χωρίς να τα εξωραΐζει ή να τα μεγαλοποιεί, αυτός ο μακρόχρονος καημός που συνοδεύει τα παιδιά που βίωσαν το ορφανοτροφείο έφτασε ως εμάς.

          Τώρα, ένας φάκελος με έτοιμα διηγήματα έμεινε πίσω για να εκδοθεί και να αποτελέσει τη λογοτεχνική διαθήκη ενός ικανού συγγραφέα. Εφτά κείμενα, που στήνουν μπροστά-μας το σκηνικό-τους, μιλάνε με την ατμόσφαιρα παρά με την πλοκή, γλιστράνε σαν το νερό χωρίς να φωνάζουν το μήνυμά-τους, αποτελούν τον τόμο.

          Δύο πράγματα εκτιμούσα όλο και περισσότερο καθώς προχωρούσα από διήγημα σε διήγημα την ανάγνωση: την υπαινικτικότητα και την αβίαστη γραφή.

Ξεκινώντας από το δεύτερο, μπορώ να πω ότι ο Κουτσιαμπασάκος δεν κάνει τερτίπια, αλλά σπρώχνει με σταθερό ρυθμό την αφήγηση, συνήθως ήρεμα, χωρίς σαμαράκια και λακούβες. Κάθε κείμενο ακολουθεί μια στρωτή πορεία, ελκύει τον αναγνώστη με το ανεμπόδιστο ξετύλιγμά-του, δεν κορυφώνεται αλλά και δεν κάνει κοιλιά, δεν εγείρεται αλλά και δεν χωλαίνει. Και μέσα σ’ αυτήν τη γραφή, η ατμόσφαιρα, το καθημερινό που δεν είναι τόσο απλό, το συγκινητικό που δεν περνά απαρατήρητο δείχνουν κάτι περαιτέρω από την ιστορία. Η γραφή κυλάει απρόσκοπτα για να οδηγήσει τον αναγνώστη κατευθείαν στο χαμηλό υπογάστριο κάθε διηγήματος.

Κι αυτό γιατί νιώθεις ότι πίσω από την ιστορία, που φαίνεται ρηχή και επιφανειακή, πίσω από το όμορφο ξεδίπλωμά-της, υπάρχει μια υπόγεια στοά με λάβα που κοχλάζει, χωρίς ποτέ ίσως να εκρήγνυται. Είναι η τεχνική του υπαινιγμού, της προσπάθειας να φτάσεις σε ένα υπολανθάνον νόημα, σε μια βαθύτερη αντίληψη του ίδιου του κειμένου και της ζωής. Στα πρώτα διηγήματα κάτι υπεκφεύγει π.χ. από την Ψ που, ενώ συζούσε δέκα χρόνια με τον Χ, όταν αυτός έμαθε ότι πάσχει από καρκίνο, επέστρεψε στην προηγούμενη ζωή-του κι αυτή έμεινε μετέωρη με ερωτήματα, συνειδητοποιώντας ότι δεν ήξερε καθόλου καλά αυτόν τον άνθρωπο (“Ψ συν Χ”). Η ζωή δεν είναι αυτή η στρωτή αφήγηση που φαίνεται.

Ακόμα πιο συνταρακτικό είναι ένα μικρό διήγημα με τίτλο “Ψηλά στον ουρανίσκο”, όπου το ποιος πρωταγωνιστεί και πού βρίσκεται αποκαλύπτεται μαεστρικά αργά αλλά και κλιμακωτά.  Ένα παιδί ξυπνά στο καινούργιο του σπίτι προσπαθώντας να συνηθίσει την ιδέα της υιοθεσίας μετά το ορφανοτροφείο, όπου μεγάλωσε. Οι πρώτες παραστάσεις, το νέο σπίτι, οι δυο “γονείς”-του που τους ονομάζει “κυρία” και “κύριο”, τα πρώτα ξεσπάσματα δίνονται υποδόρια και σταδιακά, σαν μια μικρή αποκάλυψη που ποτέ δεν θα επέλθει πλήρως.

Κρατάω το χαμηλόφωνο κλίμα, την οδύνη που σιγοβράζει, το παράπονο που δεν φτάνει στον μελοδραματισμό, την καθημερινότητα που αποκτά τραγικές διαστάσεις. Καλή παρέα και καλή ψυχή.

[Το κείμενο ξαναδημοσιεύεται εδώ, ελαφρά παραλλαγμένο, μετά την πρώτη-του δημοσίευση στο In2life στις 16/6/2015. Οι εικόνες που συνοδεύουν την ανάρτηση αντλήθηκαν από: www.in2life.gr, www.institut-economie-circulaire.fr, www.tvcgroup.com, www.instantcheckmate.com και www.fastcompany.com]

Πατριάρχης Φώτιος