“Τ Ο - Ε Μ Φ Υ Λ Ι Ο - Σ Ω Μ Α” _ του Κώστα Βούλγαρη

Παλιά υλικά, χρησιμοποιημένα λόγια, επεισόδια από μια Ιστορία που εξελίσσεται αέναα γίνονται ένα μυθιστόρημα κοπτοραπτικής ή ανακύκλωσης, το οποίο κάνει έναν απολογισμό της συγγραφικής πορείας του Βούλγαρη.

 

Ελληνικός στη χόβολη:   Κώστας Βούλγαρης “Το εμφύλιο σώμα”   Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2014

 

Ο

ι Τεγεάτες ζηλεύουν τους Μαντινείς, οι Αρκάδες πολεμούν με τους Αζάνες, οι αρχαίοι θεοί εξοβελίζονται από νέους, η καθαρεύουσα διαγκωνίζεται με τη δημοτική… Το πλάνο σιγά σιγά ανοίγει και οι Ρωμαίοι (Βυζαντινοί) μάχονται τους Φράγκους, ο Φωτάκος αντιδιαστέλλεται με τον Μακρυγιάννη, ο Διαφωτισμός με την ντόπια κουλτούρα…  Όλα αυτά είναι συμπτώματα ενός ευρύτερου εμφύλιου πολέμου, που διεξάγεται αέναα στην Ελλάδα και διχάζει ανθρώπους και ιδεολογίες, πόλεις και νοοτροπίες. Όλα στην ιστορία της χώρας είναι μια διαρκής διαπάλη των μεν με τους δε, μια αντιδικία που σπάνια οδηγεί σε συναίνεση, ενώ συχνότερα φέρνει αντιπαλότητα και πόλεμο.

            Κέντρο και παράδειγμα αυτής της εμφύλιας αντιπαράθεσης ο Κώστας Βούλγαρης φέρνει τη γενέτειρά-του γη της Αρκαδίας, που από την αρχαιότητα έως και σήμερα αποτελεί δείγμα αντιμαχόμενων τάσεων και συγκρούσεων, όχι κατ’ ανάγκη ένοπλων. “Το εμφύλιο σώμα” είναι στην ουσία μια ιστορική περιδιάβαση σε αν-ιστορικούς σταθμούς που δείχνουν πόσο εύκολα ο άλλος ονομάζεται εχθρός, ο διαφορετικός τοποθετείται απέναντι και όλοι αναζητούν αντιπάλους για να ορίσουν το “εγώ”-τους.

            Το βιβλίο λοιπόν μ’ αυτόν τον άξονα είναι η ανάλυση της ιστορικής διχοστασίας της Ελλάδας, που μας ταλαιπωρεί αιώνες τώρα. Με μεταμοντέρνα μικροσκόπια και αναθεωρητικές πένες, ο συγγραφέας ξαναδιαβάζει την Ιστορία και ξαναγράφει τις ιστορίες, επισημαίνοντας πάνω στο σώμα του χρόνου ουλές και μαχαιριές, τις οποίες κατάφεραν οι ίδιοι οι συν-ιδιοκτήτες αυτής της ιστορίας. Φυσικά μιλάει και για τους εμφανείς εμφύλιους, όπως τις επαναστατικές αντιπαλότητες μέσα στο ’21 και τον Εθνικό διχασμό του 1946-1949, αλλά και για τις μικρές αψιμαχίες που ποτέ δεν έπαψαν και αναδεικνύουν τις εμφανείς συγκρούσεις ως σύνηθες φαινόμενο στον ελληνικό χώρο. Στον ίδιο τορβά θέτει και τις ενδοπελοποννησιακές συγκρούσεις, ιδεολογικές, πολιτισμικές και στρατιωτικές, μεταξύ Ελλήνων, Τούρκων και Αρβανιτών, μιλά για τις Σλαβικές εισχωρήσεις…

            Ο Βούλγαρης προσπαθεί να αποδείξει το γνωστό ρηθέν ότι κάθε συγγραφέας γράφει συνέχεια το ίδιο βιβλίο. Με μια συμπιληματική δηλαδή κοπτοραπτική διαρθρώνει σε έναν κοινό άξονα αποσπάσματα από τα βιβλία-του, από το «Στο όνειρο πάντα η Πελοπόννησο» (2001) έως την «Αερσίλοφο χώρα» (2011). Έτσι, επιχειρεί μαζί μια προσωπική ανασκόπηση, μια ιστορική αναδιήγηση και μια λογοτεχνική επανέκθεση. Γράφει έναν κέντρωνα, όπως ο ίδιος λέει, ένα διακειμενικό πάτσγουορκ, που συντίθεται όχι από τα λόγια άλλων αλλά από τα δικά-του βιβλία σε ένα είδος ανακύκλωσης. Το είδαμε ξανά στο βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη “Πασαδόροι και βαστάζοι”, όπου ποικίλα διηγήματα παλαιότερων ετών επανασυντίθενται σε μια διαδοχική εξιστόρηση ιστοριών.

            Θα έλεγα ότι τέτοια διακειμενικά παιχνίδια, όπως τα αντίστοιχα του Κρητιώτη (π.χ. “Το μηνολόγιο ενός απόντος” ή τις “Εικονικές αντιγραφές”), που ο Βούλγαρης τα ονομάζει “πολυφωνικές μεταμυθοπλασίες”, είναι συχνά εγκεφαλικές κατασκευές μεταμοντέρνου πειραματισμού και όχι μια αισθητική-συγκινησιακή συνθήκη ανάγνωσης.

Πατριάρχης Φώτιος