ΝΟΜΠΕΛ Λογοτεχνίας 2010: Μάριο Βάργκας Λιόσα

Ένας νέος ερωτεύεται μια μεγαλύτερή-του, και μάλιστα θεία-του. Αυτό το κοινό μοτίβο παίρνει στα χέρια του Λιόσα μια μαγευτική διάσταση, αφού ο Λατινοαμερικάνος συγγραφέας χειρίζεται το υλικό-του με πρωτοφανή μαεστρία. 

 

Παγωτό κάστανο με ρούμι: Mario Vargas Llosa “La tía Julia y el escrididor” 1977 Μάριο Βάργκας Λιόσα “Η θεία Χούλια και ο γραφιάς” μετ. Μ. Μπονάτσου εκδόσεις Καστανιώτη 2013

 

            Δύο βιβλία σε ένα! Αυτή την δημιουργική μυθιστορηματική τεχνική του Περουβιανού συγγραφέα, που την είδαμε και στο βιβλίο-του “Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες”, την ξανασυναντάμε και στο παρόν έργο-του, μια τεχνική που κάνει τον αναγνώστη να μη βαριέται, αφού αυτός πηγαινοέρχεται από τον έναν τρόπο γραφής στον άλλο. Διαβάζεις το ένα και ενδιάμεσα παρεισφρέει το άλλο να αλλάξει το στυλ και την ατμόσφαιρα, να σε ξεκουράσει από τη συνεχή αφήγηση.

            Το πρώτο “βιβλίο” αναφέρεται στον δεκαοκτάχρονο Μάριο, που εργάζεται σε ραδιοφωνικό σταθμό της Λίμα, θέλει να γίνει συγγραφέας και κάποια στιγμή ερωτεύεται την εξ αγχιστείας θεία-του Χούλια. Στον σταθμό όπου δουλεύει προσλαμβάνουν τον περίφημο Πέδρο Καμάτσο, πολυτάλαντο άνθρωπο που γράφει ραδιοφωνικές ιστορίες, οι οποίες καθήλωναν χιλιάδες κόσμο στην πατρίδα-του Βολιβία. Εναλλάξ μ’ αυτό το “βιβλίο” διαβάζουμε το δεύτερο, το οποίο αποτελείται από αυτές ακριβώς τις ραδιοφωνικές ιστορίες που εκφωνούνται με μεγάλη επιτυχία, προς τέρψιν των ακροατών. Πρόκειται για διηγήματα, γραμμένα σε στυλ σαπουνόπερας ή αστυνομικού/δικαστικού, που ο Καμάτσο τα προσαρμόζει στις ανάγκες του περουβιανού κοινού, το οποίο ενδιαφέρεται είτε για τα σκάνδαλα των αριστοκρατών είτε τα μυστήρια των φτωχογειτονιών, όπου λαμβάνουν χώρα κάθε είδους εγκλήματα.

            Διαβάζοντας τον Λιόσα κατέληξα στην άποψη ότι η επιτυχία-του δεν στηρίζεται μόνο στην αφηγηματική-του άνεση, στην ικανότητά-του να είναι ένας hablador (αφηγητής) με ροή, μπρίο, κίνηση, αλλά και σ’ αυτό που θα ονόμαζα «εναλλαγή». Ο αναγνώστης βαριέται τον ίδιο ρυθμό, κουράζεται όταν μένει στάσιμη η ανάγνωση και γι’ αυτό επιζητά εναλλαγές, οι οποίες συνήθως έρχονται με ανατροπές, με καμπές στην ιστορία, με απρόσμενα περιστατικά που στρέφουν τον μύθο αλλού. Ε, ο Λιόσα αυτό το καταφέρνει με τη διπλή ανέλιξη της μυθοπλασίας-του, ανάμεσα στην ιστορία του Μάριο και της Χούλια και στις πάμπολλες δραματικές (σαπουνοπερικές) ιστορίες του Καμάτσο. Όλα αυτά που είχα στον νου-μου καθώς διάβαζα το μυθιστόρημα, επιβεβαιώθηκαν από μια φράση του έργου: “Η απόλαυση πηγάζει από την ποικιλία, φίλοι-μου” (σελ. 152) κι ήταν σαν να μιλούσε ο Περουβιανός συγγραφέας σε μας.

            Και για να κάνει την αφήγηση ακόμα πιο σκανδαλιάρικη, βάζει τον Καμάτσο να μπερδεύει τα ονόματα από ιστορία σε ιστορία, κάτι που προκαλεί καταστροφικές συνέπειες στην πρόσληψή-τους από το κοινό. Κι αυτό, πέρα από το ότι υπηρετεί την πλοκή, ώστε ο πολυτάλαντος σεναριογράφος να κλειστεί στο ψυχιατρείο και να…, υποδεικνύει ότι πολλές ιστορίες αφηγούνται ίδια περιστατικά, όπου ο λογοτέχνης απλώς αλλάζει τα ονόματα και διανθίζει το γεγονός με το δικό-του ύφος.

            Το μυθιστόρημα του Λιόσα διαβάζεται με ταχύτητα και με απόλαυση, δεν αφήνει τον αναγνώστη να ηρεμήσει, αλλά τον βομβαρδίζει τόσο με την ήπια αγωνία για τον δεσμό Μάριου και Χούλιας, που θα καταλήξει με περιπέτειες στον γάμο, όσο και με τις ευφάνταστες ιστορίες του Καμάτσο που πολλαπλασιάζουν τα παραθυράκια της οθόνης-μας μεταφέροντάς-μας νοερά από τα ημιφωτισμένα σοκάκια του λιμανιού στις οραματικές εκστάσεις των μοναστηριών και ούτω καθεξής. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα μπορούσε να οδηγήσει το τέλος του έργου σε έναν πιο έξυπνο συσχετισμό μεταξύ Μάριου και Καμάτσο και να δώσει άλλη προοπτική στο μυθιστόρημα. 

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον ιστότοπο In2life στις 29/4/2014. Οι εικόνες αντλήθηκαν από: trustmovies.blogspot.com, www.itma.ie, raphaelgross.com, www.gopixpic.com και hispanicreader.com]

Καλό χειμώνα κι υπομονή στα κρύα
Πατριάρχης Φώτιος