“Καιροί τέσσερεις” της Χριστίνας Καράμπελα

Γυναίκα συγγραφέας και γυναίκες ηρωίδες: καρέ της γυναίκας που λειτουργούν λίγο ανορθόδοξα λίγο παρελκυστικά, σε βαθμό που κάνει την ανάγνωση αμφίθυμη.

 

Ιρλανδικός καφές με άρωμα πραλίνα:   Χριστίνα Καράμπελα “Καιροί τέσσερεις” εκδόσεις Πόλις 2014

 

            Σπονδυλωτό και καλειδοσκοπικό το πρώτο μυθιστόρημα της Καράμπελα που παρακολουθεί μια οικογένεια μέσα από τέσσερα αφηγήματα για ισάριθμα πρόσωπα.

            Τι παράπονο από τους άνδρες έχει η Ρούλα, μια γηραιά κυρία, που ζει στον πύργο-της, με υπηρέτρια-οικονόμο, την Ευρυδίκη, και κηπουρό, και νοικιάζει το σπιτάκι του κήπου στη μεσίτρια Φώφη, θυμάται με πίκρα την κόρη-της Πέρσα που έφυγε στο Παρίσι και ετοιμάζεται για το αιώνιο ταξίδι φτιάχνοντας γλυκά του κουταλιού; Και πόσος μπελάς είναι για τον νεαρό συμβολαιογράφο Χαριτόπουλο να βρει την κόρη-της, μετά τον θάνατο της κυρίας Ρούλας Ιατρίδου, ώστε να εφαρμόσει τη διαθήκη, η οποία προέβλεπε αγαμία για την κληρονόμο, αν θέλει να αποκτήσει την περιουσία; Ποια η αφοσίωση της Ευρυδίκης που απεχθάνεται τον ασπρουλιάρη Χαριτόπουλο, ενώ φλέγεται με σεξουαλική κάψα για τον Αλβανό Αιμίλιο; Και ποιο το στίγμα της Πέρσας;

            Κάθε αφήγημα είναι ένα πολυγωνικό κομμάτι του παζλ που ολοκληρώνεται μόνο όταν τα κομμάτια κουμπώσουν μεταξύ-τους και συνθέσουν από κοινού τη συνολική εικόνα. Το πρώτο διακρίνεται από τον αργό ρυθμό και την απόλαυση της ζωής από μια γηραιά κυρία, που ξέρει πλέον τι θέλει, και το δεύτερο από τη διεκπεραιωτική αφήγηση από τη σκοπιά ενός τυπικού νομικού, χωρίς όμως ορολογία ή καθαρευουσιάνικες κορώνες, η οποία σταδιακά γίνεται πιο προσωπική, οιστρηλατημένη από τον έρωτα του Χαριτόπουλου για την Πέρσα.

            Μια πρώτη ερμηνεία που τίθεται διερευνητικά καθώς ξεκινά το έργο είναι πως το κείμενο απλώνει ένα εμμέσως απειλητικό δίκτυ, φτιαγμένο από αδιευκρίνιστης στόφας γυναίκες-αράχνες, που περικυκλώνουν το αρσενικό θύμα. Όλα τα βασικά πρόσωπα είναι γυναίκες, πλην του Χαριτόπουλου, γυναίκες μυστηριώδεις, αδιόρατα εχθρικές, που προκαλούν επιφυλάξεις, που εγείρουν ανησυχίες, που είναι συνάμα διαπροσωπικά απροσπέλαστες και ερωτικά διεγερτικές (η Πέρσα γίνεται αντικείμενο φαντασιώσεων, η Φώφη επιτίθεται σεξουαλικά στον άνδρα κ.ο.κ.). Αλλά κι από την άλλη οι ίδιες φαίνονται τόσο ανασφαλείς, όπως η Ευρυδίκη που επιθυμεί την ανδρική παρουσία, η Φώφη, παρθένα, που θέλει να γίνει μητέρα έστω και με εξωσωματική γονιμοποίηση, η Πέρσα που κυνηγιέται από τη νεκρή μάνα-της.

Και πίσω απ’ όλα αυτά η ψυχή της γιαγιάς-της να παρεμβαίνει σ’ αυτόν τον κόσμο και να αφήνει γραπτά μηνύματα καθοδήγησης και απειλής. Ο μεταφυσικός κόσμος συμφύρεται με τον φυσικό, οι νεκροί εξακολουθούν να έχουν λόγο στη ζωή των ζωντανών, οι τελευταίοι νιώθουν συνεχώς τη μοίρα-τους να καθοδηγείται από αδιόρατες δυνάμεις. Έτσι, το έργο τραβά άλλη ρότα, αυτήν της σύγκρουσης γυναικών μεταξύ-τους, γενιών και νοοτροπιών, κρίκων σε μια αλυσίδα που θέλει ο ένας να κρατήσει γερά κι ο άλλος να σπάσει.

Το έργο μού θύμισε πολύ «Το έβδομο ρούχο» της Φακίνου, γραμμένο εκεί στα 1983. Η ίδια σύνδεση της νέας κοπέλας με το παρελθόν, ειδικά με τη μάνα και τη γιαγιά-της, μια γυναικεία γραμμή ασφυκτική και ανελαστική, η ίδια απέχθεια προς τους άνδρες (εκφραστής της οποίας είναι εδώ η Ρούλα), η ίδια ώσμωση του πραγματικού με το μεταφυσικό. Η γυναικεία ταυτότητα, ο αυτοκαθορισμός-της, το στίγμα σε σχέση με τη «μητρική γραμμή» είναι κοινά θέματα που τριάντα χρόνια μετά επανέρχονται στην Καράμπελα.

Ωστόσο έμεινα εκκρεμής, όσο αυτή η στόχευση δεν υπηρετήθηκε από μια πιο σφιχτή δομή. Θα μου πείτε, ως άνδρας δεν μπορώ να αντιληφθώ τη γυναικεία, μετέωρη, μυστικιστική γραφή, που δεν εμμένει στην αλληλουχία και στη συνεκτικότητα, αλλά προβάλλει τα αδιόρατα νήματα της ζωής. Μπορεί. Θα επιμείνω όμως στη δική-μου ματιά, όσο αυτή η επιδίωξη κάνει κοιλιά στην αφήγηση του Χαριτόπουλου, αφήνει πολλά στοιχεία αναξιοποίητα, η αφήγηση της Ευρυδίκης δεν γεφυρώνει αφηγηματικά τη Ρούλα με την Πέρσα.

[Χρησιμοποίησα εικόνες που πήρα από τα: oregonstate.edu, notforsalecampaign.org, www.xpictonline.com, takimag.com και www.thetimes.co.uk]

Πατριάρχης Φώτιος