“Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ.” του Jean-Michel Guenassia

Ανάμεσα στον γιατρό Γιόσεφ που δεν ξεκίνησε κομμουνιστής αλλά έγινε ένας φιλήσυχος υπηρέτης του σοσιαλιστικού οράματος στην Τσεχία, αν και κατάλαβε το λάθος-του, και στον επαναστάτη Τσε Γκεβάρα που ξεκίνησε μάχιμος κομμουνιστής και στην πορεία απογοητεύτηκε από τη γραφειοκρατία και την προδοσία του συστήματος, ποιος αφήνει πιο έντονο το ίχνος-του στον αναγνώστη;  

Γαλλικός καφές με γάλα:

Jean-Michel Guenassia

“La vie rêvée d’ Ernesto G.”

Éditions Albin Michel

2012

“Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ.”

μετ. Α. Παππάς – Β. Χατζάκη

εκδόσεις Πόλις

2013

 

            Η αλήθεια είναι ότι το προηγούμενο βιβλίο του Γκενασιά που έπεσε στα χέρια μου, “Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων” [παραπέμπω σε συν-ιστολόγους που έγραψαν γι’ αυτό: Πανδοχείο και NO14ME], με άφησε παγερά αδιάφορο, με αποτέλεσμα να το παρατήσω μετά από πενήντα σελίδες. Κι όμως θεωρήθηκε από μερικούς απ’ όσους έγραψαν γι’ αυτό αριστούργημα, απέσπασε βραβεία, εκτιμήθηκε ως το καλύτερο του Γκενασιά· επομένως, κάτι στραβό έκανα εγώ, ξύπνησα άκεφος εκείνη τη μέρα, δεν κόλλησα εξ αρχής με το είδος της γραφής, βιάστηκα να το αφήσω ή κάτι παρόμοιο; Είπα λοιπόν να δώσω μια δεύτερη ευκαιρία στον Γάλλο συγγραφέα με το φετινό βιβλίο-του, που είχε την καλοσύνη ο εκδοτικός οίκος «Πόλις» να μου εγχειρίσει διά του ταχυδρομείου.

            Οι πρώτες εντυπώσεις είχαν δύο αντίθετες κατευθύνσεις: αφενός μια άνετη γραφή που σε τραβούσε όσο η αφήγηση είχε τη δική-της χάρη κι αφετέρου μια πορεία χωρίς σκοπό είναι για μένα πάντα μια ανούσια ανάγνωση. Περίμενα όμως υπομονετικά όσο η ατομική ζωή του Γιόσεφ Κάπλαν οδηγούνταν με ιστορικά νομοτελειακή ακρίβεια στα γεγονότα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ο προσωπικός βίος συμπλέκεται με το ιστορικό μέλλον της Ευρώπης και της Β. Αφρικής. Ο Γιόσεφ είναι Εβραίος εκ Πράγας, που έφυγε στο Παρίσι όπου σπούδασε γιατρός και έπειτα βρήκε μια θέση σε ερευνητικό ινστιτούτο του Αλγερίου. 

            Ανοίγω μια παρένθεση εδώ, για να επισημάνω τη στενή σχέση Γαλλίας και Αλγερίας αλλά και Γαλλίας και Τσεχίας, όπως αυτή φαίνεται στα γαλλικά γράμματα.

            Η πρώτη είναι ιστορικά προφανής, αφού η γαλλική αποίκηση της βορειοαφρικανικής χώρας διήρκεσε από το 1830 έως το 1962, με αποτέλεσμα πολλοί Αλγερινοί να ζουν ακόμα και τώρα στη Γαλλία ή Γάλλοι να έχουν περάσει ένα διάστημα της ζωής-τους στην Αλγερία, είτε στη Λεγεώνα των Ξένων είτε αλλού. Έτσι, εκτός από γαλλόφωνους συγγραφείς όπως είναι ο Γιασμίνα Χάντρα και τον Maurice Attia ή τον Boualem Sansal, έχουμε επίσης τον Jean Paul Nozière που αναφέρεται στην εκμετάλλευση της αφρικανικής χώρας από τους Γάλλους και τον Pierre Assouline που αναφέρεται στους Βέρβερους.

            Από την άλλη, πέρα από τον Μίλαν Κούντερα που αποτελεί σημαντικό παράδειγμα Τσέχου που μεταπήδησε στη Γαλλία, γράφοντας πλέον στα γαλλικά, πολλοί Γάλλοι συγγραφείς μιλάνε για την Τσεχία, όπως π.χ. ο Jérôme Garcin με τις “Δυο αδελφές από την Πράγα”.

            Τελικά, η ιστορία του Γιόσεφ αφηγηματικά κερδίζει τις εντυπώσεις. Η γραφή είναι ακριβής αλλά καθόλου βαρετή, η δράση καταιγιστική αν και με ελεγχόμενο ρυθμό, η προσωπική ιστορία του γιατρού, που εξαφανίστηκε για τρία χρόνια στις εσχατιές της Αλγερίας, για να μην αποκαλυφθεί η εβραϊκή του ταυτότητα, συμπορεύεται με τα ιστορικά γεγονότα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, ζει τη μεταπολεμική εφαρμογή του κομμουνισμού στις Ανατολικές χώρες κ.ο.κ.

            Στο δεύτερο μέρος, το μυθιστόρημα αποκτά πολιτικό χαρακτήρα, αφού ήδη φαινόταν το κομμουνιστικό όραμα που ξεκίνησε να εφαρμόζεται στην Τσεχοσλοβακία καταντά ένας σκληρός ολοκληρωτισμός που εξαφανίζει ανθρώπους, καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα και επιβάλλει έναν τρόπο ζωής χωρίς προσωπικές διαφυγές. Το δεύτερο μέρος, ακόμη περισσότερο, προσπερνά αυτό το γενικό πλαίσιο και εστιάζεται στη φιλοξενία του 38χρονου Τσε Γκεβάρα στο σανατόριο που διευθύνει ο Γιόσεφ. Ο υψηλός ασθενής πάσχει από ελονοσία και κουράρεται με επιτυχία από τον γιατρό, φυσικά ινκόγκνιτο με το ψευδώνυμο Ραμόν Μπενίτες.

            Η υπόθεση του Γκενασιά θυμίζει έντονα την ανάλογη υπόθεση που πραγματεύτηκε φέτος ο Μένης Κουμανταρέας στον “Θάνατο στο Βαλπαράιζο”. Εκεί, ο Έρικ Χόνεκερ έχει φυγαδευτεί στη Χιλή, όπου κουράρεται από έναν Έλληνα γιατρό που ζει και εργάζεται στην περιοχή. Ο Ανατολικογερμανός πολιτικός είναι πλέον ηλικιωμένος και ανίατα άρρωστος είναι μια καλή αφορμή για να φανεί εν είδει απολογισμού πόσο λίγο πετυχημένο ήταν το κομμουνιστικό όραμα, πόσο στην πράξη χώριζε σε κατηγορίες τους ανθρώπους, τόσο ιδεολογικά όσο και ταξικά. Ο Κουμανταρέας βάζει επιπλέον λίγο λατινοαμερικάνικο αισθησιασμό και ένα παιχνίδι νεοναζιστικής επανόδου, σαν μια κακογραμμένη φάρσα που ευτυχώς ποτέ δεν θα πραγματοποιηθεί.

 

            Τελικά, τι κερδίζουμε διαβάζοντας τον Γκενασιά; Καταρχάς, μερικές ώρες απολαυστικής αφήγησης, χωρίς σκαλοπάτια, χωρίς σαμαράκια, χωρίς κενά, αλλά με την αύρα μιας καλολαδωμένης αφηγηματικής μηχανής που ξέρει να προσελκύει τον αναγνώστη. Παράλληλα, μια ατομική πορεία ανόδου που συμπλέκεται με τα εθνικά, ιστορικά και πολιτικά δεδομένα του 20ού αιώνα και καταδεικνύει τη σφραγίδα των τελευταίων πάνω στην προσωπική ζωή. Στη διαπάλη έρωτα και πολιτικής, που προέκυψε από την αγάπη της Έλενας, κόρης του Γιόσεφ, με τον Τσε Γκεβάρα και της φυγής μαζί-του, το ενδιαφέρον εντείνεται, όχι τόσο για το ποιος θα κερδίσει, αλλά για το ποια στάση ζωής θα φανεί ότι μπορεί καλύτερα να υπερφαλαγγίσει τα εμπόδια. Αλλά και ένα εκπληκτικό τέλος, γεμάτο ανατροπές και συγκίνηση, σε μερικές σελίδες δάκρυσα, και μια πολύ οργανωμένη κατάληξη που αποδεικνύει πόσα μυστικά ρεύματα κινητοποιεί η Ιστορία ερήμην-μας.

            Το συμπέρασμά-μου είναι ότι πρέπει να ξαναπιάσω τη “Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων”! Απλώς δεν ξέρω αν την έχω ή τη χάρισα πουθενά!!

 

{Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: www.123rf.com, www.radio.cz, www.bbc.co.uk, roadtobhutanmusic.wordpress.com, www.leninimports.com και www.terrafemina.com}

Πατριάρχης Φώτιος