“Φεντέρ ή ο πλούσιος σύζυγος” του Σταντάλ

Γαλλία, 19^ος αιώνας, ρομαντικοί και άλλοι, ρεαλιστές ή νατουραλιστές, συγγραφείς, κλασικά πλέον έργα ή μακρινά απολιθώματα;, ματιές στην τέχνη και στη νοοτροπία άλλων εποχών, καινοτομίες και τεχνικές που δεν πεθαίνουν ή λιθαράκια που έμειναν εκεί στην άκρη της θάλασσας; 

Γαλλικός καφές με άρωμα μέντα:

Stendhal

“Féder ou le Mari d’ argent”

1855

Σταντάλ

“Φεντέρ ή ο πλούσιος σύζυγος”

μετ. Έ. Κορομηλά

εκδόσεις Πόλις

2012 

            Αυτό το ημιτελές έργο του Σταντάλ είναι γραμμένο πολύ πιο ανάλαφρα από τα άλλα-του που θεωρούνται και τα πιο σημαντικά-του, το “Μοναστήρι της Πάρμας” και “Το κόκκινο και το μαύρο”. Είμαι μια νουβέλα που είναι γραμμένη σαν τρίλια πάνω στο θέμα της ερωτικής απιστίας. Το ύφος είναι ανάλαφρο και παιγνιώδες, ο ρυθμός χοροπηδά με μικρά βηματάκια, η αφήγηση κυλάει απρόσκοπτα.

            Το έργο του Σταντάλ φωνάζει, κατά τη γνώμη-μου, γύρω από το θέμα της υποκρισίας και της δυνατότητας του ατόμου να ανέβει με προσποίηση και μηχανισμούς παραπλάνησης των άλλων. Ο υιός Φεντέρ επαναστατεί εναντίον του πλούσιου πατέρα-του και παντρεύεται μια θεατρίνα (Oh mon Dieu!), αλλά αυτή πεθαίνει και ο ίδιος προσπαθεί να επιβιώσει ζωγραφίζοντας. Προσποιείται τον θλιμμένο, εισάγεται στους κύκλους της αριστοκρατίας όπου πουλάει μετρημένη μελαγχολία και περινούστατη τέχνη, κερδίζει απήχηση και χρήματα. Πόζα και υποκρισία είναι τα όπλα σε μια εποχή καθωσπρεπισμού, όπου η επιφάνεια κυριαρχεί. Έτσι, κι αυτός χρησιμοποιώντας τα ίδια μέσα δείχνει αυτό που δεν είναι, παίζει πολύ καλά τον ρόλο-του και ανεβαίνει σε γνωριμίες και κύρος. Σχετίζεται με τη νεαρή Βαλεντίν, παντρεμένη με τον πλούσιο επαρχιώτη σύζυγό-της, της οποίας το πορτρέτο αναλαμβάνει να ζωγραφίσει.

             Όλη η ιστορία και η στανταλική γραφή γίνεται επίκαιρη αν τη δει κανείς σαν μια προσπάθεια να καταδειχθεί η κοινωνική αναρρίχηση σαν μια καλά δουλεμένη υποκριτική συνθήκη. Ο σημερινός αναγνώστης ερανίζεται μορφές προσποίησης όχι μόνο στην κοινωνική αναγνώριση, αλλά και στον παράνομο έρωτα που σκαρφίζεται τεχνάσματα κόσμιας συμπεριφοράς, για να μη γίνει αντιληπτός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τρόπος δεξίωσης των καλεσμένων σε δείπνα περιωπής, που δείχνουν μάλλον τη βιτρίνα και το φαίνεσθαι παρά την ουσία της φιλοξενίας.

            Τέτοια έργα, όπως οι κλασικοί Γάλλοι, Ρώσοι ή Άγγλοι του 19^ου αιώνα, μπορούν να προκαλέσουν δύο ειδών αναγνωστικές αντιδράσεις στον αναγνώστη του 21^ου αιώνα: ή να τα δει με την ιστορική-τους αίγλη και να εκτιμήσει τον ρόλο-τους μέσα στη λογοτεχνική εξέλιξη ή να τα δει με την οπτική του σήμερα και να προσπαθήσει να τα εκτιμήσει ως σημερινός αποδέκτης. Η πρώτη προϋποθέτει μύηση και γνώσεις ιστορίας της λογοτεχνίας, ενώ η δεύτερη ελέγχει το κείμενο αυτό καθεαυτό και σε σχέση με την όποια διαχρονική-του αξία.

> Δείτε και την ανάλυση με θεματικές ψηφίδες που κάνει ο Λάμπρος Σκουζάκης στο pandoxeio.

 

[Ο πίνακας της κορυφής είναι του Edouard Manet ("The Café Concert", 1879), ενώ ο τελευταίος κάτω δεξιά ονομάζεται "Armenonville le soir du Grand -Prix" του Henri Gervex 1905. Οι υπόλοιπες φωτογραφίες λήφθησαν από τα: larvatusprodeo.net και justfrancesales.com]

Πατριάρχης Φώτιος