Ο ιδανικός αναγνώστης διαβάζει με απόλυτη προσήλωση το βιβλίο, γνωρίζει πολύ καλά τη γλώσσα, τόσο στις δηλωτικές όσο και στις συνυποδηλωτικές-της πτυχές, καταλαβαίνει τα ρητά και τα άρρητα νοήματα, αντιλαμβάνεται τις προθέσεις τού συγγραφέα κι έτσι μπορεί να εξαγάγει από το κείμενο τον μέγιστο βαθμό της πληροφορητικότητάς-του, έχει επαφή με την κουλτούρα της κοινωνίας, γνωρίζει τα πραγματολογικά στοιχεία που συνθέτουν το έργο κ.ο.κ. Τέτοιος αναγνώστης δεν υπάρχει! Ζητούμενο θα ήταν αν θα πρέπει να υπάρχει…
Από την άλλη, ευνοεί την ανάγνωση όταν προσπαθείς ως αναγνώστης να εισέλθεις όσο γίνεται πιο βαθιά στην πλέξη του κειμένου και να αντλήσεις όσα στοιχεία χρειάζονται για να συνθέσεις το νόημά-του. Αυτό προϋποθέτει (πέρα από πολλές άλλες προδιαγραφές) και την αναγνωστική προσήλωση, την ήσυχη ώρα που την αφιερώνει κανείς μόνο στο διάβασμα, χωρίς να βιάζεται, χωρίς να αδημονεί για το μετά, με στραμμένη την προσοχή-του μόνο στον μυθοπλαστικό κόσμο. Γι’ αυτό απολαμβάνω ιδιαίτερα τις σελίδες εκείνες που διάβασα σε ήρεμες ώρες, σε περιόδους διακοπών ή πριν από τον ύπνο, σε περιόδους χαλάρωσης σε μια σαιζ-λόνγκ, όπου το μυαλό δεν ταξιδεύει και εκτός βιβλίου…
Κι αυτό όμως είναι συχνά ουτοπικό, γιατί πολλές φορές διαβάζουμε χωρίς αφοσίωση. Είμαστε με ανοικτό το βιβλίο στα χέρια-μας, αλλά αφαιρούμαστε για λίγο ή πολύ, τα μάτια συνεχίζουν να περνάνε πάνω στις τυπωμένες σειρές αλλά το μυαλό ...ασθενές και έτσι χάνουμε ένα μεγάλο ποσοστό όσων διαβάζουμε. Αυτό στην ποίηση είναι αναγνωστική αυτοχειρία, γιατί το ποίημα α π α ι τ ε ί πλήρη προσήλωση. Στο μυθιστόρημα συχνά αυτό δεν είναι καταστροφικό, αφού κομμάτια περιγραφών, μεταβάσεις, στοιχεία ατμόσφαιρας δεν προωθούν την υπόθεση. Αν κάποιος τα χάσει, δεν εγκληματεί, αφού εύκολα μπορεί να τα ανακτήσει μέσα απ' όσα θα πληροφορηθεί παρακάτω. Ειδικά τα εύκολα ή τα πλαδαρά βιβλία σε απομακρύνουν τα ίδια από την εκ του σύνεγγυς ανάγνωσή-τους. Επειδή όμως μυθιστόρημα δεν είναι μόνο η υπόθεση, ενίοτε η αναγνωστική ολιγωρία μού στερεί το κλίμα, το ιδιαίτερο χρώμα, τους αποχρώντες ιριδισμούς του κειμένου. Και τότε νιώθω τις τύψεις σαν να πρόδωσα το βιβλίο, σαν να έχασα κάτι που φτερουγίζει ανάμεσα σε όσα έχω καταλάβει αλλά συνάμα μού διαφεύγει, σαν να αμέλησα έναν άρρωστο και σ' αυτήν την κρίσιμη αδιαφορία-μου αυτός απεβίωσε…
Μια εξομολόγηση για τα προδομένα βιβλία
Πατριάρχης Φώτιος
12 comments:
Σίγουρα δεν υπάρχει ιδανικός αναγνώστης. Από την άλλη μεριά φαίνεται πως σε κάθε μυθιστόρημα ή ποίημα, εκτός από τα κατανοητά ελαττώματα ή προτερήματα, υπάρχει (ή δεν υπάρχει) και κάτι αναπάντεχο μια έλξη ακατανόητη (ίσως του ασυνειδήτου) που σε κάνει να αγκαλιάσεις με περισσότερο ή λιγότερο ενδιαφέρον το λογοτέχνημα. Κάτι κρυφό σου μιλά, χωρίς ίσως να ξέρεις γιατί. Και αυτό είναι ίσως μια καλή επί πλέον προϋπόθεση για την προσοχή που θα δώσεις και τον τρόπο που θα το πλησιάσεις.
Ίδανικός' αναγνώστης είναι αυτός που αρχίζει την ανάγνωση ενός βιβλίου χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς να είναι θετικά ή αρνητικά διακείμενος προς τον συγγραφέα, αφήνοντας το κείμενο να οδηγήσει την κριτική του σκέψη. 'Ιδανικός' αναγνώστης επίσης είναι αυτός που όταν δεν απολαμβάνει ένα βιβλίο το κλείνει δίχως τύψεις που η κρίση του διαφέρει από αυτή που βλέπει να προβάλλεται στον τύπο. Ο 'ιδανικός' αναγνώστης δεν διαβάζει από τύψεις αλλά από αγάπη για τη λογοτεχνία.
Να προσθέσω ότι το σχόλιο του Κώστα Παπαποστόλου μου άρεσε πολύ.
Καλό απόγευμα.
γεια. εγω είμαι εντελώς ακατάλληλη να απαντήσω σ' αυτό το θέμα, η γνώμη μου δεν εχει αξία: ποτέ δεν διαβάζω συγκεντρωμένη, τίποτα, ούτε διάβασα ποτέ, ακόμα και ως μαθητρια τα μαθήματα του σχολείου. Πάντα το μυαλό μου τρέχει αλλού και συνδυάζω ένα του βιβλίου με 5 δικά μου.
Γράφω για άλλο τελέιως λόγο. Θέλω να κάνω δημόσια μια ερώτηση σε ανθρώπους του "χώρου" (που λένε) και επειδή όλοι όσοι μπαίνουν εδώ θα είναι πιο σχετικοί από μένα, την κάνω μήπως παρω, από οπουδήποτε, μια απάντηση, έτσι ως ιδέα. Η ερώτηση:
Αν ξ α ν α γ ρ ά ψ ω ένα από τα βιβλία μου που εχουν εκδοθεί(εννοώ σε χαρτινη μορφή, από επώνυμο εκδότη με ενεργά ακόμη δικαιώματα), με τους ίδιους ήρωες και περίπου την ίδια πλοκή, αλλά αλλιώς γραμμένη, με άλλη δομή και προσθαφάιρεση στοιχείων (δηλαδή αν αναγνωρίζεται ότι είναι διασκευή του ίδιου-και με τον ίδιο τίτλο- σε άλλη μ ο ρ φ ή), ο εκδότης (της πρώτης μορφής) θα έχει επάνω του δικαιώματα; με άλλα λόγια, θα μπορώ ελεύθερα να το ανεβάσω στο διαδίκτυο;
Κώστα,
αν καταλαβαίνω σωστά, το ίδιο το βιβλίο ευνοεί ή αποτρέπει την προσεκτική ανάγνωση. Δηλαδή, εκτός από εμάς τους ίδιους, είναι και ο τρόπος γραφής που μας κάνει να κοιμάμαστε, να προσηλωνόμαστε ή να ταξιδεύουν εντός ή εκτός του κειμένου;
Πατριάρχης Φώτιος
Εύα,
πολύ ωραία αυτά που γράφεις. Και με καθαρή συνείδηση για το τι είναι ο αγνός αναγνώστης. Δεν βρήκα όμως λύση στο υπαρξιακό-μου ερώτημα > απρόσεκτη ανάγνωση: αναπόφευκτη ή αποφευκτέα, υπαιτιότητι του αναγνώστη ή του κειμένου;
Πατριάρχης Φώτιος
Εγώ έχω άλλο πρόβλημα, την ώρα που διαβάζω έχω πολλή δύναμη και διαύγεια, συγκεντρώνομαι μόνο σε αυτό που κάνω (το είχα από παιδί, γι' αυτό και κυκλοφορεί μια φρικτή φήμη για μένα πως διαβάζω γρήγορα....) αλλά αυτό μου τελειώνει νωρίς. Πολύ απλά μετά από καμιά ώρα, ονειροβατώ και το βιβλίο παραμένει αξεσουάρ στα χέρια μου.
Όσο για τον "ιδανικό αναγνώστη" καλά κάνει και δεν υπάρχει. Αρκεί που είναι αναγνώστης.
Και των δυο είναι η υπαιτιότητα, Πατριάρχα. Είναι αυτό που ελληνιστί ονομάζουμε timing....
Ο γνωστός αντιγραφέας με την περούκα δεν έχει αφήσει βιβλιοπωλείο στο οποίο να μην έχει παρουσιάσει το τελευταίο βιβλίο του. Έχουμε βαρεθεί να τον βλέπουμε και να τον ακούμε! Μέρος της ατραξιόν η τελευταία ‘περιπέτειά’ του,- ιέρεια του κιτς- ν’ αναγιγνώσκει αποσπάσματα από το βιβλίο κοιτώντας τον δακρύβρεχτα στα μάτια. Όχι, το copy-paste του προηγούμενου βιβλίου δεν θα ξεχαστεί τόσο εύκολα με τέτοια τερτίπια.
Αλήθεια το τελευταίο βαρετό και επίπεδο βιβλιαράκι τού κατά τ’ άλλα άξιου ποιητή και γνωστού ψυχιάτρου τι ακριβώς είναι; Λογοτεχνία δεν είναι, ανάγνωση ιατρικών αρχείων δεν είναι, ευχάριστο ανάγνωσμα δεν αποτελεί -- τι αφηγείται και σε ποιο κοινό απευθύνεται;
Με ποια κριτήρια επέλεξε το ΕΚΕΒΙ τους ‘νέους’ λογοτέχνες που γράφουν στο ιστολόγιο του; Από τη μια η σαρανταπεντάρα δημοσιογράφος γυναικείων περιοδικών κι από την άλλη ο τριαντάχρονος ποιητής της… μίας συλλογής, αλλά των πολλών δημοσίων σχέσεων.
Ο μεγαλύτερος Έλληνας λογοτέχνης της εποχής μας (ο οποίος μοιάζει να γράφει διαρκώς το ίδιο βιβλίο) έχει παρομοιαστεί με τον Κάφκα, έχει δώσει μια ντουζίνα συνεντεύξεις για το τελευταίο του αριστούργημα και το εγκώμιό του έχουν πλέξει αρκετές υπέρβαρες και μεσήλικες κυρίες που γράφουν σε εφημερίδες και περιοδικά λογοτεχνίας. Φοβόμαστε μόνο μήπως τον κερδίσει η ροκ μουσική και σταματήσει να παράγει λογοτεχνικά αριστουργήματα, γιατί πρόκειται για άτομο πολυτάλαντο και μοναδικό δεξιοτέχνη του γλειψίματος συναδέλφων και ‘κριτικών’.
Αλήθεια γιατί το Μελάνι δεν κυκλοφορεί παιδική σειρά; Προτείνουμε ν’ αρχίσει από το βιβλιαράκι για τη ζωή των Ελλήνων Εβραίων που έβγαλε πρόσφατα αφού ένα τόσο σημαντικό και με τόσες προεκτάσεις θέμα έχει ισοπεδωθεί σε ανάγνωσμα εφηβικής αναψυχής. Η απλοϊκή, γεμάτη κλισέ, χαριτωμενιές και λαϊκές παροιμίες νουβέλα είναι σίγουρα κατάλληλη για παιδιά σχολικής ηλικίας, αλλά και για στιχάκια ημερολογίου τοίχου. Μια άλλη καλή ιδέα, αν δεν ήταν τόσο σύντομο, θα ήταν να το εικονογραφήσουν και να το μοιράζουν δωρεάν στις δημόσιες συγκοινωνίες, αφού ενδείκνυται για τις ατελείωτες διαδρομές των ΚΤΕΛ προς την επαρχία.
Μιλώντας για παιδικά βιβλία θα ήταν προτιμότερο κάποιοι οίκοι που ειδικεύονταν σε αυτά να είχαν περιοριστεί σε ό,τι γνώριζαν καλά αντί να έχουν συγκεντρώσει κάθε καρυδιάς καρύδι που επιδίδεται στην ακατάσχετη χρήση κοσμητικών επιθέτων, μεταφορών και παρομοιώσεων, πλαστών και κακοφτιαγμένων ερωτικών σκηνών, γυρίζοντας την λογοτεχνία δεκαετίες πίσω.
Μιλώντας για πισωγύρισμα, ο Ψυχογιός, ο οίκος με τα λαμέ εξώφυλλα και τις ευτραφείς, κοσμικολαϊκές κυρίες συνεχίζει να είναι εμπορικά το νούμερο ένα στο πάλκο της παραλογοτεχνίας. Είναι απορίας άξιον που έμπειροι κριτικοί μπαίνουν στον κόπο να εξηγούν γιατί τα βιβλία αυτά δεν είναι καλή λογοτεχνία, ενώ θα έπρεπε απλά να τα αγνοούν ως υποδειγματική παραλογοτεχνία.
Ο κάθε άνθρωπος (από όσους διαβάζουν λίγο ή πολύ) είναι ένας διαφορετικός αναγνώστης. Η συγκέντρωση και αφοσίωση στο διάβασμα ενός βιβλίου εξαρτάται από πολλά : 1. Από την ατομική ικανότητα συγκέντρωσης. 2. Από το πόσο αρέσει το βιβλίο (υπόθεση και - κυρίως - τρόπος γραφής). 3. Από το αν απασχολουν τη σκέψη του αναγνώστη διάφορα προβλήματα (πάσης φύσεως) και 4. (συνέπεια του 3) Από τη καλή ή κακή διάθεση για διάβασμα. Νομίζω δε, ότι πολλές φορές, η κρίση μας για ένα βιβλίο, εξαρτάρται κατά πολύ από τη διάθεση που είχαμε όταν το διαβάζαμε.
Anonyme,
τι μπορεί να προκύψει από μια ανώνυμη καταγγελία ανώνυμων συγγραφέων; Ας πούμε, στην καλύτερη περίπτωση ένας προβληματισμός για τον δημοσιοσχετικισμό των δημιουργών και στη χειρότερη ένα κουτσομπολιό μεσημεριανού στυλ. Χωρίς ονόματα και εκτός κειμένων δύσκολα ψήνομαι για συζήτηση...
Mike,
αυτή τη σχέση μεταξύ συγκέντρωσης και αξιολόγησης έχω κατά νου. Κι όπως ακούστηκε και προηγουμένως, η συγκέντρωση είναι απόρροια τόσο ατομικών συνιστωσών όσο και του ίδιου του έργου...
Πατριάρχης Φώτιος
To biblio tou pollatou: 'o skoteinos kyrios tou bertekop' to exeis diabasei? tha ithela kritiki kai perissoteri koubeda gyrw ap'afto to biblio.
Post a Comment