“Portnoy’s Complaint”1967
“Το σύνδρομο Πόρτνοϊ”
εκδόσεις Πόλις
2008
Το μανιφέστο του μαλάκα
Μας έχουν πρήξει με τον Ροθ. Κορυφαίος αμερικανός συγγραφέας, καιρό τώρα υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ αλλά η Σουηδική Ακαδημία δεν ξέρει από αμερικάνικη λογοτεχνία (λόγια του ίδιου αυτά), ανατρεπτικός, αντισυμβατικός, αιρετικός.
Είναι το δεύτερο βιβλίο του που διαβάζω ολόκληρο. Γιατί δεν πείθομαι για την αξία του;
Ξεκινώ το βιβλίο με την πιο ευφυή σύλληψη για αρχή μυθιστορήματος: ο μικρός μαθητής πιστεύει ότι η δασκάλα του είναι μεταμφιεσμένη η μαμά του και απορεί μάλιστα που μέχρι να γυρίσει στο σπίτι είναι ξανά στη θέση του μητρικού της ρόλου!
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση, το οιδιπόδειο
σύμπλεγμα στα όρια της αιμομιξίας, τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60 που κορυφώθηκε ένα χρόνο μετά στη Γαλλία, την προσπάθεια απογαλακτισμού του ήρωά του από το οικογενειακό του περιβάλλον και την εβραϊκή ταυτότητα κ.ο.κ.
Υπόθεση: ασθενέστατη. Φιλοσοφία: το δικαίωμα στον αυνανισμό ως ψυχοσωματική ανάγκη, η πολυγαμία ως απόδειξη αποδοχής και η φαντασίωση ως διέξοδος. Παράλληλα, η υπονόμευση στο θεσμό της οικογένειας και η αντισυμβατική στάση ενός νέου που δεν θέλει να στασιμοποιηθεί στα κατεστημένα πλαίσια. Ενδιαφέρον: μικρό, εκτός κι αν υπερισχύσει το ηδονοθηρικό ένστικτο (η λογοτεχνία ως ηδονοβλεψία) που και πάλι δεν θα ικανοποιηθεί επαρκώς.
Μεταμοντέρνα σούπα αιρετικών απόψεων, επαναστατικών για την εποχή του, αλλά διαχρονικά μια …μαλακία ολκής που βρίσκει φανατικούς υποστηρικτές. Για μένα μια προοδευτικότητα κοινωνικών αλλαγών αλλά όχι αισθητικών ανατροπών.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση, το οιδιπόδειο
σύμπλεγμα στα όρια της αιμομιξίας, τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60 που κορυφώθηκε ένα χρόνο μετά στη Γαλλία, την προσπάθεια απογαλακτισμού του ήρωά του από το οικογενειακό του περιβάλλον και την εβραϊκή ταυτότητα κ.ο.κ.Υπόθεση: ασθενέστατη. Φιλοσοφία: το δικαίωμα στον αυνανισμό ως ψυχοσωματική ανάγκη, η πολυγαμία ως απόδειξη αποδοχής και η φαντασίωση ως διέξοδος. Παράλληλα, η υπονόμευση στο θεσμό της οικογένειας και η αντισυμβατική στάση ενός νέου που δεν θέλει να στασιμοποιηθεί στα κατεστημένα πλαίσια. Ενδιαφέρον: μικρό, εκτός κι αν υπερισχύσει το ηδονοθηρικό ένστικτο (η λογοτεχνία ως ηδονοβλεψία) που και πάλι δεν θα ικανοποιηθεί επαρκώς.
Μεταμοντέρνα σούπα αιρετικών απόψεων, επαναστατικών για την εποχή του, αλλά διαχρονικά μια …μαλακία ολκής που βρίσκει φανατικούς υποστηρικτές. Για μένα μια προοδευτικότητα κοινωνικών αλλαγών αλλά όχι αισθητικών ανατροπών.
Το ξέρω ότι υπάρχουν φανατικοί Ροθόφιλοι. Μπορώ να καταλάβω τα εξωαισθητικά και εξωλογοτεχνικά κριτήρια του πάθους τους, αλλά όχι τι είδους λογοτεχνία εκπροσωπεί ο Αμερικανός συγγραφέας.
Πατριάρχης Φώτιος
30 comments:
Αν εξαιρέσεις το βιβλίο του με τίτλο ο καθένας που το βρήκα εξαιρετικό, συμφωνώ απολύτως μαζί σου.Το τελευταίο του με τον τίτλο αντιζωή το παράτησα στη μέση μη σεβόμενη ποσώς τους όρκους τιμής που λένε πως δεν παρατάμε ένα κείμενο ποτέ...Τέτοια φλυαρία άνευ περιεχομένου είχα καιρό να υποστώ.Ένας θεός ξέρει πια πως ορίζεται η μεγάλη λογοτεχνία. Σημάδι των καιρών κι αυτό
Carpe diem,
κι εγώ πιστεύω ότι ο Ροθ φλυαρεί μέσα σε μια μεταμοντέρνα σούπα που σερβίρεται δυστυχώς από παντού. Ο μεταμοντερνισμός έχει κινήσει φοβερές δυνάμεις της λογοτεχνίας, αλλά έχει πέσει και σε μεγάλα ατοπήματα ανάγοντας το ασήμαντο σε σημαντικό και αφήνοντας περιθώρια για προσωπικές αμπελοφιλοσοφίες.
Πατριάρχης Φώτιος
Δεν είναι και τόσο "του πεταμάτου" (όπως λέμε εδώ στην Κύπρο το "για πέταγμα") ο Ροθ, αγαπητέ Πατριάρχα. Το "Αμερικανικό ειδύλλιο" είναι πολύ καλό βιβλίο. Καλά επίσης είναι το "Ο καθένας" και Το ζώο που ξεψυχά
Anagnostria,
σ’ ευχαριστώ για τις προτάσεις. Προφανώς δεν είναι του πεταματού, για να τον διαβάζουν τόσοι, αλλά είτε είναι υπερεκτιμημένος (μαζί με ό,τι γέννησε αυτή η εποχή της σεξουαλικής επανάστασης και της αμφισβήτησης), είτε τα αναγνωστικά μου αντανακλαστικά δεν τον αντέχουν.
Πατριάρχης Φώτιος
Τα σέβη μου. Είχα διαβάσει σε μια παλαιότερη έκδοση το βιβλίο (τότε ο τίτλος ήταν "Η νόσος του Πορτνόυ"). Θυμάμαι δεν μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αλλά αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί πάντοτε κριτήριο για την αξία ενός συγγραφέα. Τις πλείστες φορές κρίνουμε ένα βιβλίο έξω από τις κοινονικο-πολιτικές συνθήκες που το δημιούργησαν. Το ερώτημα που τίθεται είναι πιστεύω κατά πόσο ένα βιβλίο,θα πρέπει να κρίνεται μόνο με τα κριτήρια της προσωπικής απόλαυσης και των αναγνωστικών αντανακλαστικών, τα οποία καθόλου βέβαια δεν υποτιμώ, ή με βάση την τις συνθήκες που το δημιούργησαν και κατ' επέκταση την επιρροή που άσκησε όταν κυκλοφόρησε; Το ότι σήμερα ένα βιβλίο που γράφτηκε πριν από τριάντα και πλέον χρόνια είναι πιθανόν να μη μας λέει τίποτα καθώς έχουν αλλάξει τόσα πράγματα,δεν συνεπάγεται ότι πρόκειται για ένα "κακό" βιβλίο ή για έναν υπερεκτιμημένο συγγραφέα. Ας μη ξεχνάμε ότι κρίνουμε το περιεχόμενο και το ύφος ενός βιβλίου και κατ' επέκταση ενός συγγραφέα έχοντας την απαίτηση να απαντά στις λογοτεχνικές αναζητήσεις της σημερινής εποχής ενώ αυτό γραφτηκε τριάντα χρόνια πριν.
Μήπως τα 'εξωαισθητικά και εξωλογοτεχνικά κριτήρια' στα οποία πονηρά αναφέρεσθε, είναι αυτά που σας κάνουν να εκφράζεσθε με τέτοιο χυδαίο τρόπο για έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας;!
- Μας έχουν πρήξει με τον Ροθ. Κορυφαίος αμερικανός συγγραφέας, καιρό τώρα υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ αλλά η Σουηδική Ακαδημία δεν ξέρει από αμερικάνικη λογοτεχνία (λόγια του ίδιου αυτά), ανατρεπτικός, αντισυμβατικός, αιρετικός.-
Μένω με την εντύπωση ότι τα επίθετα ανατρεπτικός , αντισυμβατικός, αιρετικός, προσδίδουν αξία στο έργο ενός συγγραφέα.
Γιατί;
Θεόφιλος Ελευθεριάδης
Φίλε Νεζερίτη,
έχω σκεφτεί άπειρες φορές το θέμα που θέτεις. Στην ουσία μιλάμε για δύο ορίζοντες προσδοκιών: από τη μία, η αναγνωστική ανταπόκριση του σήμερα που θέτει τα δικά της ερωτήματα και περιμένει από τα βιβλία τις δικές τους απαντήσεις. Από την άλλη, η ιστορική ανταπόκριση που βλέπει παλαιότερα κείμενα και τα αποδέχεται ως προϊόντα μιας άλλης γεννήτριας εποχής. Η δεύτερη έχει τη δική της (φιλολογική-μουσειακή) αξία. Αν όμως δεν συναντήσει την πρώτη, τότε το έργο είναι ήδη παρωχημένο. Μην ξεχνάμε ότι κλασικό έργο είναι αυτό που ικανοποιεί αισθητικά, ιδεολογικά κ.ο.κ. τους αναγνώστες κάθε εποχής. Εξίσου, αν η ανταπόκριση του σήμερα δεν λάβει υπόψη της τις παραμέτρους του παρελθόντος μένει στο εφήμερο και στο ευπώλητο. Με βάση αυτά τα κριτήρια, το “Σύνδρομο του Πόρτνοϊ” δεν πληροί όσα θέτω και γι’ αυτό με αφήνει αδιάφορο.
Ευχαριστώ για το επίπεδο της συζήτησης
Πατριάρχης Φώτιος
Παναγιώτη,
υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια (τα δικά σου) που ανάγουν τον Ροθ σε “ έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας ”. Εγώ, συνεπώς, που δεν τα ξέρω, εκφράζομαι χυδαία και όχι το ίδιο το βιβλίο που γράφεται με αυτόν τον τρόπο. Και επειδή δεν κατάλαβα τις αισθητικές και ενδολογοτεχνικές του αρετές, θα προτιμουσα να τις ακούσω, παρά να δέχομαι βραχυλογικούς αφορισμούς και εύκολες επιθέσεις.
Πατριάρχης Φώτιος
Φίλε Θεόφιλε,
κάθε συγγραφέας που είναι “ανατρεπτικός, αντισυμβατικός, αιρετικός” δεν είναι και μεγάλος λογοτέχνης μόνο και μόνο γι’ αυτό. Κυρίως επειδή ανατρέπει και αμφισβητεί συνδυάζοντας το θέμα του με τη μορφή, καινοτομώντας όχι απλώς κατεδαφίζοντας αλλά συνθέτοντας έστω και λογοτεχνικά, στήνει ένα λογοτεχνικό σύμπαν και δεν εκφράζεται απλώς με ένα αντί-. Ψάχνω επομένως και άλλα κριτήρια ποιότητας…
Πατριάρχης Φώτιος
Με το συγκεκριμένο βιβλίο (για τα άλλα του έχω πολύ καλύτερη γνώμη)γελάσαμε πολύ διαβάζοντας μαζί σε μια παρέα σελίδες του. Τίποτα περισσότερο όμως. Ωστόσο υπάρχουν άλλα βιβλία του εξαιρετικά. Σε κάθε περίπτωση ο Ροθ δεν θα ασχοληθεί με μας. ΄Οπως κάθε συγγραφέας-φαντάζομαι-ασχολείται με τον επόμενο βιβλίο του. Πάντως με το συγκεκριμένο γελάσαμε πάρα πολύ. Κυρίως που οδηγήσαμε σε "απόγνωση" τους σεμνότυφους αναγνώστες της λογοτεχνίας ανάμεσά μας. Μέχρις εκεί όμως!
Βαγγέλης Ι.
υγ ' Ισως αξίζει κάποιος να γράψει για την κακεντρέχεια ανάμεσα σε αναγνώστες και συγγραφείς. ΄Αλλο σύνδρομο αυτό. Αν πεις δε για την κακεντρέχεια μεταξύ "συγγραφέων" και μεταξύ συγγραφέων ή και μεταξύ "συγγραφέων" και συγγραφέων θα έχει μεγάλη πλάκα! Τι σύνδρομο όμως κι αυτό ε!
Συμφωνώ, Βαγγέλη, με το στίγμα που δίνεις.
Δεν θα έλεγα ομως «κακεντρέχεια» τη σχέση αναγνώστη – συγγραφέα, γιατί δεν υπάρχει πεδίο ανταγωνισμού, όπως μεταξύ συγγραφέων.
Να είσαι καλά
Πατριάρχης Φώτιος
Τα σέβη μου. Συμφωνώ με όσα λέτε, επιτρέψτε μου όμως να αυμπληρώσω κάτι. Τον παράγοντα της αναγνωστικής επάρκειας του εκάστοτε αναγνώστη ο οποίος διαβάζει ένα βιβλίο. Δηλαδή εάν τα διαβάσματα κάποιου περιορίζονται στα περιοδικά ποικίλης ύλης και σε βιβλία τύπου Αρλεκιν, χωρίς να υποτιμώ καθόλου αυτού του είδους τα διαβάσματα, είναι πολύ πιθανόν να κρίνει τις ατελείωτες περιγραφές που κάνει ο Ντοστογιέφσκι, για παράδειγμα, στο Εγκλημα και Τιμωρία ως περιττές και ανούσιες και το βιβλίο παρωχημένο. Για να αντιληφθεί κάποιος το "παντρεμα" ιστορικής και αναγνωστικής ανταπόκρισης εξαρτάται λοιπόν από την αναγνωστική του επάρκεια. και παρακάτω: Πότε κάποιος θεωρείται επαρκής αναγνώστης ώστε οι κρίσεις να αποκτήσουν μια κάποια βαρύτητα; Αυτό που λεώ είναι ότι εάν συμπεριλάβουμε, όπως νομίζω οφείλουμε, τον παράγοντα αναγνώστη (επαρκούς ή μη με όλες τις αντιρρήσεις που μπορεί να έχει κάποιος για τους όρους), καταλήγουμε και πάλι σε μια δέσμη καθαρά υποκειμενικών κριτηρίων κοινωνικά καθορισμένων ως προς τις κρίσεις μας που αφορούν την αξία ή μη των βιβλίων.
(Εννοείται, βέβαια ότι η αναφορά στην επάρκεια του αναγνώστη δεν αποτελεί καθ' οποιονδήποτε τρόπο μομφή προς εσάς).
συμμερίζομαι κι εγώ κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με τον συγγραφέα. Αν τον συγκρίνουμε με αντίστοιχα μεγέθη, Γιούαν, Κούτσι κλπ. σίγουρα υπολείπεται σε ένταση και εύρος. Ίσως κουράζει και η επιμονή σ' αυτή την έμμεση βιογραφία. Θα διαφωνήσω για την Αντιζωή. Ειδικά το πρώτο κεφάλαιο κεντάει κυριολεκτικά την ψυχολογία του επιτυχημένου σαραντάρη με μαεστρία. Αλλά και στα καθ' ημάς θα έβλεπα παρόμοιες προσπάθειες, στην Γιαννακάκη και κατ' επέκταση και στην Κολλιάκου που την ακολουθεί. Όχι ακριβώς το ίδιο βέβαια μ' αυτό που κάνει στην Αντιζωή, αλλά πολύ κοντά.
Νεζερίτη,
συνεχίζουμε την ωραία κουβέντα μας. Το κριτήριο επάρκειας δεν αφορά έναν μεμονωμένο αναγνώστη, που του άρεσε ή όχι το x βιβλίο με βάση τις προσωπικές του συνιστώσες. Αφορά το σύνολο του ορίζοντα προσδοκιών της εποχής. Με άλλα λόγια, ο αναγνωστικός ορίζοντας του 2009 (που αποτελείται από επαρκείς και μη αναγνώστες, κριτικούς, πανεπιστημιακούς, μπλόγκερ κ.ο.κ.) εκτιμά με βάση το σήμερα ένα κείμενο του Ντοστογιέφσκι και το καταξιώνει, αν συνεχίζει να δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα των καιρών μας. Αν όμως κριθεί ότι ένας συγγραφέας λ.χ. ο Σταντάλ δεν είναι αισθητικά και ιδεολογικά επίκαιρος, τότε απομένει ορόσημο για μια άλλη εποχή, παίρνει τη θέση του στην ιστορία της λογοτεχνίας, αλλά παύει να αποτελεί ποιοτικό ανάγνωσμα για μας σήμερα.
Πατριάρχης Φώτιος
Son, καλωσόρισες στην κουβέντα μας.
Δεν κατάλαβα ωστόσο ποια η σύγκριση Ροθ και Γιαννακάκη ή Κολλιάκου. Αν μπορείς, σε παρακαλώ να τη διευκρινίσεις περισσότερο.
Πατριάρχης Φώτιος
Αγαπητέ Πατριάρχη
Νομίζω καινοτόμος,νεωτεριστής,αμφισβητίας,αποδίδουν καλύτερα αυτό που εννοείς. Χωρίς να εμπεριέχουν αυτό το αντί- που είπες και πιό κοντά στην σύνθεση / δημιουργία / πρωτοτυπία.
Θα μου πεις, πολύ τα ψειρίζεις Θεόφιλε,και μάλλον θα έχεις δίκιο.
Αγαπητέ Βαγγέλη Ιντζίδη
[Αν πεις δε για την κακεντρέχεια μεταξύ "συγγραφέων" και μεταξύ συγγραφέων ή και μεταξύ "συγγραφέων" και συγγραφέων θα έχει μεγάλη πλάκα! Τι σύνδρομο όμως κι αυτό ε!]
Σ` ευχαριστώ γιά το πρώτο χαμόγελο της μέρας.
Υπάρχει ένα παλιό ινδικό απόφθεγμα μεταφρασμένο από την Ρίτα Μπούμη Παππά .Δεν το θυμάμαι λέξη προς λέξη, αλλά λέει περίπου ότι
στην εποχή των θαυμάτων
δεν θα δεις καυγά σε σπίτι
οι δικαστές θα είναι αδιαφθοροι και θα δικάζουν τίμια
οι ιερείς θα είναι ευσεβείς
το πιοτό απαγορευμένο
και πάνω απ`όλα -το πιό μεγάλο θαύμα- οι ποιητές θα εγκωμιάζουν ο ένας τον άλλον.
( Φταίει μετά ο Θουκιδίδης να λέει ότι πάντοτε θα γίνονται τα ίδια εφ` όσον μένει ίδια η φύση των ανθρώπων; :-)
φιλικά
Θεόφιλος Ελευθεριάδης
υγ Πατριάρχη έχασα το password . Τι επιλογές έχω γιά να μη μπαίνω ανώνυμα;
Θεόφιλε,
φαντάζομαι να ανοίξεις ένα καινούργιο μπλογκ ή απλώς να υπογράφεις με το όνομά σου όπως κάνεις τώρα.
Πατριάρχης Φώτιος
Ωραία κι αυτή εδώ η κουβέντα.
Επαρκής ή ανεπαρκής ένας αναγνώστης/μία αναγνώστρια είναι πάντα ένας συμπολίτης/μία συμπολίτισσά μας. Προφανώς κι ο καθένας έχει μια δίκαιη γνώμη για κάθε κείμενο αφού το διαβάζει, δηλαδή το εντάσσει, στους δικούς του/της κοινωνικούς διαλόγους ή/και μονολόγους με τους/τις άλλους/ες (δε θα αρχίσω τώρα τον Μπαχτίν και τον Μπενβενίστε το υπόσχομαι-άντε γιατί με βλέπω!). Κι είναι επίσης από ενδιαφέρον και ψυχαγωγικό μέχρι (και γιατί όχι) και διασκεδαστικό να θυμώνει ή να μη θυμώνει με τις γνώμες των άλλων διαλέγοντας ιδέες και μύθους που συσκοτίζουν και υποδουλώνουν ή μύθους που διαφωτίζουν και απελευθερώνουν. Αλλά μου είναι ακατανόητη αυτή η υπαρξιακή κρίση που υφίστανται φίλοι συγγραφείς αν δεν αρέσει το βιβλίο τους σε κάποιους ή αν αρέσει σε κάποιους άλλους. Κι αρχίζει μετά το έλα να δεις. Σημασία έχει αν κάποιος θα γράφει ό,τι κι αν του λένει όποιοι και αν του το λένε. Αν νιώθει πως γράφει όχι γιατί είναι συγγραφέας αλλά γιατί δεν έχει άλλο τρόπο να απλώσει γέφυρες, να πενθήσει, να χαρεί, να διδάξει, να επηρεάσει και τόσα άλλα. Με αυτή την έννοια κάθε κριτική έχει τη σημασία της ακόμα κι αν λειτουργεί ως έναν σημαίνον που δεν βρίσκει αντιστοίχιση με κανένα σημαινόμενο εκεί έξω στον κόσμο.
Για αυτό κι ενώ (μόνον)υποτίθεται αγαπώ και διαβάζω λογοτεχνία και θεωρίες και άλλα δεν συμμερίζομαι καμία εμπάθεια γιατί φαίνεται παραμένω με την αναπηρία της ενσυναίσθησης. ΄Αλλως πως είναι θαυμάσιο που ο Ροθ μου έδωσε μια βδομάδα με γέλιο - πειράγματα με άλλους - αφορμές για αυτοαναλύσεις και τέτοια. Κι είναι ωραίο που επιλέγω για τον ιδιωτικό μου κήπο να μην τον καλλιεργώ. Αλλά είναι θαυμάσιο που που εκείνος επιμένει να γράφει (και δεν είναι θαυμάσιο που επιμένει να περιμένει την αθανασία από το Νόμπελ) και είναι επίσης θαυμάσιο που είναι συνεπής στο προγραμματικό του σχέδιο για τη λογοτεχνία. Μακάριοι οι δημιουργικοί. Αλλά όταν - όπως όλες και όλοι μας - παραμένοντας σε έναν τομέα δημιουργικοί επενδύουμε σε αυτό το άπαν τότε η δημιουργία γίνεται ένας βραχνάς.
Ο Ροθ είναι ένας συγγραφέας που επιμένει. Είναι ένας συγγραφέας που αποτυπώνει και εμπεριέχει τους κόσμους γύρω του. Ωραία. Αλλά η δημιουργία του κανόνα δια της δημιουργίας, δηλαδή η δημιουργία κύρους και κυριαρχίας δια της δημιουργίας είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Οι αλήθειες της λογοτεχνίας είναι αλήθειες - ναι - αλλά που ενδημούν μόνον σε αυτή. Το ίδιο και για τη φιλοσοφία.
Αυτή η σοβαροφάνεια της επέκτασης με "τρομάζει". Χαιρετίζω λοιπόν κάθε αναγνώστρια του ΄Αρλεκιν και κάθε αναγνώστη του Ροθ ή και του Ντοστογιέφσκι. Οι αξίες είναι εκεί που ο αναγνώστης τις βιώνει. Τώρα που το θυμάμαι τον περασμένο μήνα στη βαϊμάρη και να ο Γκαίτε και ε΄δώ ο Γκαίτε και εκεί διασώθηκε το δέντρο που φύτεψε ο Γκαίτε. Κι εκεί αυτός ο πυργίσκος; Α εκεί είναι το μνημείο-σήμα του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μπουχενβαλντ. Με ενδιαφέρει περισσότερο η συζήτηση για τα βιβλία από μια ανθρωπολογική, πολιτισμική και πολιτική (με την έννοια της πολιτικής διαχείρισης των ιδεών) σκοπιά.
Να ΦΛΥΑΡΗΣΑ- υπόσχομαι να είμαι εγκρατής την επόμενη φορά και ζητώ συγνώμη.
Για μια χαρούμενη κριτική λοιπόν, όπως και η χαρούμενη επιστήμη, ήτοι να γελάμε και λίγο με τον εαυτό μας. ¨Ενας φίλος - ποιητής μου είπε (κι αν τελειώσει ο κόσμος το 2012 κι είναι αλήθεια πάει η ελπίδα ότι κάποιοι μπορεί να σε αναγνωρίσουν μετά θάνατο!!!
Ε γελάς! ΄Οχι;
Η λογοτεχνία μας ενδιαφέρει γιατί αναδίνει έστω και δια του εγωτισμού την εαυτότητα (ipsuite). Ki αν λέει αλήθεια ο Χαρδαβέλας ότι τελειώνει ο κόσμος τότε γράφουμε λογοτεχνία για να υπομείνουμε το τέλος (ένα νέο δεκαήμερο ας πούμε).
άντε να μαζεύομαι γιατί δεν τηρώ ήδη την υπόσχεση που έδωσα μερικές αράδες πιο πάνω.
Βαγγέλης
Βαγγέλη,
βλέπω ότι χαίρεσαι τη λογοτεχνία, είτε γράφεις είτε διαβάζεις και μεθάς με τη σαγήνη της. Σε ζηλεύω. Όχι ότι εγώ νιώθω ασφυκτικά διαβάζοντας ένα σωρό σκουπίδια ή κατώτερα των προσδοκιών μου έργα, αλλά επειδή τα βλέπω με τη λογική και τα χαίρομαι εγκεφαλικά (οξύμωρο!!!), με αποτέλεσμα πολλές φορές να χάνω το μειδίαμα της λέξης και το σκάσιμο των χειλιών της φράσης. Όσο για τον Ροθ, ανήκει σε άλλο κόσμο, σε άλλο παράδειγμα που δεν με εκφράζει.
Χαίρε και έρρωσο
Πατριάρχης Φώτιος
Να είσαι καλά
Πατριάρχη
Η ψήφος των ποιητών φταίει για όλα!
(δες στο μπλογκ μου (να θεραπευτεί και η ματαιδοξία μου!!!)
Καλή Κυριακή
Βαγγέλης
Πατριάρχα καλησπέρα..
Δεν ανήκω στους φανατικούς Ροθόφιλους Το μόνο βιβλίο του Roth που είχα διαβάσει (πριν από αυτό που συζητάμε) ήταν το Αμερικανικό Ειδύλλιο και υπήρξε, δυστυχώς για μένα, ένα τόσο στενό το κάπλιν με τον Ροθ που ένιωθα να κολλάει πάνω μου αυτή η ατμόσφαιρα της κατάθλιψης και δεν ξέρω για ποιο λόγο – περίμενα την έκπληξη; - συνέχιζα και δεν εγκατέλειπα το βιβλίο. Δεν μπορώ επομένως να θεωρήσω υπερτιμημένο ένα συγγραφέα που έχει τέτοια δύναμη πάνω μου. Είχα αποφασίσει όμως να τον αποφεύγω.
Τι με έπιασε τώρα να σπεύσω να διαβάσω το «Σύνδρομο Πορτνόι». Μια επιθυμία εξορκισμού ενός φαντάσματος μέσω της κωμικοτραγική ατμόσφαιρα της σεξουαλικής απελευθέρωσης της δεκαετίας του 60 και οι μαρτυρίες «για γέλιο, πολύ γέλιο» που ακούστηκαν από το Βαγγέλη.
Χτες το βράδυ λοιπόν, γύρισα σπίτι με το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» και τους «Δύσκολους έρωτες» του Ι. Καλβίνο. Σε αυτό Πατριάρχα θα μου επιτρέψετε κάποια στιγμή να επανέλθω, μετά την ανάγνωση.
Να καταθέσω λοιπόν, μετά την μακρά εισαγωγή που έγινε για να ανοίξω τα χαρτιά μου απέναντι στο Ροθ στο σύνδρομο Πορτνόι - «Portnoy’s complaint» - σύμφωνα με το πρωτότυπο κατά το «A lover’s complaint» του Σαίξπηρ που βρήκα σε αυτό το λινκ και από όπου μπορούν οι αναγνώστες του μπλογκ σας να βρουν το μεγάλο αυτό αφηγηματικό ποίημα του Σαίξπηρ: http://www.shakespeare-w.com/english/shakespeare/w_lovers.html
Complaint:
Πάθηση /σύνδρομο στο ένα – διαμαρτυρία/καταγγελία/παράπονο στο άλλο (αυτό του Σαίξπηρ) όπου το ερωτευμένο άτομο πετά στο ποτάμι τα ενθυμήματα του εραστή που την εγκατέλειψε – καταγγέλλοντας την αδικία και την εκμετάλλευση που έχει υποστεί.
Διατρέχοντας το ποίημα – επειδή μου κόλλησε η ιδέα ότι πρόκειται για μια συνομιλία παρωδία με το ποίημα του Σαίξπηρ – περισσότερο από όσα η αναλογία του τίτλου αποκάλυπτε, διαπίστωσα ένα «εγκεφαλικό» παιχνίδι εικόνων λέξεων αναφορών – αντιστοιχιών από το ένα στο άλλο. Η έντασή τους όπως τις βρήκα στο βιβλίο με κάνει να πιστεύω ότι η παρωδία είναι σκόπιμη. (Οι αναφορές στην Αγγλική Λογοτεχνία κυρίως στο Ντίκενς και στο Γέητς (που δεν είναι φυσικά Βρετανός) με υποψιάζουν ότι κάτι παίζει).
Έτσι λοιπόν, συνέλεξα – όσο η κατανόηση της Σαιξπηρικής γλώσσας μου το επέτρεπε – τις παρακάτω αντιστοιχίες: (Λ) για λάβερ και (Π) για Πορτνόι
(Λ) μήτρα (Π) υστερεκτομή
(Λ) Αίμα (Π) αίμα των εμμήνων της μητέρας
(Λ) βρύσες (Π) βρύσες και κλωστές, διαφορές στη ροή της ούρησης πατέρα και γιου
(Λ) νεανικό κουστούμι (Π) το κουστούμι που υποχρέωνε τον Άλεξ να φορέσει η μητέρα του
(Λ) εγκατάλειψη της αγαπημένης (Π) εγκατάλειψη των ερωτικών συντρόφων
Ενδεχομένως να υπάρχουν και άλλες. Ίσως πάλι να πρόκειται για συμπτώσεις.
Ο Ροθ εξακολουθεί φυσικά να αποδίδει – μέχρις εξαντλήσεως του αναγνώστη – την εβραικότητα (μητέρα, γονείς, ενοχές, σχέση με τους goy) στη Νέα Υόρκη, την οποία έχει αποδώσει εξ ίσου καταθλιπτικά αλλά πιο απολαυστικά ο Γούντι Άλλεν, αλλά και το θέμα του κράτους του Ισραήλ και τη σχέση του με τους Εβραίους της διασποράς, με αποκορύφωμα την ανικανότητα του μέχρι τότε ερωτύλου και διαρκώς ανικανοποίητου Αλεξ μπροστά στη ν Ισραηλινή στρατιωτικό.
Από την πλευρά μου η ανάγνωση του βιβλίου εξόρκισε το φάντασμα. Ένιωσα δυσφορία αλλά όχι κατάθλιψη. Δεν γέλασα όμως καθόλου με τις γκροτέσκες – αγχωτικές για να αναφέρω τη σωστή λέξη από το Διδυμότειχο Μπλουζ – ερωτικές και (αυτό) ερωτικές σκηνές.
Σας ευχαριστώ για την ανοχή σας και καλή Κυριακή.
Πόλυ,
σ’ ευχαριστούμε για τις διαφωτιστικές σημειώσεις. Οι Αγγλοσάξονες παίζουν διακειμενικά μεταξύ τους πολλές φορές σε σημείο που να ομφαλοσκοπούνται και να ανακυκλώνουν τα μοτίβα τους σε έναν κλειστό κύκλο. Ωστόσο αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί κάτι βρίσκουν στον Ροθ, στοιχεία που δεν μπορώ να βρω εγώ.
Άλλωστε είμαι ένας φτωχός και μόνος… Πατριάρχης!
Καλή Κυριακή
Φώτιος
Αγαπητέ μου Πατριάρχη δεν έχω διαβάσει ακόμη το διάσημο αυτό βιβλίο του Ροθ αν και το πήρα για δεύτερη φορά στην καινούρια του μετάφραση.Ωστόσο δεν με αγχώνεις με την κρίση σου γιατί στο παρελθόν έχω διαπιστώσει ότι τα λογοτεχνικά μας γούστα πολύ συχνά δεν ταιριάζουν (όπως με το "Μπαλκόνι στο δάσος" του Γκρακ που εγώ το είχα θεωρήσει σχεδόν αριστουργηματικό). Πάντως το πρώτο του βιβλίο (Αντίο Κολόμπους) που διάβασα πριν λίγους μήνες και το μόνο του που έχω διαβάσει (με περιμένουν άλλα 12 αδιάβαστα)μου άρεσε . Πολύ σύντομα θα διαβάσω και το συγκεκριμένο και θα επανέλθω ... Και μια ερώτηση : ο Γούντι Άλλεν(ως κινηματογραφιστής) σου αρέσει ;
Ναυτίλε,
είναι πολύ λογικό να μην ταυτιζόμαστε, παρόλο που και εσύ και εγώ έχουμε ένα μεγάλο ποσοστό δίκιου στις εκτιμήσεις μας. Και φυσικά μπορώ να καταλάβω ότι για πολλούς ο Ροθ είναι μεγάλος συγγραφέας, αν και μέχρι τώρα δεν άκουσα το «γιατί» γύρω απ’ αυτό το βιβλίο, σε τέτοιο σημείο που να μετακινηθώ από την αρχική μου θέση. Ελπίζω να διαβάσω κάποιο άλλο έργο του και να αναθεωρήσω τη γνώμη μου. Ο Γούντυ Άλλεν σε γενικές γραμμές μου αρέσει, στον βαθμό τουλάχιστον που, αν παίζεται μια καινούργια ταινία του, είμαι θετικός να τη δω.
Να είσαι καλά,
και να εξακολουθούμε να μαθαίνουμε από τις διαφωνίες μας
Πατριάρχης Φώτιος
Χαίρομαι που συμφωνούμε διαφωνώντας ...Ρώτησα για τον Γούντυ Άλλεν επειδή στο πρώτο του βιβλίο ο Ροθ μου τον θύμισε πολύ , σε σημείο που να θεωρήσω τον Άλλεν ως έναν alter ego του Ροθ (έχουν και πολλά κοινά βιογραφικά στοιχεία). Πού ξέρεις όμως , μπορεί όταν διαβάσω το "Σύνδρομο" να συμφωνήσω μαζί σου . Τώρα μάλιστα μόλις θυμήθηκα ότι είχα διαβάσει ένα άλλο βιβλίο του πριν από μερικά χρόνια , την "Απάτη" (εκδ.Χατζηνικολή) που με είχε μάλλον απογοητεύσει.
Προς Ναυτίλο και Πατριάρχη,
Αυτό που πρέπει να κρίνουμε κάθε φορά είναι πιστέυω το βιβλίο αυτόνομα και όχι το συγγραφέα γιατί καθόλου δεν σημαίνει ότι επειδή αυτό το έγραψε ο τάδε θα είναι αυτόματα και καλό και αντίστροφα. Άλλωστε κάθε μεγάλος ή μικρός συγγραφέας έχει τα πάνω και τα κάτω του. Άρα δεν είναι νομίζω και πολύ σωστό να λέμε το "Συνδρομο.." δεν είναι πολύ καλό άρα και ο Ροθ πιθανόν να είναι υπερεκτιμημένος ή αντίστροφα. Τα σέβη μου.
Ναυτίλε,
το σημαντικό είναι να ακούμε τους άλλους κι όχι να ακούμε τον εαυτό μας.
Πατριάρχης Φώτιος
Νεζερίτη,
έχεις δίκιο –και είναι και δική μου αρχή- να μιλάμε για αξία βιβλίου και όχι για αξία συγγραφέα. Όταν όμως έχω διαβάσει δύο έργα του ολόκληρα και αρχισα κανά δυο άλλα που δεν μπόρεσα να τα συνεχίσω, όταν βλέπω να γράφονται εγκωμιαστικά σχόλια για το x βιβλίο του, ώστε να μη θεωρήσω ότι είναι από τα χειρότερά του, αλλά μάλλον από τα θεωρούμενα καλά του, τότε μπορώ να μιλήσω για το φαινόμενο Ροθ, έστω κι αν ακούσω δυο τρεις προτάσεις για άλλα του κείμενα που, αν τα διαβάσω, να τα θεωρησω ποιοτικά έργα. Το ίδιο όμως πρέπει να συμβαίνει και ανάποδα: αν κάποιος έχει διαβάσει δύο βιβλία του και τα έχει βρει ποιοτικά, δικαιούται ή όχι να εκθειάζει τον Ροθ ως συγγραφέα συνολικά; Κάπου μπαίνει ένα όριο γενίκευσης που άλλοτε είναι επαρκές κι άλλοτε όχι.
Πατριάρχης Φώτιος
Σε κάθε περίπτωση ο Ροθ δεν εντάσσει τον εαυτό του στους αγγλοσάξονες για να παίξει "όπως αυτοί παίζουν μεταξύ τους". Αμέτρητες οι δηλώσεις του και οι προσεγγίσεις για μια εβραϊκή λογοτεχνία της διασποράς σε αντίθεση με την αγγλοσαξονική.
Μια παράδοξη μείξη (metissage)ο Ροθ. ΄Οπως κάθε διασπορά. Αλλά εκεί στα όρια της ετεροδοξίας σήμερα γεννιέται η ορθοδοξία του αύριο. Αρκεί να μην μας επιβάλλεται ως θεσμός, με τον τίτλο του ακαδημαϊκού φορώντας γούνα και επαναλαμβάνοντας επί σελίδες σελίδων την ευφυή μεν μανιέρα όμως στην επανάληψή της την ακατάπαυστη. Υπό το αίτημα της μη-κυριαρχίας, όπως θα έλεγε και ο Αλαίν Μπαντιέ.
Βαγγέλης Ι.
Post a Comment