Άννυ Πρου, “Άνθρωποι του δάσους”

Η αποικιοκρατία και η καταπάτηση των φυσικών περιοχών, η επέκταση του (Ευρωπαίου) ανθρώπου όχι μόνο κατά των γηγενών αλλά και κατά της πανίδας και της χλωρίδας

Annie Proulx “Barkskins” 1963 Άννυ Πρου “Άνθρωποι του δάσους” μετ. Γ. Κυριαζής εκδόσεις Καστανιώτη 2019

Γνώρισα την Annie Proulx μέσω της ταινίας "Το μυστικό του Brokeback Mountain", που είναι στηριγμένη σε βιβλίο της. Και νομίζω ότι όλοι μάθαμε για μια σπουδαία συγγραφέα, που μπορεί και πείθει για την ποιότητά της. Επομένως, τώρα που ο κορωνοϊός “επιβάλλει” τον εγκλεισμό και το διάβασμα, ένα χορταστικό ανάγνωσμα σαν αυτό, 700 σελίδες και, ήταν μια καλή επιλογή.

> Η Έντνα Άννι Πρου γεννήθηκε το 1935 στο Κοννέκτικατ των ΗΠΑ. Επί τριάντα χρόνια έζησε στο Βερσάιρ του Βερμόντ, έως το 1994, όταν μετακόμισε μόνιμα στη Σαρατόγκα του Γουαϊόμινγκ . Για δεκαεννιά χρόνια έγραφε άρθρα πάνω σε κάθε λογής θέματα -για τον καιρό, τα μήλα, τα κανό, τα πούμα, τη μαγειρική, τις βιβλιοθήκες, την αφρικάνικη χειροτεχνία, το μηλίτη- και τα πουλούσε σε διάφορα περιοδικά. Κι όταν της έμενε καιρός, έγραφε διηγήματα. Το 1988 εξέδωσε μια συλλογή από σκόρπια διηγήματα με τίτλο "Heart Songs and Other Tales". H επιτυχία που σημείωσε ήταν ο λόγος για τον οποίο οι εκδότες της την ενθάρρυναν να γράψει. Το 1992 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα, "Postcards", το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο PEN/Φόκνερ. "Τα Ναυτιλιακά Νέα" εκδόθηκαν το 1993. Το μυθιστόρημα αυτό τιμήθηκε με το Βραβείο Χέρτλαντ της εφημερίδας "Chicago Tribune", το Διεθνές Βραβείο Μυθιστορήματος των "Irish Times", το Εθνικό Βραβείο Μυθιστορήματος των ΗΠΑ και το Βραβείο Μυθιστορήματος Πούλιτζερ. Μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες με μεγάλη επιτυχία. Το 2001 έγινε ταινία από το βραβευμένο σκηνοθέτη Lasse Hallstrom ("Μy life as a Dog"), με πρωταγωνιστές τους Κέβιν Σπέισι, Τζούλιαν Μουρ, Τζούντι Ντεντς και Κέιτ Μπλάνσετ. Ακολούθησαν τα βιβλία: "Accordion Crimes" (1996), "Close Range: Wyoming Stories" (1999, συλλογή διηγημάτων που περιείχε, μεταξύ άλλων, τα βραβευμένα διηγήματα "Brokeback Mountain" και "The Mud Below", πρωτοδημοσιευμένα στο περιοδικό "New Yorker", ελλ. έκδ. "Το μυστικό του Brokeback Mountain", εκδ. Καστανιώτη, 2006), "That Old Ace in the Hole" (2002), "Bad Dirt: Wyoming Stories 2" (2004, ελλ. έκδ. "Χαμένα κορμιά", εκδ. Καστανιώτη, 2008), "Fine Just the Way It Is: Wyoming Stories 3" (2008). Το 2005 το διήγημά της, "Brokeback Mountain", με θέμα την καταπίεση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας στην ύπαιθρο του Γουαϊόμινγκ, μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Ανγκ Λι, στην ταινία με πρωταγωνιστές τους Χιθ Λέτζερ, Τζέικ Γκίλενχαλ και Ανν Χάθαγουεϊ. Η ταινία κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας, δύο βραβεία BAFTA, χρυσές σφαίρες και τρία από τα οκτώ βραβεία Όσκαρ για τα οποία ήταν υποψήφια (καλύτερης σκηνοθεσίας, καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου και καλύτερης πρωτότυπης μουσικής). Έχει παντρευτεί και χωρίσει τρεις φορές και απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη.

Το έργο αναφέρεται στον 17^ο αιώνα, όταν ο νυν Καναδάς (η τότε Νέα Γαλλία) αποικίζεται από τους Γάλλους, οι οποίοι αποψιλώνουν το δάσος και εκμεταλλεύονται τους ντόπιους Ινδιάνους. Πρόκειται για ένα είδος αποικιακής λογοτεχνίας, όπου οι νεοεισελθόντες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις παρθένες εκτάσεις και να πλουτίσουν, χωρίς η συγγραφέας να εξαίρει τις βαναυσότητες εναντίον των ντόπιων.

Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ο Ρενέ Σελ (και ο Σαρλ Ντικέ) που τίθενται στη δούλεψη ενός γαιοκτήμονα, του Τρεπανί, ώσπου να πάρουν ως πληρωμή τη δική τους γη και να μετατραπούν σε κτηματίες. Ο Ντικέ δραπετεύει, ενώ ο Ρενέ συνεχίζει να δουλεύει ώσπου αναγκάζεται να παντρευτεί την Ινδιάνα Μαρί και να κάνει μαζί της οικογένεια, τόσο με τα παιδιά που είχε από τον προηγούμενο σύζυγό της όσο και με τα δικά τους παιδιά.

Διαβάζω μια εκπληκτική στον εξωτισμό της (λιγότερο) και στην εικονοποιία της αφήγησης (περισσότερο), όπου η νέα ζωή ανοίγεται μπροστά μας, με τα ζώα, τις συνθήκες, τους ανθρώπους… Δεν ξέρω αν η Proulx θέλει να μιλήσει για την υποδούλωση της φύσης ή των ντόπιων, για την αποικιοκρατία και τους νέους δρόμους που άνοιξε, για τη νέα ήπειρο που δέχτηκε πολλούς φιλόδοξους ανθρώπους. Διαβάζω όσο μπορώ για να δω πού το πάει…

Το τοπίο που εμφανίζεται μπροστά μας είναι ένας αποικιακός αιώνας με ένα σωρό πολλαπλές χαρακτηριστικές ψηφίδες: παρθένο δάσος, κουνούπια, βροχή, ιθαγενείς που θεωρούνται άγριοι, μιγάδες, βότανα, τοπικά στοιχεία, ξύλινα σπίτια, εμπόριο γουνών και ξυλείας, υπερπόντια ταξίδια, ναυτικοί, σκορβούτο, εμπόριο, νέες αγορές, ιεραποστολή, οι δεκαετίες περνάνε, οι γενιές πολλαπλασιάζονται, ο αποικισμός συνεχίζεται… Το έργο εξελίσσεται σε οικογενειακή σάγκα, με δύο σόγια, αυτό των Σελ κι αυτό των Ντικέ (Ντιουκ) να διασχίζουν την αμερικάνικη ιστορία, όχι τόσο στις μεγάλες στιγμές πολεμικών ή άλλων συγκρούσεων (π.χ. δεν ακούγεται καθόλου ο Εμφύλιος), αλλά στο πώς κατέκτησαν οι Ευρωπαίοι τη νέα ήπειρο.

Σε όλο το μυθιστόρημα οι αντιθέσεις Ευρωπαίοι (Γάλλοι, Άγγλοι κ.ο.κ.) - Ινδιάνοι (Μικμάκ κ.ο.κ.), δάσος – καλλιεργήσιμη γη, νομάδες – μόνιμα εγκατεστημένοι, βοσκοί – αγρότες κ.ο.κ. διαμορφώνουν διελκυστίνδες που δείχνουν πώς προχωράει ο κόσμος. Τελικά, το μεγάλο αφήγημα της Proulx είναι ότι η αποικιοκρατία με τις ανάγκες για ξυλεία, για εδάφη, για εγκαταστάσεις, για τροφοδοσία της παγκόσμιας αγοράς λειτούργησε γενιά με τη γενιά σε βάρος του περιβάλλοντος, ειδικά σε εποχές που θεωρούνταν ανεξάντλητο! Η αντίληψη ότι τα δάση θα υπάρχουν πάντα, ότι τα δέντρα είναι μόνιμη πηγή εσόδων, ότι όσο προχωράει η ανθρωπότητα και η τεχνολογία (π.χ. η ατμομηχανή) τόσο θα επέρχεται η πρόοδος χωρίς έγνοιες για μια μελλοντική οικολογική εξάντληση δημιούργησε τον άνθρωπο του 20ού αιώνα που δεν ήταν δυνατόν να ανακόψει την εξέλιξή του, ακόμα κι όταν συνειδητοποίησε ότι οι μύθοι άλλων εποχών για τη φύση είναι αυταπάτες.

Απολαμβάνω τις μικρές σκηνές που φαίνονται απλώς ωραίες μικροϊστορίες, αλλά λιθαράκι λιθαράκι χτίζεται το συνολικό οικοδόμημα, που οδηγεί σε μια πιο πανοραμική εικόνα: το πρόβλημα με την αφαίμαξη της φύσης ξεκινά παλιά, είναι σύμφυτο με τη θέληση του ανθρώπου να κατακτήσει τον κόσμο, είναι μια σταδιακή επεκτατική πολιτική (εγγενής στον ιμπεριαλισμό) που τελικά οδήγησε σε αδιέξοδο.

Πάπισσα Ιωάννα