Γιανίκ Γκρανέκ, “Η θεά των μικρών θριάμβων”

Κουρτ Γκέντελ (1906 – 1978): μεγάλος Αυστριακός μαθηματικός και φιλόσοφος της λογικής, που μετανάστευσε στην Αμερική. Ο στοχασμός-του δεν ήταν μονόπλευρα τεχνοκρατικός, αλλά προέβη και σε ευρύτερες φιλοσοφικές συλλήψεις, παρόλο που ως άνθρωπος ήταν μονόχνοτος.

Yannick Grannec “La Déesse des petits victoires” Paris -2012 Γιανίκ Γκρανέκ “Η θεά των μικρών θριάμβων” μετ. Τ. Μιχαηλίδης εκδόσεις Αλεξάνδρεια -2016

Πριν το διαβάσω:

            Γιατί το διάλεξα; Επειδή από τότε που σπούδαζα στη Γεωπονική, ελκόμουν από τους μεγάλους θετικούς επιστήμονες, που αφιέρωσαν όλη τη φαιά ουσία-τους στην επιστήμη-τους.

Καθώς το διάβαζα:

            Η Γαλλίδα συγγραφέας καταπιάνεται με μια σύγχρονη τάση της Ιστορίας, να αναζητούν τη γυναίκα πίσω από τους μεγάλους άνδρες, και γι’ αυτό αναφέρεται στην Αντέλ Γκέντελ, τη σύζυγο του μεγάλου μαθηματικού Κουρτ Γκέντελ (Kurt Gödel).

            Στην ουσία το κείμενο θέτει σε αντικατοπτρισμό δύο χρονικά επίπεδα, το τώρα του 1980 και το τότε των δεκαετιών 1930-1970. Τώρα η Αντέλ είναι στο γηροκομείο και την επισκέπτεται τακτικά η νεαρή Άννα, για να την πείσει να δώσει το αρχείο του άνδρα-της στον ερευνητικό κέντρο το οποίο εκπροσωπεί. Τότε η νεαρή χορεύτρια Αντέλ σχετίζεται με τον ανερχόμενο Κουρτ, τον παντρεύεται και, όταν οι ναζί γίνονται απειλητικοί, εγκαταλείπουν τη Βιέννη και καταφεύγουν, όπως και πολλοί άλλοι, στην Αμερική.

            Το παρόν λοιπόν χαρακτηρίζεται από τις αντιπαραθέσεις της Άννας με την στρυφνή Αντέλ, που την προσβάλλει συνεχώς, αλλά συνάμα, σταδιακά, την εμπιστεύεται και της μιλάει για τη ζωή-της με τον Κουρτ. Έτσι, αναδιηγείται το παρελθόν όπου παρουσιάζεται η συμβίωσή-της με τον μεγάλο μαθηματικό, ο οποίος ήταν τόσο απορροφημένος με το αντικείμενό-του, τόσο κοινωνικά αδαής, τόσο σχολαστικός με την καθαριότητα των ρούχων-του, τόσο ψυχικά διαταραγμένος, που μας εμφανίζεται σαν ένα τυπικό δείγμα μεγάλης διάνοιας με κλονισμένη περιβάλλουσα συμπεριφορά. Αντίθετα, ο κολλητός-του φίλος Άλμπερτ Αϊνστάιν είναι πολύ ατημέλητος, μποέμ, αντισυμβατικός αλλά και παιγνιώδης. Ίσως τα μόνα κοινά που έχουν είναι ότι ο καθένας στον τομέα-του ήταν πρωτοπόροι και ότι και οι δύο πίστευαν σε κάποια θεϊκή παρουσία.

            Παράλληλα, σκιαγραφούνται σχετικά πλαγίως οι ιστορικές εξελίξεις, από τις διώξεις των διανοουμένων από τους ναζί, που οδήγησαν το ζεύγος Γκέντελ στην Αμερική, τη μετανάστευση και τη σταδιακή κοινωνικοποίηση στο νέο περιβάλλον, το Πρίνστον με την πλούσια πνευματική κίνηση αλλά και τη φτωχή κοινωνική δράση, σε σχέση με τη Βιέννη, ο μακαρθισμός και οι διώξεις των κομμουνιστών κ.ο.κ. 

            Το βαθύτερο υπόστρωμα του έργου δεν είναι τα μαθηματικά, δεν είναι η απόδειξη της μη πληρότητας (θεώρημα που αποδεικνύει ότι δεν μπορούν να αποδειχθούν όλες οι μαθηματικές εικασίες), αλλά η φιλοσοφία των μαθηματικών. Ως αναγνώστες δεν μαθαίνουμε, όπως σε άλλα ανάλογα μαθηματικά μυθιστορήματα, τρόπους και συλλογισμούς, αλλά διαβάζουμε συζητήσεις για τη χρήση των μαθηματικών, το βάρος της λογικής, την τέχνη, την ύπαρξη του Θεού (επεξεργάστηκε μάλιστα μια οντολογική απόδειξη του Άνσελμου του Καντερμπέρι για την ύπαρξη του Θεού) κ.ο.κ., που τον ανάγουν από μαθηματικό πνεύμα σε φιλόσοφο της λογικής.

Αφού το διάβασα:

            Μου φάνηκε μεστό, πλούσιο σε πληροφορίες, ικανό να παρακινήσει σε σκέψεις ως μυθιστόρημα ιδεών. Ωστόσο, δεν διέθετε την εσωτερική νομοτέλεια να κάνει την αφήγηση ενδιαφέρουσα, ούτε καν για το αν η υπέργηρη χήρα θα παρέδιδε τελικά το αρχείο στην Άννα. Κρατώ ένα έργο που αναδεικνύει μια επιστημονική μορφή και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ανδρώθηκε.

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στον ιστότοπο In2life στις 13/6/2017]

Πατριάρχης Φώτιος