“Ο καθηγητής είναι νεκρός” του Joost de Vries

Ένα πανεπιστημιακό μυθιστόρημα βασισμένο στις χιτλερικές σπουδές!, που θέτει σε ένα καλάθι πολλά ετερόκλητα στοιχεία, με σκόπιμα άναρχη δομή.

Ολλανδικός γλυκόπικρος καφές: Joost de Vries “De republiek” Prometheus, Amsterdam 2013
“Ο καθηγητής είναι νεκρός” μετ. Ινώ βαν Ντάικ-Μπαλτά εκδόσεις Μεταίχμιο 2016

Πριν το διαβάσω:

          Γιατί το διάλεξα; Επειδή μου άρεσε ο τίτλος κι επίσης ήθελα να διαβάσω ολλανδική πεζογραφία, για την οποία έχω θολές εντυπώσεις.

 Καθώς το διάβαζα:

          Το βιβλίο περιδιαβαίνει τα χωράφια του campus novel αλλά το κάνει με μια σκόπιμα ανατρεπτική και εν μέρει “σουρεαλιστική” γραφή. Η σοβαρότητα διαδέχεται την ευτράπελη χωρίς γέλιο καρναβαλοποίηση των πάντων, το βαρύ φορτίο των συνεδρίων και των μελετών εξαχνώνεται σε μια ευφυή ανακατωσούρα.

          Ο πολύ καθηγητής της φιλοσοφίας Γιόσιπ Μπρικ είναι ένας άνθρωπος κύρους, αλλά συνάμα αγγίζει την αυτογελοιοποίηση με τις διάφορες ιδιαιτερότητές-του. Ο αφηγητής της ιστορίας Φρίζο ντε Βος είναι ιστορικός, διευθυντής του περιοδικού “Υπνοβάτης”, που ασχολείται κατά βάση με τις χιτλερικές σπουδές, ήταν πολύ κοντινός άνθρωπος του καθηγητή, αλλά, όταν ο Μπρικ πεθαίνει, ο Ντε Βος ανακαλύπτει πως υπάρχει κάποιος Φίλιπ ντε Βρις που εμφανίζεται δημόσια ως ο αρμοδιότερος να μιλήσει για τον αποθανόντα. Και κάπου εκεί νιώθει ότι χάνει τη δόξα του δελφίνου και με μια κωμικοτραγική μεταλλαγή παρουσιάζεται με την ταυτότητα του ανταγωνιστή-του.

          Οι νότες ιλαρής ατμόσφαιρας και ανατρεπτικής διάθεσης είναι διάσπαρτες μέσα στο μυθιστόρημα, σαν έξυπνα ενσφηνωμένες πινέζες: ο ίδιος ο καθηγητής και οι χιτλερικές σπουδές που απλώνονται σε απίθανες κατευθύνσεις (από τους επιζώντες χιλτερικούς έως το μουστάκι του Φύρερ κι από το ναζί πορνό μέχρι το τέλος της Ιστορίας). Ο Φρίζο μάλιστα πηγαίνει στην Αργεντινή για να βρει ανθρώπους που λέγονται Χίτλερ (ως μικρό όνομα) και να μελετήσει το στίγμα-τους ως φορείς ενός στιγματισμένου ονόματος.

Κι από εκεί και πέρα, το τέχνασμα με τον Φρίζο να αυτοσυστήνεται ως Φίλιπ ντε Βρις (προσέξατε ότι το επώνυμο είναι το ίδιο με του συγγραφέα;) είναι ένα κόλπο εγνωσμένης λογοτεχνικής αξίας. Θυμήθηκα αμέσως τον “Μαριάμπα” του Σκαρίμπα, ο οποίος εμφανίστηκε στη Χαλκίδα για να αναλάβει τη θέση-του ως δημόσιος υπάλληλος, αλλά η συμπεριφορά-του κάθε άλλο παρά συμβατική και δημοσιοϋπαλληλική είναι. Η εξήγηση είναι ότι ως Μαριάμπας εμφανίστηκε κάποιος άλλος, που ως αλλότριος της ταυτότητας μπορεί να κάνει ό,τι αλλόκοτο θέλει χωρίς να εκτίθεται. Το ίδιο μπορεί και ο Ντε Βος!

Ακόμα και η μείξη του πραγματικού με το μυθοπλαστικό, που περνιέται για πραγματικό, είναι προς αυτήν την κατεύθυνση.

Αφού το διάβασα:

          Νομίζω ότι το μυθιστόρημα του De Vries αποτυπώνει τη μεταμοντέρνα κατάσταση, όπου η ετερόκλητη πραγματικότητα διαχέεται σε παιχνίδια ταυτότητας, μέσα από τα οποία διεκδικεί κανείς μια κάποια ανάδειξη. Κι επιπλέον, η σχετικά ακατάστατη δομή, όπου χωρούν ευτραπέλως οι χιτλερικές σπουδές και η σύγχρονη σκηνή, τα επιστημονικά συνέδρια και οι δελφινομαχίες, ένας θάνατος και πολλές υπεκφυγές, αντικατοπτρίζει μια εικόνα του κόσμου, χωρίς συνοχή και χωρίς νομοτέλεια. Υποψιάζομαι ότι αν διάβαζα το έργο, αναζητώντας συνάμα τις εσωτερικές συνάψεις, θα οδηγούμουν σε πιο ενδελεχή συμπεράσματα, καθώς νιώθω υποδόρια να κινείται ένα δίκτυο υπόγειων τούνελ που κάπου συναντώνται και κάπου χωρίζουν.

[Οι εικόνες αντλήθηκαν από:  www.gettyimages.co.nz,  oglobo.globo.com,  lambrospantsios.wordpress.com  και  bottejellema.nl]

Πατριάρχης Φώτιος