Η κουλτούρα του Πειραιά

Δεν μπορώ να πω ότι έχω κατά νου πολλά λογοτεχνικά κείμενα που να διαδραματίζονται στον Πειραιά, αλλά σίγουρα όσα θυμάμαι διαμορφώνουν ένα σώμα που διαπλάθει, αναπλάθει, καθιερώνει, γνωστοποιεί, παγιώνει την κουλτούρα μιας πόλης που έχει τη δική-της ταυτότητα.

          Ο Πειραιάς ως λιμάνι, ως τόπος φτώχιας αλλά και διακίνησης προϊόντων και ατόμων, έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με άλλα λιμάνια, όπως το Μπουένος Άιρες ή τη Μασσαλία. Η τελευταία έχει λογοτεχνικοποιηθεί από τον Ιζζό και από τον Αττιά, καθώς τίθεται στο κέντρο της παρανομίας, του περιθωρίου και του λαϊκού υποκόσμου. Ανάλογα και ο Πειραιάς αναδεικνύει και μέσω της λογοτεχνίας τη δική-του κουλτούρα, που περιλαμβάνει φτώχια, παρανομία, μαγκιά, Ολυμπιακό, διακίνηση αγαθών, νόμιμων και παράνομων, Τρούμπα, νυχτερινή ζωή, ναύτες, στόλο κ.ο.κ.

          Παλιότερα, ο Καραγάτσης και πιο πρόσφατα ο Χρήστος Οικονόμου, ο Χαριτόπουλος, ο Μασσαβέτας ορίζουν πολιτισμικά τόσο το κέντρο και το λιμάνι όσο και τα προάστια ή τις γειτονιές, από το Κερατσίνι έως τον Κορυδαλλό κι από τη Δραπετσώνα έως τη Νίκαια. Η λογοτεχνία βρίσκει σ’ αυτά τα μέρη μια ιδιαίτερη κουλτούρα, που φαντάζει “εξωτική”, έκκεντρη, λούμπεν, έξω από τις νόρμες, έξω από το αθηναϊκό κέντρο, έξω από τη λογοτεχνία του μέσου Έλληνα. Έτσι, τα σκηνικά που στήνονται λειτουργούν ως άξονες διείσδυσης σε ένα δράμα, οικείο όσο και αλλόκοσμο, κοντινό όσο και μακρινό, προσιτό γεωγραφικά αλλά και απρόσιτο πολιτισμικά.

          Θα ακολουθήσουν δυο έργα που καταπιάνονται μ’ αυτό το πολιτισμικό σκηνικό και διερευνούν βιωματικά το πειραιώτικο υπόστρωμα παλιότερων κυρίως εποχών.

          Αλήθεια, ποια λογοτεχνικά έργα έρχονται στον νου-σας, κείμενα που είναι βαφτισμένα με την κουλτούρα του Πειραιά;

Πατριάρχης Φώτιος