Ερωτογραφία και λογοτεχνία

Πού ξεκινά το ερωτικό και πού αρχίζει το πορνογραφικό; Τι σκοπό εξυπηρετεί, ειδικά στην εποχή της εικόνας, η ερωτογραφία στη λογοτεχνία; Μια τέτοια χρήση δείχνει το ηθικό ποιόν της κοινωνίας ή είναι μια άσχετη, ρεαλιστική ματιά; Και πώς μπορεί κανείς να διακρίνει το όριο, ώστε το έργο να τον αποζημιώσει αισθητικά και όχι μόνο αισθησιακά;

            Αυτά και άλλα ερωτήματα προέκυψαν διαβάζοντας τέσσερα βιβλία ερωτικής γραφής, που χρησιμοποιούν προκλητική γλώσσα, αθυρόστομη έκφραση, σκόπιμα διεγερτική (πνευματικά κυρίως) γραφή. Ακριβώς επειδή κανείς μπορεί να βρει πολυάριθμες σκηνές αισθησιασμού στα φιλμ, η λογοτεχνία δεν έρχεται να εξάψει με γαργαλιστικές σκηνές, αν δεν έχει μια άλλη, βαθύτερη σκοπιμότητα: να αναδείξει μέσω του ερωτισμού έναν πολιτισμικό δείκτη και να οδηγήσει τη σκέψη στη γλωσσική, σωματική και διαπροσωπική αυτοσυνειδησία.

            Δεν υποστηρίζω την ερωτογραφία, κυρίως επειδή συχνά αναδεικνύεται η εύκολη λύση για να προσελκυστεί η προσοχή του αναγνώστη. Αν οι περιγραφές και οι γλωσσικές προκλήσεις γίνονται αυτοσκοπός, τότε η λογοτεχνία ρέπει προς την πορνογραφία με πολύ ευτελή κίνητρα. Αν αντίθετα το σοκ που επιδιώκεται είναι άλλης υφής, διαφορετικής σε κάθε έργο, τότε ο αναγνώστης βγαίνει αλέκιαστος, αλλά συνάμα περισσότερο υποψιασμένος για την κουλτούρα της ψυχής και του σώματος.

            Τα έργα που θα δούμε είναι:

-         Λέοναρντ Κοέν, “Υπέροχοι απόκληροι”

-         Μισέλ Φάις, “Κτερίσματα”

-         Ανδρέας Στάικος, “Βηθσαβέ”

-         Δούκας Καπάνταης, “Η αυτοκράτειρα” 

Το βασικό είναι πως η γραφή είναι η ίδια μια ερωτογενής ζώνη. Ο συγγραφέας διεγείρεται πνευματικά καθώς φαντασιώνεται τις ερωτικές-του σκηνές και μετατρέπει τη φαντασία-του σε γλώσσα. Κατά τον Λακάν, το ασυνείδητο έχει τη δομή μιας γλώσσας κι επομένως η ερωτική λίμπιντο αντανακλάται στη γραφή. Ερωτική είναι η χρήση ανοίκειων λέξεων, η καθαρευουσιάνικη ειρωνεία, η πλάγια υπαινικτική γραφή, η ατμόσφαιρα που σκορπίζει αισθησιασμό, η μεταφορική χρήση των λέξεων, η ανάδειξη του ποιητικού φορτίου-τους, ο σκληρός λόγος της ευθύτητας, η αθυρόστομη εξομολόγηση απωθημένων, η σαδιστική καταγραφή του σώματος κ.ο.κ.

Τα ίδια τα κείμενα προσεγγίζουν το ερωτικό φαινόμενο με εντελώς διαφορετικές οπτικές γωνίες, από το αυτοβιογραφικό του Φάις στο βλάσφημο του Κοέν κι από το ελαφρό-σατιρικό του Στάικου στο επιστημονικής φαντασίας του Καπάνταη. Ο ερωτισμός αλλού αποβαίνει τρόπος ποιητικής προσέγγισης της ζωής, αλλού εξομολογητικός χείμαρρος, αλλού ψυχογραφικό ξεδίπλωμα μιας τραγικής φιγούρας κι αλλού πολιτικό ξεγύμνωμα των θεσμών μιας απολυταρχικής κοινωνίας.

 

[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: favim.com, www.lifo.gr, paulmellor.deviantart.com, kimwon.blogspot.com και www.ebay.com]

Πατριάρχης Φώτιος