Ο Μισέλ Φάις αφήνει … “Κτερίσματα”

Ερωτογραφία, νο. 2. Τα κτερίσματα ενταφιάζονται μαζί με τον νεκρό σαν αγαπημένα κομμάτια της επίγειας ζωής-του. Ο πεζογράφος τα καταθέτει σαν σπονδή σε φίλο ωσμώνοντας διακειμενικά τη ζωή και τη γραφή-του. 

 

Froccino:

Μισέλ Φάις

“Κτερίσματα”

εκδόσεις Πατάκη

2012 

            Μια αυτοβιογραφία, μια πλάγια, μεταμοντέρνα, αποστασιοποιημένη αυτοβιογραφία που χρησιμοποιεί τη μνήμη, αλλά τη σχολιάζει κιόλας, που στέκεται απέναντι στο αντικείμενό-της με τη φλεγματική διάθεση ενός τρίτου…

            Ο Φάις γράφει μια δευτεροπρόσωπη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, όπου ο ώριμος 55άχρονος συγγραφέας απευθύνεται στον μικρό εαυτό-του παρακολουθώντας-τον καθώς μεγαλώνει και ζει τις πρώτες και ύστερες εμπειρίες-του. Το δεύτερο πρόσωπο, πέρα από κατάλληλο για τη λοξή ματιά που θέλει να δείξει ο αυτοβιογράφος και την απόσταση που εξασφαλίζει η απομάκρυνση από το συνηθισμένο πρώτο πρόσωπο, διαχωρίζει σαφώς τον σχολιαστή από τον σχολιαζόμενο, τον φέροντα την πένα και τον εξεταζόμενο στο μικροσκόπιο της μνήμης, τον ώριμο από τον εξελισσόμενο εαυτό-του. Το δεύτερο πρόσωπο είναι μια σπανιότερη ανοίκεια ματιά που ξαναβαπτίζει την αφήγηση.

            Το κλειδί που επέλεξε για να ξεκλειδώσει την παιδική συνείδηση και τη μετάβασή-του στην εφηβική και ενήλικη αυτοσυνειδησία είναι η σεξουαλική αφύπνιση. Μέσα από πολλές, μικρές αλλά εύστοχες, αναμνήσεις, ο Φάις φέρνει στο φως στιγμές της παιδικής ματιάς στις οποίες έχουν αποτυπωθεί, σαν σε αρνητικό, επεισόδια με μικρές και μεγάλες γυναίκες που άφησαν ακάλυπτο ένα μέρος του σώματός-τους ή πιο απροκάλυπτα έγιναν ο πειρασμός που πυροδότησε τη φαντασία-του, πόρνες και άλλες πρόθυμες συνευρέσεις, ματιές, εικόνες, λάγνα λόγια… Για τον μικρό Μισέλ ο ερωτισμός που αναδύεται σε διάφορες φάσεις είναι ο σκοτεινός όσο και θαυμαστός κόσμος που έρχεται, είναι μια terra sexualis που ανακαλύπτεται σταδιακά και ο ίδιος νιώθει το ρίγος της νέας γης, η οποία υπόσχεται μυστικές ηδονές και εξάψεις.

            Το σεξουαλικό ξύπνημα συναιρεί κι άλλες πλευρές της παιδικής ηλικίας, όπως το κοινωνικό περιβάλλον, τη γονεϊκή συμπεριφορά, τη φιλία, σε ένα είδος μαθητείας στο οποίο όμως λείπει η συγκεκριμένη δοκιμασία. Το τραύμα του χωρισμού των γονιών του οδηγεί σε περαιτέρω τραύματα που σχετίζονται με το γενετήσιο αλλά επεκτείνονται και σε άλλα θέματα της ενηλικίωσης.

           

Ο τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένο το βιβλίο φέρνει στο χαρτί σκόρπιες αφηγήσεις, όνειρα, ημερολογιακές καταγραφές, αναμνήσεις και στίχους που στην αρχή έχουν ρεαλιστική βάση. Αργότερα, ο ρεαλισμός υποχωρεί μπροστά στο ετερόκλιτο και ασύνδετο σχήμα του μεταμοντέρνου, καθώς προφανώς η παραδεδεγμένη αλήθεια για τη ζωή συντρίβεται και έτσι αίρεται και η συνεκτικότητα, όχι μόνο της οικογένειας αλλά και της γραφής. Ο αναγνώστης χάνει το κέντρο, όχι επειδή ο συγγραφέας δεν μπορεί να το βρει, αλλά μάλλον επειδή ο τελευταίος νιώθει ότι αυτό δεν υπάρχει. Οι σχέσεις των ανθρώπων λειτουργούν πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, λίγο ένστικτο και λίγο λογική, λίγο αυθορμητισμός και λίγο συμφέρον, χωρίς να συναρμόζονται πάνω σ’ έναν κεντρικό άξονα αυτογνωσίας. 

            Όλα αυτά στο πρώτο μέρος. Στο δεύτερο βλέπουμε μια λεκτική λαίλαπα ωμού υβρεολογίου, φράσεων από τοίχους τουαλέτας, κείμενα στο διαδίκτυο ανθρώπων που ψάχνονται σεξουαλικά, ποιήματα με γενετήσιο περιεχόμενο, διάλογοι και μικροί μονόλογοι. Όλα αυτά συνθέτουν ένα καρναβαλικό γαϊτανάκι, στο οποίο η σεξουαλική διέγερση λειτουργεί ως εκτόνωση συσσωρευμένης έντασης αλλά και ως ξαναδιάβασμα του εαυτού με όρους πορνογραφικής ατάκας. Η χυδαιότητα, από τα υπονοούμενα των εφήβων μέχρι την κωμωδία του Αριστοφάνη, κατακλύζει τον αναγνώστη με τους καρπούς των απαγορευμένων πόθων και του δίνει συχνά τη διεγερτική διέξοδο από τις κόσμιες καθωσπρέπει λογικές.

            Το τρίτο μέρος επιστρέφει στις μικρές ιστορίες, όπως γράφτηκε και το πρώτο. Μόνο που τώρα ο Φάις εξιστορεί τις σεξουαλικές περιπέτειες του ήρωά-του, που ταξίδεψε σε διάφορα είδη γυναίκας, διαφορετικά όχι μόνο στο πώς καθεμιά φερόταν στο κρεβάτι, αλλά και στο πώς διέκειτο στη σχέση-τους. Η ωμή γλώσσα εναλλάσσεται με την ποιητική, η πράξη καρφώνεται σαν post-it μέσα στην αφήγηση, ενώ πάντα ο συγγραφέας επιφυλάσσει μια μικρή, λεκτική ή δραστική, έκπληξη για τον αναγνώστη. Κάθε γυναίκα και μια εμπειρία όχι τόσο για τον άλλο που μπαίνει στη ζωή και στα σεντόνια-του, αλλά για τον εαυτό-του που τσαλακώνεται και επιβιώνει, μαθαίνοντας τι σημαίνει έρωτας, προδοσία, θάνατος… Το τέταρτο συνεχίζει τη λογική του δεύτερου…

            Το καταπληκτικό μ’ αυτό το βιβλίο είναι η γλώσσα-του που μπορεί και ελίσσεται, τόσο αντλώντας διακειμενικά από τα άλλα έργα του Φάις, όσο και κάνοντας τα τσαλιμάκια-της για να αποδώσει τον διαρκή ίμερο του αφηγητή. Από την ωμή χυδαιολογία μέχρι τη στακάτη ποιητικότητα κι από την ακρίβεια στις σκηνές στη φιλοσοφική διάθεση της αυτοσυνειδησίας. Έτσι, ο ερωτισμός μετατρέπεται σε αφηγηματική εκτόνωση και η ανάμνηση, μεστή από σεξουαλικές στιγμές, γίνεται λεκτική πανδαισία. Μόνο που η αφήγηση υποκαθιστά την πράξη κι έτσι η φραστική αναψηλάφηση τέτοιων θεμάτων δείχνει και σαν ένας απολογισμός μιας ζωής ανικανοποίητης. 

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life στις 12/4/2013. Για να εικονοποιηθεί η φαϊσική σεξουαλικότητα χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες και εικόνες από: blaberize.com, hd3wallpapers.blogspot.com, www.riprenfield.com, losingitandlovingit.com, www.facebook.com, mgsforums.com και inzumi.com]

Πατριάρχης Φώτιος