“γιατί εμένα η ψυχή μου” της Μάρως Δούκα

Αν πάρει κανείς την καθημερινότητα ως δείκτη της ιστορίας-μας, τότε μπορεί να ξαναδιαβάσει τη μεταπολίτευση με όρους προσωπικών αφηγήσεων και αφανών δραμάτων. Κι αυτά τα δράματα διασταυρώνονται με τα κοινωνικοπολιτικά συμβάντα που στο μέλλον θα αναδειχθούν σε γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. 

 

 

Espressino:

Μάρω Δούκα

“γιατί εμένα η ψυχή μου”

εκδόσεις Πατάκη

2012

            Είναι πολύ διαφορετικό να διαβάζεις τα μυθιστορήματα ενός συγγραφέα κι είναι διαφορετικό να διαβάζεις διηγήματά-του. Στα πρώτα η πλοκή και οι χαρακτήρες, η συνολική σύνθεση μετράει πιο πολύ, ενώ στα δεύτερα ο δημιουργός πιάνει μια στιγμή και την κάνει μήνυμα.

            Στην παρούσα συλλογή η Μάρω Δούκα συγκεντρώνει διηγήματα 23 ετών, από το 1989 όταν πρωτοδημοσίευσε “Τα καθάρματα” μέχρι τώρα, παρατιθέμενα στον παρόντα τόμο όχι με τη χρονολογική σειρά συγγραφής-τους. Σ’ αυτό το άνυσμα, η ματιά της λογοτέχνιδος συλλαμβάνει σκηνές πιο πολύ του κοινωνικού βίου και τις αφηγείται με την πολιτική σκέψη-της να χρωματίζει συναισθήματα και στοχασμούς. Έτσι, στο πρώτο αναφέρεται στη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου το 2009, στο δεύτερο κάνει μια βόλτα στην Αθήνα και χαζεύει τους πολίτες-της (2009), στο επόμενο ο άνεργος αφηγητής ονειρεύεται ίσως μια δουλίτσα, μια ταβέρνα, αλλά δεν φαίνεται τόσο απλό (2003), στο “Σας αρέσει ο Μπραμς;” (2000) δίνει συνέντευξη μια Ρωσίδα που έφτασε στην Ελλάδα ως πόρνη.

            Τα θέματα της Δούκα αφορούν τον ατομικό βίο ως απόρροια της κοινωνικής παθογένειας. Η υπόθεση των διηγημάτων της είναι μικρότερης σημασίας, ενώ το βάρος πέφτει στον κοινωνικό προβληματισμό και στην αποτύπωση, σχολιασμένη και επεξεργασμένη, της σύγχρονης ιστορίας, που διατρέχει την Αθήνα και τους κατοίκους-της.

            Θα τολμούσα να πω ότι η εικοσιτριάχρονη ανάδειξη μικροθεμάτων από τη Δούκα, βγαλμένων από τον δημόσιο βίο που πυορροεί στην καθημερινότητά-μας, εκφράζει την προσπάθεια της αριστερής συνείδησης να βρει το στίγμα-της σε έναν κόσμο χωρίς κομμουνισμό. Μετά το ’89 και τις όποιες διαψεύσεις, ο αριστερός καταλαβαίνει ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσει τον ιδεολογικό του φακό και να δει τον εαυτό-του μέσα στην κοινωνία με άλλο μάτι. Οφείλει να κεντράρει όχι στο σοσιαλιστικό όραμα σοβιετικής κοπής αλλά στο ανθρωπιστικό ζητούμενο που επιδιώκει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κοινωνική αναμόρφωση, την αλλαγή νοοτροπίας, την αυτογνωσία ως μορφή εσωτερικής ανάδειξης σκέψεων και ευαισθησιών.

            Στιγμές στιγμές νομίζεις ότι διαβάζεις καλοεπεξεργασμένα δοκίμια, σχόλια πάνω στην επικαιρότητα, που απλώς εντάσσονται στις σκέψεις ενός αφηγητή ή στις αναμνήσεις-του που λειτουργούν ως όχημα σκέψης για το παρελθόν και το μέλλον. Η μνήμη λειτουργεί τόσο ως τροφοδότης της ιστορίας όσο και ως όχημα της αφήγησης, με τις αναδρομές να οπισθοχωρούν στο παρελθόν από ένα παρόν που δίνει τον πύργο της παρατήρησης. Ευτυχώς η συγγραφέας δεν μπλέκεται, παρά ελάχιστα, με μια ανασκόπηση των αριστερών κινημάτων και της ήττας ή των διωγμών ως πηγές ενδοσκόπησης. Αποφεύγει το ιστορικό παρελθόν, πλην ενός διηγήματος που αναφέρεται στη δεκαετία του ’50, ενώ δεν αφήνει ασχολίαστο το ιστορικό παρόν, από την παπανδρεϊκή Αλλαγή ως τη μητσοτακική συγκυβέρνηση και πάμπολλα γεγονότα της δεκαετίας του 2000. Το παρόν είναι πάντα πολιτικό και ο προβληματισμός ξεκινά από τα γεγονότα για να αναζητήσει τα βαθύτερα αίτια μιας νοσηρής (νοσούσας και νοσογόνου) προβληματικής.

            Δυο διηγήματα ανιχνεύουν με άξονα το μέλλον την ουτοπία, και τις δύο με αρνητικό τρόπο ως δυστοπία μάλλον παρά ως ευτοπία. Στο μέλλον ο ολοκληρωτισμός θα επιβάλλει σκέψεις και ιδεολογίες σε μια μπραντμπουρικής έμπνευσης κοινωνία, όπου όλοι έχουν συμβιβαστεί. Σε άλλο διήγημα προτείνονται τεχνικές ευθανασίας για όσους βρίσκονται πια σε αντιπαραγωγική ηλικία, ενώ η αλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου στο λατινικό προβάλλεται ως εξευρωπαϊσμός και εκσυγχρονισμός.

            Η Μάρω Δούκα καλύπτει με δεκαεφτά διηγήματα μια περίοδο όπου το πολιτικό γίνεται ολοένα και πιο καθημερινό, όπου όνειρα περασμένων εποχών καταρρέουν και άλλα, παγκοσμιοποιημένα και εμπορευματοποιημένα, οράματα προβάλλονται ως συνθήκες ποιότητας ζωής. Η ελευθερία πλέον γίνεται παροχή των μέσων, η διαφήμιση οδηγός της ζωής, το άτομο περισσότερο από ποτέ γρανάζι της μαζικής μηχανής. Οι επαναστάσεις σαν αυτές των Ζαπατίστας, και κάθε Ζαπάτα, τουριστικοποιούνται και η κρεατομηχανή της προόδου κάνει κιμά κάθε προσωπική θέληση για αυτοδιάθεση.

            Η Δούκα δεν γράφει ιστορίες. Γράφει μικρές Ιστορίες, όχι τόσο των εξωτερικών (αντικειμενικών) γεγονότων όσο των ενδότερων ανακατατάξεων που μας αλλοιώνουν, πολλές φορές χωρίς να το καταλάβουμε. Διαβάζοντας κανείς τα διηγήματά-της, ξαναδιαβάζει από πίσω την ιστορία δύο δεκαετιών και βλέπει πίσω από την πολύχρωμη οθόνη των ΜΜΕ.

            [Πρωτοδημοσιεύτηκε στην In2life στις 2/7/2012]

Πατριάρχης Φώτιος

 

Η Μάρω Δούκα στο Βιβλιοκαφέ
απολαμβάνει τον καφέ-της

“Because my soul” of Maro Douka

            For someone, everyday life can be a turning point in their own history, so this gives them a chance to read once more about the time of political change in Greece after the seven years of dictatorship in terms of personal story telling and previously unknown dramas. These dramas will cross over the social and political events, which will turn out to be important events in the future of Greek History.

Novels and short stories are two different types of writing and there is a certain way you read each of them and those differences still apply if the same person writes them. In novels the plot, the characters and the overall composition of the story are far more important than the message itself, which is the purpose of a short story starting from a moment in time.

            Maro Douka’s collection of 23 short stories includes the first one “Bastards” which was published in 1989 until the ones of the present day. In this book they are not in time order of the year they were written. In this vector, the writer’s eyes capture scenes of the social life and she narrates to us through her political opinions, which have been colored with thoughts and emotions. The book begins with the short story of the murder of Alexis Grigoropoulos in 2009 (a teenager who was killed by a policeman), then continues with the story about a walk the writer took in the center of Athens where she had a chance to see her fellow-citizens (2009). In the story that follows an unemployed man dreams of creating his own business, a restaurant, but that is not as easy as it sounds (2003), another story “Do you like Brahms?” talks about the arrival of a girl that came from Russia to become a prostitute as told by her to the writer in the interview which she gave.

            Douka’s subjects are about the individual life as a result of the problems society faces. The plot of her short stories is not as important as the social problems of modern history, which she points out through her work and she imprints, after she has commented and has processed them, these also concern Athens and its inhabitants.

            I would dare to say that in her twenty-three years of pointing out the minor subjects taken straight from the public life, which suppurates everyday life Douka expresses the effort of the communist conscious to find its place in a world where communism no longer exists. After 1989, any communist must understand that he has to redefine his ideals and to see himself in society from a different point of view. He must focus not in the socialist vision of the Soviet Union but in a more human orientated question, which tries to achieve the protection of the human rights, the social reeducation, the change in mentality, and self-awareness as a form of internal promotion considerations and sensitivities.    

            There are moments when you think you are reading well elaborated essays, like the comments on the headlines, which just express the thoughts of the writer or her memories, which work like a vehicle for thinking about the past and the future. The memory works both as a feeder of the story so as a vehicle of storytelling, with flashbacks to retreat into the past from a present that gives us a view from the observation tower. Fortunately the author only slightly tangles with a review of leftist movements and defeat or persecution as sources of introspection. It avoids the historical past, but one short story mentioned in the ‘50s leaves without a comment the historical present, from the Papandreou Change to the co-ruling of Mitsotakis and numerous events of the decade of ‘00. The present is always political and the concern begins from the events looking into underlying causes of morbid problems.

            Two stories try to detect the axis of the future Utopia, both in a negative way as a Dystopia rather than Eutopia. In the future, totalitarian ideologies will be imposed, thoughts and Bradbury’s inspirations in a society where everyone is compromised. In another short story, techniques proposed are euthanasia for those who are of a counterproductive age and the change of the Greek alphabet to the Latin appears as Europeanization and modernization.

            Maro Douka, with her seventeen short stories covers in a period of time, in which politics become a part of everyday life, where dreams of the past are shattered and others become global and industrialized visions, which are shown as a better quality of life. Freedom becomes the provider of means and advertising becomes a life coach, the individual becomes now more than ever a part of the mass machine. Revolutions such as the one Zapata organized are made in tourist sites where visitors can buy souvenirs and progress becomes like a meat machine that crushes any personal will for self-determination.    

            Douka does not write stories. Douka writes small Histories, not about the external objective events but for the internal classifications, which changes us many times without us truly understanding how that happened. If someone reads her short stories it will be like reading again behind the scenes of two decades of history and looking through a colorful screen of the Media.

Bookmark