“Νερό” του Κώστα Γ. Παπαγεωργίου

Το νερό ως δήλωση και ως συνυποδήλωση, ως καθαρτήριος της λεκάνης παράγοντας και ως καμπανάκι κινδύνου για τη διαταραγμένη προσωπικότητα του αφηγητή γίνεται πηγή ακουστικών ερεθισμάτων και προανάκρουσμα παραφροσύνης.  

Φραπέ με γάλα:

Κώστα Γ. Παπαγεωργίου

“Νερό”

εκδόσεις Κέδρος

2011 

            Ο χρόνος ανάγνωσης δεν είναι φυσικά πάντα ανάλογος με τον αριθμό των σελίδων ενός βιβλίου. Εξαρτάται από τον ενδιάθετο στο βιβλίο ρυθμό που σχετίζεται με το θέμα (πόσο ενδιαφέρει τον αναγνώστη) και ακόμα περισσότερο με τον τρόπο γραφής. Λ.χ. η ποίηση απαιτεί αργό ρυθμό, στάση σε κάθε στίχο, ίσως και σε κάθε λέξη, συχνά πισωγυρίσματα για να συνδέσεις το νέο με το παλιό, το τωρινό με το προηγούμενο και να δεις το ποίημα ως σύν-ολο μερών σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο. Άλλα βιβλία οδηγούν σε γρήγορες αναγνώσεις, όπως λ.χ. τα αστυνομικά έργα που παρωθούν σε μεγάλες αναγνωστικές ταχύτητες λόγω του προσδοκώμενου τέλους και της κινηματογραφικής (τις περισσότερες φορές) γραφής-τους.

            Το “Νερό” του Παπαγεωργίου, βραβευμένο προσφάτως από το περιοδικό «Διαβάζω»* ως το καλύτερο έργο του 2011 στην κατηγορία διήγημα-νουβέλα, οδηγεί σε αργές αναγνώσεις, ενίοτε σχεδόν σε βήμα σημειωτόν, περιπλανώμενες γύρω από τον ίδιο και τον ίδιο άξονα. Είναι πιο πολύ που ο συγγραφέας, απ’ ό,τι διαβάζω, θητεύει επί μακρόν στην ποίηση, με αποτέλεσμα ο τρόπος αφήγησης να ακολουθεί τα αργά πατήματα του στίχου, τη στοχαστική και αναστοχαστική-του αυτάρκεια, τη βραδυπορία που επιμένει στις σκέψεις και όχι στη δράση, στην εσωτερική αναμόχλευση ιδεών και σκέψεων, στη γλώσσα που προβάλλει την αυτοαναφορικότητά-της ως συστατικό της ίδιας της εξέλιξης των γεγονότων.

            Τα γεγονότα, όσα μπορείς κανείς να βρει, στρέφονται γύρω από την ανακάλυψη του αφηγητή ότι κάθε φορά που τραβούσε το καζανάκι στην τουαλέτα-του συνέβαινε το ίδιο στον από πάνω όροφο. Μπαίνει λοιπόν σε σκέψεις, φαντάζεται ίσως καφκικές συνωμοσίες οι οποίες όμως δεν παίρνουν υπαρξιακές διαστάσεις, αλλά λυρικές και στοχαστικές, αρχίζει να κατασκοπεύει ακουστικά τους από πάνω. Έτσι, όλο το έργο είναι ένα «ακουστικό σύνολο» όπου παρελαύνουν ήχοι από το νερό στο καζανάκι μέχρι τα βήματα των ανθρώπων και το κουδούνι στην εξώπορτα.

            Η νουβέλα υποδεικνύει πως η γλώσσα είναι η άλλη όψη της σκέψης, πως δηλαδή οι αισθήσεις (εν προκειμένω η ακοή) διυλίζονται και αποδίδονται με τον λόγο που διατυπώνει τις συλλήψεις του νου αλλά ταυτόχρονα αναθεωρεί αυτές τις διατυπώσεις. Αυτό είναι λίγο πολύ δεδομένο. Ακόμα περισσότερο, ο Παπαγεωργίου προσπαθεί να κάνει μέσω της γλώσσας το καθημερινό, το νερό στο καζανάκι, υλικό μιας άλλης κατανόησης της πραγματικότητας, η οποία συχνά διαστρεβλώνεται από τα παιχνίδια του νου και συλλαμβάνεται άστοχα μέσα στους λαβυρίνθους της σκέψης.

            Παρακολουθούμε εκ των ένδον το «σάλεμα» του μυαλού που μπορεί να αναγάγει σε απειλή τον νιαγάρα της τουαλέτας, να βλέπει παντού εχθρούς ή απειλές, να μην μπορεί να ξεφύγει κλεισμένος στο αδιέξοδο είναι-του από τις αυταπάτες που ορθώνται μπροστά-του σαν δονκιχωτικοί ανεμόμυλοι. Η οπτική γωνία του αφηγητή κάνει τους αναγνώστες να προσπαθήσουν να καταλάβουν τη λογική-του, αλλά γρήγορα αυτοί αντιλαμβάνονται πόσο το πρίσμα με το οποίο αναλύει την πραγματικότητα είναι παραμορφωτικό. Ο αφηγητής έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα, έχει “τυφλωθεί” πνευματικά και μόνο με την ακοή πλάθει ιστορίες και περιχαρακώνεται σε μια ασφυκτική γι’ αυτόν ψυχολογία.

[Δημοσιεύτηκε στο In2life στις 8/8/2012] 

 

*Ένα σχόλιο εδώ για το περιοδικό «Διαβάζω» που έκλεισε. Αν υπάρχει πολιτισμικό έλλειμμα, αυτό φαίνεται από τη στάθμη της λογοτεχνίας αλλά και από τα κενά που εμφανίζονται σε ζωτικούς χώρους για το βιβλίο, όπως τα περιοδικά και οι εφημερίδες, τα βιβλιοπωλεία και οι βιβλιοθήκες, οι εκδοτικοί οίκοι και οι συγγραφείς. Το «Διαβάζω» ήταν το πιο ζωντανό περιοδικό της ελληνικής σκηνής, που συντηρούσε τη συζήτηση για τη λογοτεχνία με τα άρθρα-του αλλά και με τα βραβεία-του. Λυπάμαι, λυπάμαι πολύ!

Πατριάρχης Φώτιος