“Γκίλιαντ ” της Μέριλιν Ρόμπινσον

Πλησιάζοντας τα Χριστούγεννα ίσως χρειαζόμαστε ένα βιβλίο εσωτερικού ρυθμού που θα μας απομακρύνει από το τρέξιμο της καθημερινότητας. Μιλάγαμε προ καιρού (βλέπε τις αναρτήσεις 11, 13, 15, 18, 21 και 23.10.2010) για τη θρησκεία σε καιρούς αμφισβήτησης και αθεΐας αλλά και φανατισμού. Στην Αμερική, στην οποία έχουμε την εικόνα πως επικρατεί/επικρατούσε ένας θρησκευτικός φονταμενταλισμός ελέω Μπους, υπάρχουν και φωνές που εκπροσωπούν μία ήπια θρησκευτικότητα.

Αμερικανικός καφές με άρωμα μέντα:

Marilynne Robinson

“Gilead”

Farrar, Straus and Giroux

2004

Μέριλιν Ρόμπινσον

“Γκίλιαντ. Τόπος της μαρτυρίας”

μετ. Α. Σακκά – Β. Αργυριάδης

εκδόσεις Εν πλω

2010

            Το βιβλίο της Ρόμπινσον το παρουσίασε με καλά λόγια η Χαρτουλάρη (20.11.2010: http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=4605299&enthDate=20112010 ) τονίζοντας μάλιστα ότι αυτό άρεσε πολύ στον Μπάρακ Ομπάμα. Τέτοια βιβλία συνήθως δεν προβάλλονται και γι’ αυτό μού προκάλεσε το ενδιαφέρον (εκτός κι αν κέρδισε σε κύρος χάρη στην μπαρακ-ομπαμική προτίμηση). Συμπληρώνω στα παραπάνω την πληροφορία από το αυτί του βιβλίου ότι το εν λόγω έργο κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ και το Εθνικό βραβείο κριτικών της Αμερικής. Όλα τα παραπάνω με προδιέθεσαν για μια ήρεμη και εσωτερικής δύναμης ανάγνωση.

             Το πλάνο του βιβλίου περιλαμβάνει την επιστολική αφήγηση του υπερήλικα πάστορα στον μικρό γιο-του, την οποία ο αποστολέας θα ήθελε να διαβάσει ο αποδέκτης-του όταν θα μεγαλώσει. Σ’ αυτό το γράμμα περιέχει όλη τη θεολογική-του παρακαταθήκη, τις φιλοσοφικές/υπαρξιακές-του ανησυχίες, τα διδάγματα της ζωής όπως βγαίνουν από την καθημερινότητα. Το κείμενο αποπνέει μακαριότητα και ηθική δικαίωση. Ο αναγνώστης βουλιάζει σταδιακά στο μήνυμα μιας θρησκείας που δεν ενδιαφέρεται για τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας, ούτε για τα θεωρητικά σχήματα της πίστης αλλά παρακολουθεί τη συγγραφέα να κατεβάζει τις μεγάλες αφηγήσεις –μεταμοντερνιστικώ τω τρόπω- στην απλή προσωπική βίωση.

            Ωστόσο το έργο δεν με ικανοποίησε. Δεν με ικανοποίησε για την αισθητική-του πραγμάτωση, παρόλο που θα ήθελα να δω αυτή την εκδοχή της θρησκευτικότητας σε μυθιστορηματικό καλούπι. Το έργο κουβαλά πρώτα απ’ όλα τα μειονεκτήματα της επιστολικής φόρμας, που δεν μπορεί να σηκώσει τη λογοτεχνική δραματικότητα, δηλαδή τη δράση. Η επιστολή περιορίζει την πλοκή σε έναν μονόλογο χωρίς δυνατότητα διαλόγων, χωρίς τη δυνατότητα πολυφωνίας και κυρίως μια στατική αντιμετώπιση της δράσης. Ακόμη περισσότερο φαίνεται ως προγραμματική πρόθεση της Ρόμπινσον να καλύψει τον μονόλογο του πάστορα μόνο με σκέψεις, αναμνήσεις, σχόλια και διδάγματα στηριγμένα σε μικρά περιστατικά που δεν συνιστούν –κατά τη γνώμη-μου- μυθιστορηματική δράση. Το έργο παίρνει τη μορφή συζητητικού κηρύγματος ή έστω δοκιμίου, βαλτωμένο σε μια επαναλαμβανόμενη στάση ζωής, χωρίς συγκρούσεις και ακραία διλήμματα.

            Επιλογικά, θέλω να εξηγήσω πως δεν φτάνει η ιδεολογία για να εκτοξεύσει το μυθιστόρημα, αλλά αυτό χρειάζεται και μια γερή σκαλωσιά, μια σφιχτοδεμένη αιτιώδη σχέση μεταξύ των επεισοδίων, για να τραβήξει τον αναγνώστη στον κόσμο-του, μια κραταιά δομή μέσα στην οποία η ιδεολογία θα απορρέει άρρητα. Όταν πλάσει ο συγγραφέας το εσωτερικό σύμπαν του βιβλίου-του, με ολοκληρωμένες σκηνές και σχέσεις χαρακτήρων που φτάνουν σε κάποια σημεία στην κορύφωση, τότε μόνο μπορεί να ενσωματώσει τις ηθικές, πολιτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές κ.ο.κ. ιδέες και έτσι να περάσει το όποιο μήνυμα στον αναγνώστη.

Πατριάρχης Φώτιος